Ο Διευθύνων Σύμβουλος της ΚPMG Kύπρου, Χρίστος Β. Βασιλείου, μιλά στο Forbes για την σταδιακή ενσωμάτωση της τεχνολογίας σε όλο το λειτουργικό φάσμα της εταιρείας, κάτι που έχει αλλάξει άρδην τις υπηρεσίες που προσφέρει στην αγορά, καθώς και τον τρόπο που τις προσφέρει, πάντοτε με γνώμονα τις ανάγκες κάθε της πελάτη.

Αναλύει επίσης τις επιδράσεις, υφιστάμενες και αναμενόμενες, των γεωπολιτικών και οικονομικών εξελίξεων στην Ευρώπη και σε παγκόσμιο επίπεδο στην κυπριακή οικονομία και εκφράζει αισιοδοξία ότι η στροφή της Κύπρου στην προσέλκυση εταιρειών από το εξωτερικό και καταρτισμένου προσωπικού θα συνεχίσει να προσφέρει σημαντικά στην οικονομία και την ανάπτυξη.

ΑΝΑΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΥ ΠΛΑΝΟΥ

Ποια είναι σήμερα η θέση της KPMG Κύπρου στην κυπριακή αγορά, μετά τις κρίσεις που βιώσαμε από το 2020; Υπήρξε κάποια αναδιάταξη στον τομέα σας, ιδιαίτερα μετά τις εξελίξεις στην Ουκρανία και τις κυρώσεις εναντίον ρωσικών συμφερόντων;

Η KPMG αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους και πιο αξιόπιστους οίκους παροχής επαγγελματικών υπηρεσιών, με ιστορία πέραν των 75 χρόνων στην κυπριακή αγορά. Η εταιρεία μας διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην προσπάθεια ενίσχυσης της τοπικής οικονομίας και κοινωνίας, συμβάλλοντας στην προσέλκυση ξένων επενδύσεων με πολλαπλασιαστικό χαρακτήρα, μέσα από την προώθηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της Κύπρου ως ανταγωνιστικού χρηματοοικονομικού και επενδυτικού κέντρου και στην αναβάθμιση της κυπριακής επιχειρηματικότητας.

Σαφώς, ο τομέας των επαγγελματικών υπηρεσιών, ο οποίος αποτελεί τη μόνη πηγή εσόδων της εταιρείας μας, δεν θα μπορούσε να μην επηρεαστεί από το δύσκολο και γεμάτο προκλήσεις διεθνές οικονομικό και πολιτικό περιβάλλον των τελευταίων χρόνων. Ο τομέας κλήθηκε να αναδιαρθρωθεί αρκετές φορές και το έπραξε με επιτυχία. Βρισκόμαστε ξανά σε μια περίοδο αναδιάρθρωσης και προσπάθειας ανάδειξης νέων αγορών και χρηματοοικονομικών μέσων, λόγω των κυρώσεων που αφορούν τη Ρωσία, των αναταράξεων στη Μέση Ανατολή και της γενικότερης οικονομικής επιβράδυνσης, προερχόμενης από τη σύσφιξη των νομισματικών πολιτικών από τις Κεντρικές Τράπεζες.

Η οικονομική κατάσταση στην Ευρώπη, η γεωπολιτική αστάθεια παγκοσμίως, οι συνεχείς ρυθμίσεις και νομικές αλλαγές, καθώς και η έντονη προώθηση της τεχνολογικής καινοτομίας με την υιοθέτηση της τεχνητής νοημοσύνης (AI) επηρεάζουν σημαντικά την εξέλιξη των επαγγελματικών υπηρεσιών.

Η εταιρεία μας επενδύει διαρκώς στην τεχνολογία, την έρευνα, την καινοτομία και την εκπαίδευση, τέσσερις πολύ σημαντικούς πυλώνες, που κατέχουν σημαντική θέση στον μετασχηματισμό του τομέα των επαγγελματικών υπηρεσιών.

Ειδικότερα, η τεχνολογία έχει τεθεί στο επίκεντρο της φιλοσοφίας μας, καθώς η σταδιακή ενσωμάτωσή της σε όλο το λειτουργικό μας φάσμα, έχει αλλάξει άρδην τις υπηρεσίες που προσφέρουμε στην αγορά, καθώς και τον τρόπο που τις προσφέρουμε, πάντοτε με γνώμονα τις ανάγκες κάθε μας πελάτη.

