Θετικό πρόσημο για τη συνέχεια στο Κυπριακό και την προσπάθεια επανέναρξης των συνομιλιών κατάφερε να εξασφαλίσει η Λευκωσία μέσα από το κείμενο των συμπερασμάτων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου που υιοθέτησε κατά την τελευταία σύνοδο κορυφής στις Βρυξέλλες.

Οι αναφορές τόσο για το ρόλο που μπορεί να παίξει η Ευρωπαϊκή Ένωση από την παρούσα φάση των προσπαθειών στο Κυπριακό όσο και η διασύνδεση (μέσω του κειμένου) με τα Ευρωτουρκικά, δημιουργούν – σύμφωνα με διπλωματικούς κύκλους – μια σημαντική βάση για τις πάρα πέρα εξελίξεις.

Όπως επισημαίνουν στον «Φ», διπλωματικοί κύκλοι, η σημασία του κειμένου είναι πως καταδεικνύει ότι Κυπριακό και Ευρωτουρκικά μπορούν να προχωρούν χέρι-χέρι με την Ευρωπαϊκή Ένωση να είναι σε θέση να παίξει ενεργό ρόλο και να επηρεάσει καταστάσεις. Επιδιώκοντας να το πετύχει αυτό η κυπριακή κυβέρνηση/διπλωματία κινήθηκε έντονα τα τελευταία 24ωρα προκειμένου να φέρει τις αναφορές για Κυπριακό και Ευρωτουρκικά κάτω από την ίδια ομπρέλα.

Για τη Λευκωσία θεωρείται σημαντική και η σειρά που είχαν οι σχετικές με την Κύπρο αναφορές στο κείμενο συμπερασμάτων. Οι δύο, κυπριακού ενδιαφέροντος, παράγραφοι μπήκαν κάτω από την ομπρέλα «Ανατολική Μεσόγειος» με την αναφορά στο Κυπριακό να προηγείται αυτής των ευρωτουρκικών. Σε διπλωματικό επίπεδο η Λευκωσία εκτιμά πως είναι σημαντικό το ότι η αναφορά στο Κυπριακό προηγείται των ευρωτουρκικών καθώς αποδεικνύει και τη διασύνδεση των δύο.

43. Υπενθυμίζοντας τα προηγούμενα συμπεράσματά του, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο παραμένει πλήρως προσηλωμένο σε μια συνολική διευθέτηση του Κυπριακού προβλήματος, στο πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών, κατά τρόπο σύμφωνο με τα σχετικά ψηφίσματα του ΣΑ των ΗΕ και σύμφωνα με τις αρχές στις οποίες βασίζεται η ΕΕ και το κεκτημένο (acquis). Η Ευρωπαϊκή Ένωση καλεί για την ταχεία επανέναρξη των διαπραγματεύσεων και είναι έτοιμη να διαδραματίσει ενεργό ρόλο στη στήριξη όλων των σταδίων της διαδικασίας της οποίας ηγούνται τα Ηνωμένα Έθνη, με όλα τα κατάλληλα μέσα στη διάθεσή της.

44. Υπενθυμίζοντας τα προηγούμενα συμπεράσματα του αναφορικά με τις σχέσεις της ΕΕ με την Τουρκία, συμπεριλαμβανομένων αυτών του Ιουνίου του 2021 και της Δήλωσης του Μαρτίου του 2021, και λαμβάνοντας υπόψη τις πρόσφατες εκλογές στην Τουρκία, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καλεί τον Ύπατο Εκπρόσωπο και την Επιτροπή να υποβάλουν έκθεση για την κατάσταση των σχέσεων ΕΕ – Τουρκίας, χτίζοντας πάνω στα εργαλεία και επιλογές που έχει προσδιορίσει το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, με προοπτική να προχωρήσουν κατά τρόπο στρατηγικό και προσανατολισμένο στο μέλλον.

Οι δύο αυτές παράγραφοι είχαν αρχικά μπει κάτω από ξεχωριστές επικεφαλίδες με το Κυπριακό να βρίσκεται στα «λοιπά θέματα». Η κυπριακή κυβέρνηση έχοντας θέσει ως στόχο της τη διασύνδεση Κυπριακού και Ευρωτουρκικών άρχισε να εργάζεται προς δύο κατευθύνσεις. Σε πρώτη φάση κινήθηκε προς ενίσχυση του κειμένου των συμπερασμάτων και ακολούθως επεδίωξε να φέρει τα δύο θέματα που την αφορούσαν κάτω από την ίδια ομπρέλα.

Το πρώτο προσχέδιο που είχε κυκλοφορήσει την προηγούμενη εβδομάδα (ΚΥΠΕ 22/6) περιλάμβανε μια σύντομη παράγραφο με μια πολύ γενική αναφορά στο Κυπριακό: «Η ΕΕ παραμένει πλήρως δεσμευμένη για μια συνολική διευθέτηση του Κυπριακού προβλήματος σύμφωνα με τα σχετικά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, και θα συνεχίσει να διαδραματίζει ενεργό ρόλο στην υποστήριξη της διαπραγματευτικής διαδικασίας των ΗΕ».

