Μπλόκο βάζει η Τουρκία στη συμμετοχή της Κυπριακής Δημοκρατίας σε μια σειρά από διεθνείς οργανισμούς, διακανονισμούς και συνθήκες, μέσα από την άσκηση του δικαιώματος αρνησικυρίας, επιλέγοντας κατ’ αυτό τον τρόπο να επιφέρει πλήγματα στην κρατική υπόσταση της Κυπριακής Πολιτείας. Η Κύπρος, λόγω μη συμμετοχής, αποστερείται της δυνατότητας πρόσβασης σε πληροφορίες, όπως και σε τεχνογνωσία.
Εμπόδια στην Ανάπτυξη της Συνεργασίας ΕΕ-ΝΑΤΟ
Μόνιμος στόχος της Τουρκίας είναι ο αποκλεισμός της Κυπριακής Δημοκρατίας από οποιανδήποτε συμμετοχή σε δραστηριότητες ΕΕ-ΝΑΤΟ. Υπάρχει μια συνεπής προσπάθεια της Τουρκίας, μέσω της στάσης της απέναντι στην Κυπριακή Δημοκρατία, υπονόμευσης της αμοιβαίας ενισχυόμενης σχέσης ΕΕ-ΝΑΤΟ, αντίθετα με τις αρχές της πλήρους διαφάνειας και χωρίς σεβασμό στην αυτονομία λήψης αποφάσεων και των δύο οργανισμών. Οποιεσδήποτε επιπλοκές στη συνεργασία ΕΕ-ΝΑΤΟ προέρχονται από την σταθερή άρνηση της Τουρκίας να αποδεχθεί ότι η ΕΕ αποτελείται από 27 κράτη μέλη και ότι η Κυπριακή Δημοκρατία αποτελεί αναπόσπαστο μέρος οποιασδήποτε συνεργασίας της ΕΕ με άλλους διεθνείς οργανισμούς. Αυτή η στάση έρχεται σε αντίθεση με τις Κοινές Δηλώσεις για τη Συνεργασία ΕΕ-ΝΑΤΟ, οι οποίες, μεταξύ άλλων, προνοούν «την πληρέστερη δυνατή συμμετοχή των κρατών μελών της ΕΕ, που δεν αποτελούν μέρος της Συμμαχίας, στις πρωτοβουλίες της».
«Όχι» σε ένταξη σε καθεστώτα ελέγχου εξαγωγής όπλων
Το ζήτημα επανέρχεται με διάφορους τρόπους κατά καιρούς στην επιφάνεια. Χαρακτηριστικά, η επιτροπή PEGA του Ευρωκοινοβουλίου υπέδειξε πρόσφατα πως η Κύπρος είναι το μοναδικό κράτος-μέλος της ΕΕ που δεν έχει προσχωρήσει στη σύμβαση του Wassenaar για τον έλεγχο των συμβατικών όπλων και των τεχνολογιών διττής χρήσης, γεγονός για το οποίο, ωστόσο, δεν φέρει ευθύνη η ίδια, αφού η Τουρκία με το βέτο της παραβλέπει την ξεκάθαρη κοινή θέση της ΕΕ για την υποστήριξη της ένταξης της Κύπρου στον Διακανονισμό.
Συγκεκριμένα η Κύπρος υπέβαλε αίτηση για να γίνει πλήρες μέλος στις 27 Ιουλίου 2003, όμως η Τουρκία ασκεί διαδοχικά βέτο στην αίτηση της Κύπρου για ένταξη στον Διακανονισμό του Wassenaar κατά τις συνεδριάσεις της Γενικής Ομάδας Εργασίας, καθώς και κατά τη διάρκεια των Συνεδριάσεων της Ολομέλειας του Διακανονισμού Wassenaar. H Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη μέλη της έχουν επανειλημμένα επιβεβαιώσει την υποστήριξή τους στην αίτηση της Κύπρου, σημειώνοντας ότι πληροί όλα τα κριτήρια.
Άλλη χαρακτηριστική περίπτωση, που η Τουρκία μπλοκάρει τη συμμετοχή της Κύπρου σε καθεστώς ελέγχου εξαγωγής όπλων, είναι το βέτο της Άγκυρας στην αίτηση της Κύπρου για συμμετοχή σε συναντήσεις της Ολομέλειας του MTCR, ενός διεθνούς συμφωνητικού, που αποσκοπεί στο να περιορίσει τη διάδοση πυραύλων και σχετικών τεχνολογιών, τα οποία μπορούν να μεταφέρουν πυρηνικά, χημικά ή βιολογικά όπλα. Η Κύπρος υπέβαλε αίτηση για πλήρη ένταξη στις 10 Ιουλίου 2003, ωστόσο η Άγκυρα άσκησε το βέτο της κατά της αίτησης της Κύπρου για ένταξη σε πολλές διαδοχικές συνεδριάσεις του καθεστώτος.
