Στην Κύπρο βρέθηκε στα μέσα Νοεμβρίου, ο Μάριο Νάβα, επικεφαλής της Γενικής Διεύθυνσης Στήριξης Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Ο Ευρωπαίος αξιωματούχος είχε την ευκαιρία να δει ιδίοις όμμασι την κατάσταση που επικρατεί στον τόπο μας, να αξιολογήσει τις προσπάθειες που γίνονται για εφαρμογή των εισηγήσεων της Γενικής Διεύθυνσης και να συναντηθεί με εκπροσώπους των δύο κοινοτήτων.
Στη συνέντευξή του στον Φιλελεύθερο ο Μάριο Νάβα επανέλαβε πως καταλύτης για ακόμη πιο ανθεκτική, οικονομική ανάπτυξη θα αποδειχθεί η επίλυση του Κυπριακού, τονίζοντας πως όσο καιρό παραμένει άλυτο θα αποτελεί ένα παράγοντα αστάθειας. Στάθηκε στο γεγονός πως η Ευρωπαϊκή Ένωση και ειδικά η Κομισιόν παραμένουν δεσμευμένες στο να βοηθήσουν τις προσπάθειες εξέρευσης λύσης και ότι παρακολουθούν τις εξελίξεις από κοντά. «Στόχος μας είναι να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να φέρουμε την Κύπρο πιο κοντά στην επανένωση στο πλαίσιο του ΟΗΕ», τόνισε.
Παράλληλα, ο Μάριο Νάβα αναφέρθηκε στην ανάγκη η ελληνοκυπριακή και η τουρκοκυπριακή κοινότητα να έρθουν πιο κοντά και να κτίσουν μια ουσιαστική σχέση εμπιστοσύνης. Αυτό μπορεί να γίνει, είπε με συγκεκριμένα μέτρα, όπως η ενίσχυση του εμπορίου της Πράσινης Γραμμής και με έργα όπως ο δικοινοτικός ηλιακός σταθμός παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Όπως επεσήμανε το 2022 η αξία των αγαθών που διακινήθηκαν μέσω της πράσινης γραμμής έφτασε τα 50 εκατομμύρια ευρώ που αποτελεί το υψηλότερο επίπεδο που επιτεύχθηκε ποτέ.
Ταυτόχρονα, ο Ευρωπαίος αξιωματούχος μίλησε και για τις μεταρρυθμίσεις που είναι απαραίτητο να κάνει η Κύπρος και που αφορούν ένα ευρύ φάσμα θεμάτων. Μέχρι στιγμής η ΕΕ έχει χρηματοδοτήσει 85 έργα στο νησί μας, από τα οποία γύρω στα 25 είναι σε εξέλιξη. «Οι κυπριακές αρχές είναι πολύ αφοσιωμένες σε αυτό, γεγονός που με ικανοποιεί. Η Κύπρος έχει να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην επίτευξη πολλαπλών ευρωπαϊκών στόχων, μεταξύ άλλων στους τομείς της ενεργειακής αυτονομίας, της βιώσιμης ανάπτυξης και της επιχειρηματικής ανάπτυξης», τόνισε.
-Ποιος ήταν ο κύριος σκοπός του ταξιδιού σας στην Κύπρο και ποια αποτελέσματα πετύχατε;
-Κάθε φορά έρχομαι στην Κύπρο με μια διπλή ατζέντα. Από τη μια η Γενική Διεύθυνση Στήριξης Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής υποστηρίζει την διαδικασία επίλυσης του Κυπριακού και εφαρμόζουμε το πρόγραμμα παροχής βοήθειας προς την τουρκοκυπριακή κοινότητα. Από την άλλη, υπάρχει το Μέσο Τεχνικής Στήριξης (TSI) της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το οποίο βοηθά τα κράτη μέλη να σχεδιάσουν και να εφαρμόσουν μεταρρυθμίσεις σε ένα ευρύ φάσμα τομέων πολιτικής, παρέχοντας εμπειρογνωμοσύνη. Η στήριξη μπορεί να λάβει τη μορφή στρατηγικών και νομικών συμβουλών, μελετών, κατάρτισης και επισκέψεων εμπειρογνωμόνων και ανταλλαγών επαφών με άλλα κράτη μέλη.