Υπό κάποιες συνθήκες το εν λόγω κείμενο θα μπορούσε να θεωρηθεί ικανοποιητικό, λαμβάνοντας υπόψη ότι το Κυπριακό δεν ήταν ένα από τα θέματα της ατζέντας, ούτε και υπήρχαν εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή που (όπως συνέβαινε στο παρελθόν) προκειμένου να απαιτείται μια πιο ξεκάθαρη θέση από πλευράς Ένωσης. Αυτό όμως δεν ικανοποιούσε την Λευκωσία η οποία ήθελε να διεκδικήσει κάτι περισσότερο σ’ αυτή τη φάση, ενόψει και των επόμενων σημαντικών ραντεβού σε Βίλνιους (σύνοδος ΝΑΤΟ) και Νέα Υόρκη (σύνοδος Γενικής Συνέλευσης ΟΗΕ).

>> Κινητοποίηση προς τρεις κατευθύνσεις: Στοχεύοντας στο μάξιμουμ δυνατό αποτέλεσμα η Λευκωσία κινήθηκε προς τις κατευθύνσεις: σε επίπεδο ηγετών με επαφές του Προέδρου Χριστοδουλίδη με ξένους ηγέτες, σε επίπεδο υπουργών Εξωτερικών με τις συναντήσεις και επικοινωνίες που είχε Κωνσταντίνου Κόμπου, και διπλωματικά σε επίπεδο μονίμων αντιπροσώπων αλλά και διπλωματικού γραφείου του Προέδρου της Δημοκρατίας. Κοινός στόχος η βελτίωση του κειμένου κατά τρόπο που να ενισχύει το λεκτικό με μια πιο ενισχυμένη αναφορά στο Κυπριακό αλλά στο ρόλο που μπορεί να παίξει η Ευρωπαϊκή Ένωση. Σε κάθε κίνηση της κυπριακής κυβέρνησης λαμβανόταν σοβαρά υπόψη ότι η προσοχή όλων ήταν στραμμένη προς τον Ρωσο-ουκρανικό πόλεμο αλλά και στη Μεσόγειο σ’ ό,τι αφορά τη μετανάστευση. Και υπό αυτά τα δεδομένα θέματα όπως το Κυπριακό είτε αναφέρονται ακροθιγώς είτε παραπέμπονται στην επόμενη σύνοδο.

Στο δεύτερο προσχέδιο που βγήκε στη συνέχεια το λεκτικό ήταν εμφανώς βελτιωμένο: «Υπενθυμίζοντας τα προηγούμενα συμπεράσματά του, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο παραμένει πλήρως προσηλωμένο σε μια συνολική διευθέτηση του Κυπριακού προβλήματος, στο πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών, κατά τρόπο σύμφωνο με τα σχετικά ψηφίσματα του ΣΑ των ΗΕ και σύμφωνα με τις αρχές στις οποίες βασίζεται η ΕΕ. Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα συνεχίσει να διαδραματίζει ενεργό ρόλο στη στήριξη της διαπραγματευτικής διαδικασίας των Ηνωμένων Εθνών».

Το βράδυ της Δευτέρας (ΚΥΠΕ 26/6) δημοσιοποιήθηκε το τρίτο προσχέδιο με ημερομηνία 25/6 στο οποίο είναι επίσης πιο βελτιωμένο από το προηγούμενο με τη Λευκωσία να στέκεται σε δύο – σημαντικά όπως τα χαρακτηρίζει – σημεία που αφορούν τον ενεργό ρόλο της ΕΕ και στήριξη της διαδικασίας με όλα τα κατάλληλα μέσα: «Υπενθυμίζοντας τα προηγούμενα συμπεράσματά του, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο παραμένει πλήρως προσηλωμένο σε μια συνολική διευθέτηση του κυπριακού προβλήματος, στο πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών, κατά τρόπο σύμφωνο με τα σχετικά ψηφίσματα του ΣΑ των ΗΕ και σύμφωνα με τις αρχές στις οποίες βασίζεται η ΕΕ και το κεκτημένο (acquis). Η Ευρωπαϊκή Ένωση καλεί για την ταχεία επανέναρξη των διαπραγματεύσεων και είναι έτοιμη να διαδραματίσει ενεργό ρόλο στη στήριξη όλων των σταδίων της διαπραγματευτικής διαδικασίας της οποίας ηγούνται τα Ηνωμένα Έθνη, με όλα τα κατάλληλα μέσα στη διάθεσή της».

