Μετά από έξι χρόνια στην προεδρία του ΚΕΒΕ, ο Χριστόδουλος Αγκαστινιώτης παραδίδει αύριο την ηγεσία στον νέο πρόεδρο που θα αναδειχθεί από την εκλογική γενική συνέλευση.
Κατά την προεδρία του, ο κ. Αγκαστινιώτης έζησε αρχικά τη βελτίωση των επιδόσεων της οικονομίας μέχρι τις αρχές του 2020 αλλά από εκεί και πέρα χρειάστηκε να διαχειριστεί, σε συνεργασία με την υπόλοιπη ηγεσία του Επιμελητηρίου, τις διαδοχικές κρίσεις με την πανδημία, τον πόλεμο στην Ουκρανία και τώρα την κρίση στο Ισραήλ.
Αναγνωρίζει πως όλα όσα προηγήθηκαν την τελευταία τριετία δεν επέτρεψαν την ολιστική επίτευξη των στόχων που έθεσε όταν αναλάμβανε πρόεδρος του ΚΕΒΕ. Θεωρεί ως μεγαλύτερο πρόβλημα για την οικονομία σήμερα τον ψηλό πληθωρισμό και τα ψηλά επιτόκια. Και κρίνει πως απαιτούνται επιπρόσθετα μέτρα μείωσης του πληθωρισμού και συγκρατημένη χρήση του εργαλείου των επιτοκίων.
Με αφορμή την ολοκλήρωση και της δεύτερης θητείας σας ως πρόεδρος του ΚΕΒΕ, διαβάσαμε μια συνέντευξη του 2018, όταν αναλαμβάνατε για πρώτη φορά. Είχατε πει πως σκοπεύατε «να δώσουμε έμφαση στην προώθηση των μεταρρυθμίσεων και στην υλοποίηση σημαντικών έργων υποδομής, στη βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, στην πάταξη της γραφειοκρατίας και στην αποδοτικότερη συνεργασία μεταξύ εκτελεστικής και νομοθετικής εξουσίας για την ολοκλήρωση των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων και τον εκσυγχρονισμό του νομοθετικού πλαισίου, την ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας, την ενίσχυση της ελεύθερης αγοράς και της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, αύξηση της αποτελεσματικότητας της λειτουργίας του κράτους, την ενίσχυση της διαφάνειας σε όλα τα επίπεδα, την ταχύτητα στην απονομή δικαιοσύνης, την εμπέδωση των αρχών της ισονομίας, την απεξάρτηση της λειτουργίας του κράτους από τον κομματικό εναγκαλισμό». Έξι χρόνια μετά, εντοπίζετε βελτιώσεις, υπάρχει στασιμότητα ή επιδείνωση σε κάποιους τομείς;
Οι στόχοι που έθεσα το 2018 συνεχίζουν να υπάρχουν σε μεγάλο βαθμό και σήμερα. Και αυτό, όχι γιατί δεν έγινε τίποτα από τότε μέχρι σήμερα, αλλά γιατί στο διάστημα αυτό μεσολάβησαν η πανδημία, ο πόλεμος στην Ουκρανία και τώρα η κρίση στο Ισραήλ.
Οι τρεις αυτές εξελίξεις, σε συνδυασμό με δικές μας παραλείψεις, καθυστερήσεις και ίσως αναβολές, δεν επέτρεψαν την ολιστική επίτευξη αυτή των στόχων. Κάποιοι από τους στόχους προχώρησαν, όπως η μεταρρύθμιση στη δημόσια υπηρεσία, στη δικαιοσύνη και στην τοπική αυτοδιοίκηση και τώρα είμαστε στο τελευταίο στάδιο για την εφαρμογή τους.
Κάποιοι άλλοι, ακόμα βρίσκονται σε στάδιο προεργασίας και άλλοι ακόμη συζητούνται.
Το ΚΕΒΕ δεν πρόκειται να σταματήσει την προσπάθεια για πλήρη επίτευξη όλων αυτών των στόχων. Και αυτό γιατί μόνο με την επίτευξή τους θα καταφέρουμε να έχουμε μια σύγχρονη, ευέλικτη και δυναμική οικονομία, η οποία θα αντέχει σε κρίσεις και θα μπορεί να αντιμετωπίζει τον διεθνή ανταγωνισμό.