Μη Διάδοση των Πυρηνικών Όπλων
Εκτός από τον διακανονισμό Wassenaar και τον MTCR, η Τουρκία εμποδίζει τη συμμετοχή της Κύπρου και στην επιτροπή Zangger, που συγκροτήθηκε μετά την έναρξη ισχύος της Συνθήκης για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών Όπλων (NPT). Σήμερα η επιτροπή Zangger αποτελείται από 39 μέλη, συμπεριλαμβανομένων όλων των κρατών-μελών που διαθέτουν πυρηνικά όπλα. Η Κύπρος αιτήθηκε να γίνει μέλος την 1η Δεκεμβρίου 2017 και η αίτησή της υποβλήθηκε σε βέτο από την Τουρκία στις 13 Νοεμβρίου 2018.
Ένα μήνα νωρίτερα, τον Οκτώβριο του 2018, η Τουρκία άσκησε βέτο και στην αίτηση της Κύπρου να αναλάβει την Προεδρία της Ομάδας Πυρηνικών Προμηθευτών (Νuclear Suppliers Group NSG) για την περίοδο 2019-2020. Η Νuclear Suppliers Group (NSG) είναι μια διεθνής ομάδα, που δημιουργήθηκε το 1974, με στόχο τον έλεγχο της εξαγωγής πυρηνικών υλικών, τεχνολογίας και εξοπλισμού. Αποτελείται από περίπου 50 χώρες, συμπεριλαμβανομένων των μείζονων πυρηνικών δυνάμεων και άλλων χωρών που διαθέτουν προηγμένη πυρηνική τεχνολογία και έχουν συμφωνήσει να εφαρμόζουν αυστηρούς κανονισμούς για την εξαγωγή πυρηνικών υλικών, προκειμένου να αποτρέπουν τη διάδοση των πυρηνικών όπλων και να διασφαλίζουν την ειρηνική χρήση της πυρηνικής ενέργειας.
Πέραν από το μπλόκο στη συμμετοχή της Κύπρου σε καθεστώτα ελέγχου εξαγωγής όπλων, η Τουρκία εμποδίζει τη συμμετοχή της ΚΔ και σε διεθνείς συνθήκες, όπως η Συνθήκη Ανοικτών Ουρανών. Το Open Skies είναι μια από τις πιο ευρείες διεθνείς προσπάθειες μέχρι σήμερα που προωθούν τη διαφάνεια των στρατιωτικών δυνάμεων και δραστηριοτήτων, έχει συνυπογραφεί από 35 χώρες και επιτρέπει άοπλες πτήσεις εναέριας επιτήρησης στις χώρες που συμμετέχουν σ’ αυτήν. Η Κύπρος υπέβαλε την αίτησή της για ένταξη στη Συνθήκη Ανοιχτών Ουρανών το 2002, αλλά η Τουρκία αρνείται να συναινέσει στην ένταξη της χώρας μας.
Σχετικά ακόμη με την προσχώρηση της ΕΕ στο ASEAN/TAC, τη Συνθήκη Φιλίας και Συνεργασίας στη Νοτιοανατολική Ασία, ένα σύμφωνο συνεργασίας μεταξύ των μελών της ASEAN και των εταίρων τους, η Τουρκία δηλώνει ότι δεν αναγνωρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία και ότι δεν θα συνεργαστεί στο πλαίσιο της Συνθήκης. Η απαράδεκτη αυτή στάση σημαδεύτηκε και από τακτικές της τελευταίας στιγμής από την Τουρκία, η οποία παρουσίασε τη «δήλωσή» της την ημέρα προτού η ΕΕ υπογράψει το Τρίτο Πρωτόκολλο του TAC στις 27 Απριλίου 2012, στη σύνοδο των Υπουργών Εξωτερικών ΕΕ-ASEAN, στο Μπρουνέι-Νταρουσαλάμ.
Μπλόκο σε διεθνείς οργανισμούς
Όσον αφορά στην άρνηση της Τουρκίας για συμμετοχή της Κύπρου σε διεθνείς οργανισμούς, ενδεικτική περίπτωση είναι το μπλόκο της Άγκυρας για συμμετοχή στον ΟΟΣΑ, που ιδρύθηκε το 1961 και αποτελεί διεθνή οργανισμό των αναπτυγμένων χωρών, που υποστηρίζουν τις αρχές της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας και της οικονομίας της ελεύθερης αγοράς. Η Τουρκία άσκησε βέτο το 1995 για την αίτηση ένταξης της Κύπρου και συνεχίζει να ασκεί βέτο από τότε. Σημειώνεται επίσης ότι η Τουρκία θέτει συστηματικά εμπόδια στη συμμετοχή της Κύπρου και στη συνεργασία της με θυγατρικούς φορείς του ΟΟΣΑ. Δεδομένου, λοιπόν, ότι η Κύπρος για να γίνει μέλος του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας (ΙΕΑ) πρέπει να είναι μέλος του ΟΟΣΑ, η συμμετοχή της στον ΔΟΕ εμποδίζεται από το τουρκικό βέτο.