Έχουμε αναδιαμορφώσει το στρατηγικό μας πλάνο, με σκοπό την αντιμετώπιση των συνεπειών που έχουν επιφέρει οι κυρώσεις που επιβλήθηκαν στις εταιρείες ρωσικών συμφερόντων με την έναρξη του πολέμου στη Ουκρανία υιοθετώντας συγκεκριμένες δράσεις τόσο στο εξωτερικό όσο και στην Κύπρο. Τα αποτελέσματα μας για το έτος 2023 μάς δίνουν ενθαρρυντικά μηνύματα, όμως, όπως συμβουλεύουμε και τους πελάτες μας, πρέπει να είμαστε συνεχώς σε επαγρύπνηση και να επιδεικνύουμε προσαρμοστικότητα.

ΤΟ HEADQUARTERING

Η στροφή της κυπριακής Κυβέρνησης (που ξεκίνησε πριν 3-4 χρόνια) σε προσέλκυση εταιρειών «υψηλής τεχνολογίας» είναι κίνηση προς τη σωστή κατεύθυνση, πιστεύετε; Συμμερίζεστε τη θέση αρκετών ότι η Κύπρος πρέπει να προχωρήσει με ένα άλλο οικονομικό μοντέλο;

Η Στρατηγική Προσέλκυσης Εταιρειών και Ταλέντου, στα πλαίσια της οποίας περιλαμβάνεται το headquartering που υιοθέτησε το κράτος, έχουν βοηθήσει οριζόντια την οικονομία μας. Μέσα από τα κίνητρα και τις διευκολύνσεις που δίνονται όσον αφορά τη φορολογία, τη διαδικασία για έκδοση αδειών παραμονής, σε συνδυασμό με την ποιότητα ζωής στη χώρα μας, το ισχυρό νομικό πλαίσιο και το χαμηλό διοικητικό κόστος, αρκετές επιχειρήσεις και ειδικά αυτές που ασχολούνται με την τεχνολογία, επέλεξαν την Κύπρο για τη δημιουργία επιχειρηματικής βάσης αλλά και τη μετεγκατάσταση του εξειδικευμένου προσωπικού τους στο νησί, το οποίο συνεισφέρει στην τοπική αγορά μέσω της κατανάλωσης.

Θεωρώ πως αυτή η κίνηση της Κυβέρνησης είναι προς τη σωστή κατεύθυνση, χωρίς φυσικά να σημαίνει πως δεν υπάρχουν θέματα τα οποία χρήζουν άμεσης αντιμετώπισης. Απαραίτητο στοιχείο για την προσέλκυση ξένων επενδύσεων είναι η αναβάθμιση των δημόσιων υπηρεσιών και ειδικότερα η επιτάχυνση της διαδικασίας για την αδειοδότηση μεγάλων έργων και η βελτίωση στις δημόσιες υποδομές, όπως είναι τα σχολεία, οι υπηρεσίες υγείας, η παροχή στέγασης σε προσιτό κόστος και η δημιουργία ενός φιλικού προς τις επιχειρήσεις περιβάλλοντος.

Φυσικά, υπήρξαν και συγκεκριμένα προβλήματα, όπως η αύξηση του κόστους στέγασης, ειδικότερα για τους συμπολίτες μας. Μέτρα που οδηγούν στην αύξηση της προσφοράς ακινήτων κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση. Η μελέτη της πορείας του τομέα των ακινήτων και η ανάλυση της ζήτησης θα οδηγήσει σε συγκεκριμένες αποφάσεις σε σχέση με τον τομέα των ακινήτων και την πλευρά της προσφοράς.

Το νέο οικονομικό μοντέλο που αποσκοπεί στις επενδύσεις στην Κύπρο και όχι μόνο μέσω Κύπρου είναι εδώ για να μείνει και συνάδει πλήρως με τα ευρωπαϊκά δεδομένα. Είναι ένα μοντέλο που θεωρείται βιώσιμο, καθώς επιδρά πολλαπλασιαστικά στη ανάπτυξη της οικονομίας της χώρας μας. Αυτό το μοντέλο θα πρέπει να στηριχθεί από όλους τους φορείς της οικονομίας με επαγγελματισμό και συνοχή. Η στήριξη αυτή πρέπει να είναι απαλλαγμένη από ευκαιριακές προσεγγίσεις και να δοθεί έχοντας στο μυαλό όλων ένα μακροχρόνιο όραμα για την οικονομία της χώρας μας.

ΕΠΙΤΟΚΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Πώς βλέπετε να κινείται η οικονομία μέσα στο 2024 αλλά και στο ’25; Πιστεύετε πως θα διατηρηθεί ένα επίπεδο ανάπτυξης γύρω στο 2,5% ή ανησυχείτε για κάποια επιβράδυνση;

Η οικονομία μας παρουσίασε σημαντική δημοσιονομική πρόοδο τα τελευταία χρόνια, καταγράφοντας μείωση του δημόσιου χρέους, αύξηση των πλεονασμάτων, καθώς και θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης που υπερβαίνουν τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Οι προβλέψεις της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου για περαιτέρω ανάπτυξη της οικονομίας κατά 2,7% το 2024 και 2,9% το 2025 αποτελεί ακόμα ένα θετικό στοιχείο για τη χώρα μας, νοουμένου φυσικά ότι θα μπορέσουμε να ανταπεξέλθουμε στο μείγμα προκλήσεων που παρουσιάζεται κυρίως από το εξωτερικό περιβάλλον.

Οι κίνδυνοι για την οικονομία της Κύπρου προκύπτουν από τις διάφορες δυσμενείς εξωτερικές εξελίξεις, οικονομικές καθώς και γεωπολιτικές, τα υψηλά επιτόκια, που δεν αναμένεται να μειωθούν τόσο σύντομα όπως ήταν οι αρχικές εκτιμήσεις, την ακρίβεια, τη γεωπολιτική αστάθεια και από χαμηλότερες από τις αναμενόμενες επιδόσεις στον τομέα των εξαγωγών, εξαιτίας των διάφορων κυρώσεων, καθώς και του γεγονότος ότι οι μεγάλες οικονομίες του πυρήνα της Ευρώπης παραμένουν σε πολύ χαμηλά επίπεδα, επηρεάζοντας όλες τις υπόλοιπες χώρες.

Η κατάσταση στο Ισραήλ, με το οποίο διατηρούμε οικονομικές σχέσεις, αναμένεται να συνεχίζει να επηρεάζει τη οικονομία μας. Τομείς όπως αυτοί του τουρισμού και των ακινήτων επηρεάζονται σημαντικά από εξωγενείς παράγοντες και ειδικότερα από γεγονότα που συμβαίνουν σε γειτονικές περιοχές.

Η κυπριακή οικονομία θα παραμείνει ανταγωνιστική εάν και εφόσον προχωρήσει στις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις. Για να καταφέρουμε να ανταπεξέλθουμε στις προκλήσεις του 2024 αλλά και μακροπρόθεσμα, είναι αναγκαίο να συνεχίσουμε να επικεντρωνόμαστε στα δυνατά μας σημεία, στην αναβάθμιση των παραδοσιακών οικονομικών τομέων που διαχρονικά στηρίζουν το ΑΕΠ της χώρας (τουρισμός, τομέας ακινήτων, ναυτιλία) και στη διεύρυνση της παραγωγικής βάσης, με την περαιτέρω προσέλκυση εταιρειών τεχνολογίας, εκπαίδευσης, έρευνας, ενίσχυση του πρωτογενούς τομέα και επενδύσεων στον τομέα της υγείας και των επενδυτικών ταμείων.

Ιδιαίτερη βαρύτητα θα πρέπει να δοθεί στο Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, το οποίο θεωρώ ότι αποτελεί πρόκληση για την Κυβέρνηση αλλά λειτουργεί και ως ευκαιρία για την προώθηση των απαραίτητων μεταρρυθμίσεων, κυρίως αυτών που αφορούν την πράσινη μετάβαση και τον τεχνολογικό μετασχηματισμό, καθώς υπάρχουν σημαντικές δυνατότητες ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας της χώρας, διά μέσου της σωστής εκμετάλλευσης των ευκαιριών που παρουσιάζονται.

Μέσα από το Ταμείο μάς παρέχεται μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να προχωρήσουμε σε όλες εκείνες τις δομικές αλλαγές που χρειάζονται για να μεταμορφώσουμε τη χώρα μας σε μια μοντέρνα πράσινη και τεχνολογικά αναβαθμισμένη οικονομία. Αυτό είναι το μοντέλο που επιζητούν οι επενδυτές για να επενδύσουν τα χρήματα τους σε μια οικονομία. Το Ταμείο Ανασυγκρότησης μάς δίνει τη δυνατότητα ανασχηματισμού της οικονομίας και βελτίωσης των διαδικασιών, τόσο για τις επιχειρήσεις όσο και για τους πωλητές. Είναι σημαντικό να μειώσουμε σταδιακά την εξάρτηση μας από τα ορυκτά καύσιμα των οποίων οι τιμές στις διεθνείς αγορές είναι απρόβλεπτες κάποιες φορές.