Αναμένουμε μείωση επιτοκίων
Ποιο είναι το σοβαρότερο πρόβλημα που σας απασχολεί στον τομέα της οικονομίας, ως απερχόμενος πρόεδρος του ΚΕΒΕ;
Σήμερα, το μεγαλύτερο πρόβλημα που έχει η οικονομία μας είναι ο πληθωρισμός, σε συνδυασμό με τα υψηλά επιτόκια. Αυτό το δίδυμο προβλημάτων επηρεάζει όλους τους τομείς της οικονομίας μας και όλους τους πολίτες.
Πιστεύουμε ότι η Κυβέρνηση θα πρέπει να βρει τρόπους συγκράτησης του πληθωρισμού, χωρίς να απαιτείται η κρατική στήριξη των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων, κάτι που διαβρώνει τα δημόσια ταμεία. Ως ΚΕΒΕ έχουμε καταθέσει απόψεις, τόσο για τον εισαγόμενο όσο και τον εγχώριο πληθωρισμό, αλλά αναμένουμε και από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να αρχίσει τη μείωση των επιτοκίων.
Υπάρχει πραγματική ανάγκη αλλά και δυνατότητα να αλλάξει το οικονομικό-αναπτυξιακό μοντέλο της Κύπρου, όπως ζητούν πολλοί; Προς ποια κατεύθυνση θα μπορούσε να αναζητηθεί αυτή η αλλαγή;
Αυτό, όπως είπα πολλές φορές, είναι ένα λάθος αφήγημα. Η Κύπρος δεν χρειάζεται να αλλάξει το οικονομικό μοντέλο της, αλλά να το εμπλουτίσει και να το διευρύνει. Δεν μπορούμε να διαγράψουμε τον τουρισμό, τα ακίνητα, τη ναυτιλία και άλλους τομείς, που προσφέρουν πολλά στην οικονομία, αλλά μπορούμε να εμπλουτίσουμε αυτούς τους παραδοσιακούς τομείς με άλλους, νέους, όπως είναι η καινοτομία, η έρευνα, η τεχνολογία, η ιδιωτική ιατρική και η εκπαίδευση, η πράσινη και η γαλάζια ανάπτυξη, η αειφορία και άλλοι.
Άρα, το μείζον για εμάς δεν είναι η αλλαγή ενός μοντέλου που αποδίδει (ειδικά σε περιπτώσεις κρίσης), αλλά ο εμπλουτισμός του και ο συγχρονισμός του με τις σύγχρονες τάσεις της διεθνούς οικονομίας.
Επενδύσεις και ψηλά επιτόκια
Έγινε μια μεγάλη προσπάθεια τα τελευταία 3-4 χρόνια για προσέλκυση νέων επενδύσεων και νέων επιχειρήσεων, δόθηκαν κίνητρα για τη μεταφορά εργασιών στην Κύπρο, τη μεταφορά προσωπικού, κλπ. Μπορεί να συνεχιστεί αυτή η προσπάθεια, δεδομένου ότι μιλάμε για μικρή χώρα που δεν έχει υποδομές ή κτηριακό απόθεμα ούτε για τους πολίτες της και τους επιχειρηματίες της;
Αν δεν μεσολαβούσε η πρόσφατη δυσφήμιση της χώρας μας στο εξωτερικό θα σας απαντούσα ότι η Κύπρος είναι πολύ κοντά στους στόχους της για να καταστεί Περιφερειακό Κέντρο ξένων επενδύσεων και επιχειρήσεων. Όμως, τώρα, με αυτά που συνέβησαν, θα χρειαστεί να αναλάβουμε μια νέα υπερπροσπάθεια, ώστε να αποκαταστήσουμε το όνομα της χώρας μας στο εξωτερικό.