Για την κυπριακή κυβέρνηση οι φράσεις «είναι έτοιμη να διαδραματίσει ενεργό ρόλο» και «με όλα τα κατάλληλα μέσα στη διάθεσή της» αποτελούν σημείο αναφοράς καθώς υπογραμμίζεται από τη μια η βούληση της ΕΕ για να εμπλακεί ενεργά στο Κυπριακό σε όλα τα στάδια της διαδικασίας της οποία ηγούνται τα Ηνωμένα Έθνη. Και από την ώρα που δεν γίνεται αναφορά σε «διαπραγματευτική διαδικασία» είναι ξεκάθαρο ότι έχει να κάνει και με την παρούσα προσπάθεια στο Κυπριακό. Ενώ η αναφορά σε «κατάλληλα μέσα στη διάθεσή της» είναι το παράθυρο που θέλει η Λευκωσία να κρατηθεί ανοικτό για τον διορισμό ενός Ευρωπαίου αποσταλμένου, μόλις οι συνθήκες το επιτρέψουν.

Επόμενες στάσεις… Βίλνιους και Νέα Υόρκη

Η διπλωματική κινητικότητα από πλευράς Λευκωσίας όλο αυτό το διάστημα δεν είχε να κάνει μόνο με το αποτέλεσμα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και το λεκτικό του κειμένου των συμπερασμάτων. Στόχευε και στην σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ η οποία θα πραγματοποιηθεί στο Βίλνιους της Λιθουανίας μεταξύ 11 και 12 Ιουλίου.

Από όλες τις επαφές που είχε ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης και οι συνεργάτες του σε Παρίσι, Βερολίνο, Βρυξέλλες, Βιέννη κλπ., προκύπτει από τις υποσχέσεις ξένων ηγετών προς την Λευκωσία, προκύπτει ότι σε διμερές επίπεδο κατά τις συναντήσεις τους με τον Τούρκο Πρόεδρο Ερντογάν θα τονίσουν την ανάγκη να γίνουν κινήσεις προς την κατεύθυνση επανέναρξης των συνομιλιών. Η κυπριακή κυβέρνηση θεωρεί ιδιαίτερα ενθαρρυντικό αυτό το γεγονός, λαμβανομένου υπόψη ότι μέχρι στιγμής εξαρτιόταν αποκλειστικά στις διμερείς συναντήσεις πρωθυπουργού της Ελλάδας με τον Πρόεδρο της Τουρκίας για να συζητηθεί το Κυπριακό.

Και εδώ έγκειται και η σημασία του κειμένου των συμπερασμάτων της ΕΕ. Θα αποτελέσει τη βάση πάνω στην οποία θα στηριχθούν οι ξένοι ηγέτες όχι μόνο στο Βίλνιους αλλά και σε άλλες επαφές με τον Ερντογάν προκειμένου να του στείλουν το μήνυμα πως είναι προς το συμφέρον του να εκκινήσει εκ νέου η προσπάθεια στο Κυπριακό.

Η Νέα Υόρκη, που θα ακολουθήσει μετά το καλοκαίρι, θα καταδείξει εν πολλοίς τις προοπτικές που θα υπάρξουν προκειμένου η και τα Ηνωμένα Έθνη να κινηθούν κατά τρόπο αποφασιστικό ώστε προχωρήσει η προσπάθεια στο Κυπριακό. Εκεί θα διαφανεί εάν ο ΟΗΕ μπορεί να προχωρήσει στο διορισμό ενός δικού του απεσταλμένου ή κατά πόσο θα παραμείνει στην υφιστάμενη κατάσταση με έναν εκ των αξιωματούχων να πραγματοποιεί αποστολές στο νησί. Ευνοώντας την ίδια στιγμή μια εμπλοκή από πλευράς ΕΕ που θα βοηθήσουν το έργο του διεθνούς οργανισμού.

Χωρίς βιασύνη για τον απεσταλμένο

Ο διορισμός ενός απεσταλμένου της Ευρωπαϊκής Ένωσης ο οποίος να μπορεί να εργάζεται παράλληλα σε Ευρωτουρκικά και Κυπριακό παραμένει στο κάδρο των επιδιώξεων της Λευκωσίας. Αυτό που φαίνεται να προκύπτει, μετά και τις πρόσφατες επικοινωνίες που είχε ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης τόσο με τον Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών όσο και Ευρωπαίους ηγέτες, είναι πως δεν υπάρχει βιασύνη για τον διορισμό απεσταλμένου της ΕΕ.

Στη λογική αυτή φαίνεται – σύμφωνα με πληροφορίες μας – να κινούνται ομόφωνα τόσο η ΕΕ όσο και ο ΟΗΕ. Κάτι που φάνηκε κατά την πρόσφατη συνομιλία που είχαν Σαρλ Μισέλ και Αντόνιο Γκουτέρες, στο Παρίσι. Η πληροφόρηση που έχει η Λευκωσία είναι πως τόσο ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου όσο και ο ΓΓ ΟΗΕ συμφωνούν πως θα σ’ αυτή τη φάση να μην προχωρήσει τόσο έντονα το θέμα του απεσταλμένου. Εκτιμώντας ότι κάτι τέτοιο ενδεχομένως να επιφέρει αντίδραση της Τουρκίας που θα έχει αρνητικό αντίκτυπο στην όλη προσπάθεια επανέναρξης των συνομιλιών.