Ως ένας από τους μεγαλύτερους οίκους παροχής επαγγελματικών υπηρεσιών στην Κύπρο, στεκόμαστε στο πλευρό του κράτους για να βοηθήσουμε στην πιο πάνω προσπάθεια. Ο ιδιωτικός τομέας, με τις γνώσεις και τις εμπειρίες που κουβαλά, είναι εξαιρετικά χρήσιμος για να εργαστεί μαζί με τον δημόσιο για την κατάρτιση σχεδίων ανάπτυξης των τομέων που θέλουμε να αναπτύξουμε και να προστατεύσουμε.

Στον ευρύτερο ευρωπαϊκό χώρο τι αναμένετε για την τρέχουσα διετία; Θα κινηθεί η ΕΚΤ σε νομισματική χαλάρωση ή θα επιμείνει σε ακριβό χρήμα και υψηλά επιτόκια;

Οι αγορές φαίνεται να εκτιμούν ότι μειώσεις των επιτοκίων θα υπάρξουν το δεύτερο εξάμηνο του έτους, φυσικά δεν θα έχουν την επιθετικότητα και τον ρυθμό που είχαν οι αυξήσεις. Το γεγονός ότι δεν έχει παρουσιαστεί, προς το παρόν, σημαντική επιβράδυνση των οικονομιών επιτρέπει στις Κεντρικές Τράπεζες να αναβάλλουν τις αποφάσεις τους. Φυσικά, διαφαίνεται ότι η οικονομική διαφορά μεταξύ Ευρώπης και ΗΠΑ διευρύνεται προς όφελος της δεύτερης, δηλαδή, οι γεωπολιτικές συγκρούσεις φαίνεται να επηρεάζουν περισσότερο την Ευρώπη και τον πυρήνα της, εφόσον η γερμανική οικονομία φαίνεται να είναι από τα θύματα της ακριβής ενέργειας και του περιορισμού των ευρωπαϊκών εξαγωγών.

Δύο είναι τα βασικά στοιχεία που λαμβάνονται υπόψη όσον αφορά τις αποφάσεις για τα επιτόκια. Η πορεία του πληθωρισμού, o οποίος κινείται καθοδικά, με βάση τα προκαταρκτικά στοιχεία Φεβρουαρίου, και η πορεία των οικονομιών. Ο πληθωρισμός κινείται προς τον στόχο του 2%, όμως θα πρέπει να επιβεβαιωθεί η τάση.

Τα προβλήματα στην εφοδιαστική αλυσίδα παραμένουν, ενώ αναμένονται και αποφάσεις από τις πετρελαιοπαραγωγές χώρες για μείωση της προσφοράς, ώστε να συγκρατήσουν τις τιμές του πετρελαίου, ζητήματα τα οποία τροφοδοτούν τον πληθωρισμό.

Από την άλλη, ενδεχόμενη απότομη συρρίκνωση της επιχειρηματικής και οικονομικής δραστηριότητας θα οδηγήσει σε γρηγορότερες αποφάσεις όσον αφορά τις μειώσεις των επιτοκίων, όπως είχε γίνει, για παράδειγμα, στις αρχές της χρηματοπιστωτικής κρίσης και κατά τη διάρκεια της εξάπλωσης του κορωνοϊού, όταν είχαν υιοθετηθεί και ενισχυθεί προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης.

Η αύξηση των επιτοκίων, στην οικονομική θεωρία η «απορρόφηση» ρευστότητας από την αγορά, περιορίζει τη ζήτηση και την κατανάλωση, οδηγώντας τις τιμές προς τα κάτω. Κάποιος θα περίμενε γρηγορότερη μείωση του πληθωρισμού, λαμβάνοντας υπόψη την επιθετικότητα με την οποία αυξήθηκαν τα επιτόκια από τις Κεντρικές Τράπεζες.

Διαφαίνεται ότι σημαντικό μέρος των αυξήσεων στις τιμές αποτελείται από τον «πληθωρισμό της προσφοράς», δηλαδή αυτόν που αφορά την εφοδιαστική αλυσίδα, το κόστος της ενέργειας, των πρώτων υλών και των τροφίμων. Με την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, οι τιμές στα ενεργειακά προϊόντα σημείωσαν σημαντική αύξηση, όπως και στα σιτηρά, λόγω της καταστροφής υποδομών, ενώ οι κυρώσεις και οι αντικυρώσεις, σε συνδυασμό με τους Χούθι στην Ερυθρά Θάλασσα, αυξάνουν τα μεταφορικά κόστη.