Πιστεύουμε ότι ως χώρα, ανεξάρτητα του μεγέθους και των δεδομένων μας, έχουμε τη δυνατότητα να προσελκύουμε πολλές νέες επενδύσεις. Και αυτό φαίνεται από διαπιστώσεις των διεθνών οίκων αξιολόγησης, της Ευρωπαϊκής Ένωσης και άλλων αρμόδιων φορέων. Η Κύπρος έχει πολλά συγκριτικά πλεονεκτήματα που ελκύουν τους ξένους επενδυτές. Όμως, πρέπει επιτέλους να σταματήσει αυτός ο συχνός διασυρμός μας, είτε για τις πολιτογραφήσεις, είτε για τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας, είτε για άλλους λόγους.
Πώς λειτούργησε στην πραγματική οικονομία η πολιτική της ΕΚΤ να αυξήσει 11 φορές τα επιτόκια; Ήταν αναπόφευκτη αυτή η πολιτική ή υπήρχαν άλλες λύσεις για συγκράτηση του πληθωρισμού; Πόσο σας προβληματίζει η προειδοποίηση της ΕΚΤ ότι τα ψηλά επιτόκια θα διατηρηθούν για μακρό διάστημα;
Όπως γνωρίζετε, το ΚΕΒΕ εξέφρασε πολλές φορές την ανησυχία και τους προβληματισμούς του για τη συνεχιζόμενη αύξηση των επιτοκίων. Εμείς θεωρούμε ότι δεν είναι σωστό στις σημερινές συνθήκες να αυξάνονται μόνο τα επιτόκια, για να καταπολεμήσουμε τον πληθωρισμό. Η συγκυρία, σήμερα, στη διεθνή οικονομία δεν είναι τέτοια που να ευνοεί συνεχή αύξηση επιτοκίων. Και αυτό, γιατί επηρεάζονται άλλοι τομείς, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται νέα προβλήματα.
Ήδη, σήμερα, μετά τις 11 αυξήσεις επιτοκίων, παρατηρούμε ότι ο μεν πληθωρισμός δεν μειώνεται αισθητά, ενώ πιέζεται σε μια δύσκολη συγκυρία το βιοτικό επίπεδο των πολιτών, μειώνεται η ρευστότητα χρήματος στην αγορά, επηρεάζονται οι επενδύσεις και ίσως αύριο αυξηθούν και τα «κόκκινα» δάνεια. Άρα, απαιτούνται επιπρόσθετα μέτρα μείωσης του πληθωρισμού και συγκρατημένη χρήση του εργαλείου των επιτοκίων.
Ενέργειες για φθηνότερο ηλεκτρισμό
Η νέα Κυβέρνηση θέτει στις προτεραιότητες της τη μείωση του κόστους του ηλεκτρισμού για νοικοκυριά και επιχειρήσεις. Είναι εφικτός αυτός ο στόχος ή πρέπει να χωνέψουμε πως στην Κύπρο θα έχουμε ακριβή ενέργεια, που εμποδίζει την ανταγωνιστικότητα των κυπριακών επιχειρήσεων;
Αν προχωρήσουμε στις απαιτούμενες ρυθμίσεις όταν αφορά τα ενεργειακά θέματα, πιστεύουμε ότι μπορούμε να μειώσουμε το κόστος του ηλεκτρισμού στην Κύπρο. Για να γίνει όμως αυτό, απαιτούνται αποφάσεις και έργα για την ενέργεια.
Οι καθυστερήσεις που παρατηρούνται για την εκμετάλλευση των κοιτασμάτων της ΑΟΖ μας, την εισαγωγή φυσικού αερίου, την προώθηση του EuroAsia Interconnector, του EastMed, την απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρισμού, την ευρύτερη χρήση φωτοβολταϊκών και άλλων ΑΠΕ δεν βοηθούν τους στόχους μας. Με την προώθηση αυτών πιστεύουμε ότι η Κύπρος μπορεί να αποκτήσει φθηνότερο ρεύμα, κάτι που θα βοηθήσει όχι μόνο την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας, αλλά και το βιοτικό επίπεδο των πολιτών.