«Όχι» εισέπραξε η Κύπρος και στο αίτημα για καθεστώς παρατηρητή στην Οικονομική Συνεργασία του Ευξείνου Πόντου (ΟΣΕΠ) το 1996. Δυστυχώς, η Τουρκία διατήρησε την αντίθεσή της στην αίτηση της Κύπρου για καθεστώς παρατηρητή στις διαδοχικές συζητήσεις, ωστόσο το κυπριακό ενδιαφέρον για ένταξη στον ΟΣΕΠ δεν έχει αποσυρθεί και το θέμα τίθεται σε συναντήσεις ΕΕ-ΟΣΕΠ.
Η Λευκωσία υπέβαλε ακόμη αίτημα για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Διάσκεψη Υπουργών Μεταφορών (ECMT) το 1989, ανανεώθηκε το 2001, αλλά απορρίφθηκε λόγω του βέτο της Άγκυρας. Έκτοτε, η Τουρκία άσκησε βέτο σε όλες τις σχετικές Υπουργικές Διασκέψεις. Λόγω της τουρκικής στάσης, η Κύπρος δεν προσκαλείται καν στις ετήσιες συνεδριάσεις της Διάσκεψης, παρά το γεγονός ότι είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και έχει επανειλημμένα καταθέσει την αίτησή της για ένταξη σε αυτήν και έχει ζητήσει να συμμετάσχει ως παρατηρητής στις συζητήσεις του Φόρουμ, μέχρι την ένταξή της ως πλήρες μέλος.
Aπανωτά τα όχι από το 1960 μέχρι και σήμερα
Επιπλέον η αίτηση ένταξης της Κύπρου στο Διεθνές Κέντρο Προηγμένων Μεσογειακών Αγρονομικών Σπουδών, CIHEAM, που ιδρύθηκε με κοινή πρωτοβουλία του ΟΟΣΑ και του Συμβουλίου της Ευρώπης στις 21 Μαΐου 1962, μπλοκαρίστηκε από την Τουρκία αρκετές φορές, όπως επίσης και στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Μεσοπρόθεσμων Προγνώσεων Καιρού (ECMWF), ένα ανεξάρτητο διεθνή οργανισμό με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο, στον οποίο η Κυπριακή Δημοκρατία υπέβαλε την αίτησή της για ένταξη το 1998.
Το 2001, η Κύπρος εξέφρασε το ενδιαφέρον της να ενταχθεί στoν EUMETSAT, τον ευρωπαϊκό επιχειρησιακό δορυφορικό οργανισμό για την παρακολούθηση του καιρού, του κλίματος και του περιβάλλοντος από το διάστημα. αλλά η αίτηση δεν προχώρησε γιατί η Τουρκία εγείρει αντιρρήσεις στις συζητήσεις που πραγματοποιήθηκαν στα αρμόδια όργανα του Οργανισμού. Χωρίς να είναι κράτος μέλος, η Κύπρος και η EUMETSAT υπέγραψαν συμφωνία το 2004 για παράδοση (υπό προϋποθέσεις) ορισμένου όγκου δορυφορικών δεδομένων. Το έντονο ενδιαφέρον της Κύπρου για ένταξη στην EUMETSAT ωστόσο δεν έχει αποσυρθεί.
«Όχι» εισέπραξε η Κύπρος και στο αίτημα της για πλήρη ένταξη στο Συνέδριο για τον Αφοπλισμό – CD, το ενιαίο πολυμερές φόρουμ διαπραγματεύσεων για τον αφοπλισμό της διεθνούς κοινότητας τον Σεπτέμβριο του 1996. Στις 25 Νοεμβρίου 1996 η Τουρκία αμφισβήτησε το δικαίωμα της Κυπριακής Δημοκρατίας να υποβάλει αίτηση για ένταξη, ενώ πιο πρόσφατα η Τουρκία εξέφρασε επιφυλάξεις ακόμη και για τη συμμετοχή της Κύπρου ως Παρατηρητής.
Το δεύτερο εξάμηνο του 2012, η Τουρκία αρνήθηκε οποιανδήποτε συνεργασία με την Κυπριακή Προεδρία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και άσκησε βέτο στις προσπάθειες της Κύπρου να επανενεργοποιήσει την Ένωση για τη Μεσόγειο, σε μια πολύ σημαντική στιγμή, λόγω των εξελισσόμενων αλλαγών στην περιοχή. Συγκεκριμένα, η Κύπρος πρότεινε τη διεξαγωγή διαφόρων συναντήσεων υψηλού επιπέδου για βασικά ζητήματα (τουρισμός, εκπαίδευση & έρευνα), αλλά όλες εμποδίστηκαν από την Τουρκία.
Καταληκτικά, η Τουρκία υπέβαλε Επιφυλάξεις/Δηλώσεις, κατά την επικύρωση των Διεθνών Συνθηκών (συμφωνίες, συμβάσεις, ρυθμίσεις) στο πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης, ισχυριζόμενη ότι δεν θεωρεί ότι δεσμεύεται να εφαρμόσει τις διατάξεις τους έναντι της Κυπριακής Δημοκρατίας.