Οπότε, η αύξηση των επιτοκίων πίεσε τον πληθωρισμό προς τα κάτω, αλλά όχι με τον ρυθμό που θα ανέμενε κάποιος. Την ίδια στιγμή, είναι ξεκάθαρο ότι ο περιορισμός της ζήτησης / κατανάλωσης και η αναβολή επενδύσεων και επιχειρηματικών έργων, λόγω αυξημένου κόστους χρηματοδότησης, οδηγούν σε επιβράδυνση τις οικονομίες, με την Ευρώπη ενδεχομένως να παρουσιάζει τη μεγαλύτερη.

Οποιαδήποτε σύγκρουση -πολιτική, οικονομική και ακόμη χειρότερα στρατιωτική- εντείνει τη μεταβλητότητα στις οικονομίες και τις διεθνείς αγορές. Έχουμε δει με ποιον τρόπο οι πόλεμοι στην Ουκρανία και στη Γάζα έχουν επηρεάσει αρνητικά τις τιμές της ενέργειας αλλά και άλλων προϊόντων, με τα πολλά προβλήματα στην εφοδιαστική αλυσίδα.

Η γεωπολιτική αστάθεια και οι συνέπειές της, όσον αφορά γενικά την παγκόσμια αλλά και τις εθνικές οικονομίες, σίγουρα είναι από τις παραμέτρους που λαμβάνουν σοβαρά υπόψη οι Κεντρικές Τράπεζες στις αποφάσεις τους.

Η ΕΙΚΟΝΑ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ

Η Κυβέρνηση έχει δηλώσει πολλές φορές τους τελευταίους μήνες πως μια από τις βασικές επιδιώξεις της είναι να βελτιώσει διεθνώς την εικόνα της Κύπρου. Πιστεύετε πως έγιναν θετικά βήματα και αλλάζει η αντίληψη των ξένων για την Κύπρο και την οικονομία της ή εξακολουθούν να μας συνδέουν με ξέπλυμα χρήματος και φορολογικούς παραδείσους;

Η κυπριακή οικονομία είναι μια ανοιχτή οικονομία, η ανάπτυξη της οποίας εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό από ξένες επενδύσεις, οι οποίες δεν πρόκειται να υλοποιηθούν αν η εικόνα της χώρας μας δεν είναι θετική στην αντίληψη των ξένων ταμείων και άλλων επενδυτών.

Για να βελτιώσουμε την εικόνα μας θα πρέπει, κατά την άποψή μου, να κινηθούμε σε δύο άξονες.

Ο πρώτος έχει να κάνει με το εσωτερικό μας πλαίσιο, δηλαδή την υιοθέτηση και εφαρμογή αυστηρών πλαισίων και νομοθεσιών περί ξεπλύματος μαύρου χρήματος και KYC, συμπεριλαμβανομένης και της ενιαίας εποπτείας των διοικητικών υπηρεσιών.

Όσον αφορά την υιοθέτηση, έχουμε ως χώρα θεσπίσει ίσως τις αυστηρότερες νομοθεσίες από όλες τις ευρωπαϊκές χώρες. Χρειάζεται, όμως, περισσότερη συνοχή και συνέπεια στην εφαρμογή των νομοθεσιών από όλους, γιατί πολύ σύντομα χαλάει κάτι το οποίο χτίζεις για χρόνια.

Ο δεύτερος πυλώνας αφορά τις προσπάθειες που γίνονται στην προώθηση της εικόνας μας στο εξωτερικό, μέσω παρουσιάσεων, συνεργασιών και συναντήσεων με κυβερνήσεις και επενδυτές και η ανάδειξη των πλεονεκτημάτων της Κύπρου για την εγκαθίδρυση εταιρειών στο νησί. Πλεονεκτήματα που, κατά την άποψή μου, είναι πολλά και σημαντικά. Σε αυτό τον άξονα θα πρέπει να αναδειχτεί και η λεγόμενη οικονομική διπλωματία.

Τόσο στο πρώτο όσον και στο δεύτερο πυλώνα, η συνεργασία μεταξύ ιδιωτικού και δημόσιου τομέα είναι εξαιρετικά σημαντική.