Ανάγκη για προσέλκυση νέων αξιόπιστων τραπεζών από το εξωτερικό
Σε ποιους τομείς πιστεύετε ότι δεν υπάρχει ικανοποιητικός ανταγωνισμός στην Κύπρο, κ. Αγκαστινιώτη; Περιλαμβάνεται σε αυτούς και το τραπεζικό σύστημα;
Το ΚΕΒΕ πάντα ήταν και είναι υπέρ του υγιούς ανταγωνισμού. Σε παλαιότερες εποχές, που άνθιζαν τα μονοπώλια και τα ολιγοπώλια στην Κύπρο, το ΚΕΒΕ έδωσε μάχες για να αλλάξουν τα δεδομένα. Ακόμα και η ίδρυση της Επιτροπής Προστασίας Ανταγωνισμού (ΕΠΑ) ήταν αίτημα του ΚΕΒΕ.
Σήμερα, η εικόνα στην οικονομία μας είναι πολύ καλύτερη. Τα φαινόμενα μονοπωλίων και ολιγοπωλίων εχουν σχεδόν εξαφανιστεί. Τα όποια περιστατικά αποτελούν εξαιρέσεις. Άρα, θεωρούμε ότι υπάρχει ο αναγκαίος ανταγωνισμός. Όσον αφορά τον τραπεζικό τομέα, στον οποίο αναφέρεστε, θεωρούμε ότι υπάρχει ανταγωνισμός, αν και η μείωση του αριθμού των τραπεζών τα τελευταία χρόνια μάς προβληματίζει. Θεωρούμε ότι η Κεντρική Τράπεζα θα πρέπει να αναλάβει μια πρωτοβουλία για προσέλκυση νέων σοβαρών και αξιόπιστων τραπεζών από το εξωτερικό, για να έχουν περισσότερες επιλογές οι πολίτες.
Θα έπρεπε ή θα πρέπει να φορολογηθούν εκτάκτως οι τράπεζες ή άλλες επιχειρήσεις για τα έκτακτα κέρδη που κατέγραψαν ή καταγράφουν λόγω των πολιτικών της ΕΚΤ, της ενεργειακής κρίσης και του πληθωρισμού;
Σίγουρα διαφωνώ με τη φορολόγηση της πρόσκαιρης κερδοφορίας των τραπεζών, που προήλθε από τα ψηλά επιτόκια. Αυτό θα δώσει λανθασμένα μηνύματα σε πολλές κατευθύνσεις αλλά κυρίως προς τους ξένους επενδυτές.
Πιστεύομε ότι οι τράπεζες θα πρέπει να αντιληφθούν τον ευρύτερο ρόλο τους στην οικονομία, που είναι και αναπτυξιακός και κοινωνικός. Η σημερινή τακτική να αυξάνουν στο υψηλότερο επίπεδο τα δανειστικά επιτόκια και να αφήνουν στο χαμηλότερο επίπεδο τα καταθετικά επιτόκια δεν είναι η καλύτερη και στο τέλος τιμωρούν οι ίδιες τους πελάτες τους.
Οι τράπεζες θα πρέπει να καταστούν πιο φειδωλές στην αύξηση των επιτοκίων, να διορθώσουν προς τα πάνω τα καταθετικά επιτόκια, να τερματίσουν τις υπερχρεώσεις και να αντιμετωπίζουν τα αιτήματα των πελατών τους με πιο ανοικτό μυαλό. Αν δεν αλλάξουν την τακτική τους και μείνουν στο να πανηγυρίζουν για τα υπερκέρδη τους, στο τέλος θα προκαλέσουν τη οργή των πολιτών και ίσως παρέμβαση του κράτους. Καλούμε, λοιπόν, τις τράπεζες να δουν τη μεγάλη εικόνα και τον ρόλο τους στην οικονομία.
Υπέρογκα αιτήματα, αναίτιες απεργίες και προβληματικό ΓεΣΥ
Πώς αξιολογείτε τη συνεργασία σας με τις συνδικαλιστικές οργανώσεις στην εξαετή σας θητεία; Υποστηρίζουν πως διευρύνεται η απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων, δεν εφαρμόζονται οι συλλογικές συμβάσεις, φτωχοποιείται μεγάλη μερίδα εργαζομένων και η μοναδική διέξοδος πολλών επιχειρήσεων είναι πλέον οι ανειδίκευτοι εργαζόμενοι από τρίτες χώρες, με ακόμα χαμηλότερες απολαβές-ωφελήματα.
Η συνεργασία του ΚΕΒΕ με τις συντεχνίες είναι άριστη και διαχρονική. Σίγουρα, έχουμε διαφορετικές προσεγγίσεις σε πολλά θέματα, γιατί εκπροσωπούμε διαφορετικές τάξεις και συμφέροντα. Όμως, υπάρχουν πολλά ζητήματα στην οικονομία στα οποία υπάρχει συναντίληψη.
Τώρα, όσον αφορά τα θέματα που θίγετε, δεν νομίζω να είναι έτσι τα πράγματα. Οι συλλογικές συμβάσεις εφαρμόζονται κανονικά, οι συμφωνίες τηρούνται και οι επιχειρήσεις δεν φτωχοποιούν κανένα, ούτε αναζητούν μόνο ανειδίκευτους εργάτες από τρίτες χώρες. Αντίθετα, οι επιχειρήσεις δημιουργούν νέες θέσεις εργασίας, συντηρούν μισθολογικά τους εργαζόμενους και αναζητούν εργαζόμενους με πλούσιο βιογραφικό για να ενισχύσουν τη θέση τους την αγορά.
Το πρόβλημα με τις συντεχνίες είναι τα υπέρογκα αιτήματα που θέτουν και οι αναίτιες απεργίες στις οποίες καταφεύγουν. Ειδικά στη σημερινή δύσκολη συγκυρία για τις επιχειρήσεις, οι συντεχνίες θα έπρεπε να είναι πιο φειδωλές σε αιτήματα και εξαγγελία απεργιών. Το ΚΕΒΕ, έχοντας πάντα συναινετικό πνεύμα, καλεί το συνδικαλιστικό κίνημα να δείξει αυτοσυγκράτηση και να σκεφθεί σήμερα που βιώνουμε τη μια κρίση πίσω από την άλλη ότι τα συμφέροντα εργαζομένων και επιχειρήσεων είναι κοινά, δηλαδή να επιβιώσουν οι επιχειρήσεις και να έχουν θέσεις εργασίας οι εργαζόμενοι.
Τώρα που αποχωρείτε από τη θέση προέδρου, θέλετε να μας κάνετε μια αποτίμηση των τεσσάρων χρόνων λειτουργίας του ΓεΣΥ; Είναι όντως μια μεγάλη κοινωνική κατάκτηση ή επιμένετε στις επιφυλάξεις που είχατε εκφράσει κατά καιρούς;
Το θέμα του ΓΕΣΥ είναι ένα μεγάλο θέμα. Το ΚΕΒΕ, όταν αποδέχθηκε την εφαρμογή του, έθεσε δύο αδιαπραγμάτευτους όρους:
- Να αυτονομηθούν τα δημόσια νοσηλευτήρια
- Να μην υπάρξει άλλη αύξηση στις συνεισφορές των επιχειρήσεων
Μετά από 4 χρόνια λειτουργίας του ΓΕΣΥ, τα δημόσια νοσηλευτήρια δεν αυτονομήθηκαν, ενώ οι στρεβλώσεις και οι αδυναμίες του συστήματος γίνονται όλο και πιο έντονες.
Θέση του ΚΕΒΕ είναι ότι η Πολιτεία θα πρέπει να βάλει οριστικά τάξη στο ΓΕΣΥ. Δεν μπορούν να συνεχιστούν τα σημερινά φαινόμενα δυσλειτουργίας, ασυνεννοησίας και διασπάθισης του δημόσιου χρήματος.
Ζητούμε από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας να παρέμβει, αφενός για να τερματιστεί το σημερινό κατάντημα και αφετέρου για να προστατευθεί η ύπαρξη και λειτουργία του ΓεΣΥ. Αν δεν διορθωθούν πολλά στο ΓΕΣΥ, εμείς ανησυχούμε για το μέλλον του και αυτό νομίζω τα λέει όλα…