Σχετικά με το Κυπριακό, συζήτησα την τρέχουσα κατάσταση και τις σημαντικές πρωτοβουλίες μας με τις αρχές της Κυπριακής Δημοκρατίας, αλλά και με πρέσβεις της ΕΕ, με τον ΟΗΕ και πολλούς άλλους ενδιαφερόμενους φορείς. Μίλησα, επίσης, με τον ηγέτη της τουρκοκυπριακής κοινότητας και με εκπροσώπους όλων των πολιτικών κομμάτων της ελληνοκυπριακής και της τουρκοκυπριακής κοινότητας. Στόχος μας είναι να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να φέρουμε την Κύπρο πιο κοντά στην επανένωση στο πλαίσιο του ΟΗΕ. Τα κύρια μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης της Επιτροπής που συνδέονται με τη διευθέτηση του Κυπριακού είναι η αύξηση του εμπορίου στην Πράσινη Γραμμή, η διασφάλιση του σχεδίου πιστοποίησης ονομασίας προέλευσης χαλλούμι/χελλίμ και το σχέδιο για τη δημιουργία ενός δικοινοτικού ηλιακού σταθμού παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Καθώς πλησιάζουμε προς τις ευρωεκλογές τον ερχόμενο Ιούνιο, θα θέλαμε, επίσης, να συμβάλουμε στην αύξηση του αριθμού των Τουρκοκυπρίων ψηφοφόρων στις εκλογές, ώστε να τους ενσωματώσουμε περισσότερο στην ΕΕ.
-Και με τις μεταρρυθμίσεις τι γίνεται;
-Όσον αφορά το TSI μέχρι στιγμής έχουμε υλοποιήσει 85 έργα χρηματοδοτούμενα από αυτό, εκ των οποίων περίπου 25 βρίσκονται σε εξέλιξη. Οι αρχές της Κυπριακής Δημοκρατίας είναι πολύ αφοσιωμένες σε αυτό, γεγονός που με ικανοποιεί. Ο σκοπός του ταξιδιού μου εδώ στην Κύπρο ήταν να συναντηθώ με τις αρχές της Κυπριακής Δημοκρατίας και να συζητήσω σε βάθος τις μεταρρυθμιστικές προτεραιότητες της κυβέρνησης. Η Κυπριακή Δημοκρατία έχει να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην επίτευξη πολλαπλών ευρωπαϊκών στόχων, μεταξύ άλλων στους τομείς της ενεργειακής αυτονομίας, της βιώσιμης ανάπτυξης και της επιχειρηματικής ανάπτυξης. Οι επαφές με τις κυπριακές αρχές μας επέτρεψαν, εξάλλου, να κάνουμε έναν απολογισμό της εξέλιξης των εν εξελίξει έργων τεχνικής υποστήριξης και να διασφαλίσουμε ότι οι ανάγκες των αρχών της Κυπριακής Δημοκρατίας ικανοποιούνται.
-Σε γενικές γραμμές, ποιες είναι οι κύριες προτεραιότητες της Γενικής Διεύθυνσης Στήριξης Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων αυτό το διάστημα αναφορικά με την Κύπρο; Ποιες είναι οι συγκεκριμένες προκλήσεις και πώς -προσεγγίζετε τις προκλήσεις σε σχέση με την Κύπρο, αλλά και τα κύρια αντικείμενα του χαρτοφυλακίου σας;
-Όσον αφορά την επανένωση της Κύπρου, νομίζω ότι όλοι μας πρέπει να κάνουμε περισσότερα για να δείξουμε στους Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους τα οφέλη της επανένωσης, κάτι που θα σήμαινε πλήρη ένταξη για τους δεύτερους. Η νομοθεσία της ΕΕ, η οποία επί του παρόντος έχει ανασταλεί στις μη ελεγχόμενες από την Κυπριακή Δημοκρατία περιοχές. Όταν αυτό θα αλλάξει, η Κύπρος θα μπορούσε να τύχει σημαντικής χρηματοδότησης από την ΕΕ για τη μείωση των οικονομικών ανισοτήτων. Υπάρχουν πολλοί Τουρκοκύπριοι που είναι υπέρ της ΕΕ και της επανένωσης, όμως πολλοί άλλοι απομακρύνονται. Πρέπει να τους προσεγγίσουμε και να τους δείξουμε με συγκεκριμένες ενέργειες ότι η επανένωση είναι ο δρόμος που πρέπει να ακολουθηθεί.
Όταν πρόκειται για τη στήριξη των μεταρρυθμίσεων στα κράτη μέλη της ΕΕ η Γενική Διεύθυνση είναι εκεί για να τα βοηθήσει να υλοποιήσουν τις προτεραιότητές τους με το Μέσο Τεχνικής Στήριξης. Σήμερα, ένα μεγάλο μέρος αυτών των προτεραιοτήτων συνδέεται με την εφαρμογή του Ταμείου Ανθεκτικότητας και Ανάκαμψης, που περιλαμβάνει ένα ευρύ και φιλόδοξο πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων. Η Κυπριακή Δημοκρατία δεν αποτελεί εξαίρεση.
Το κυπριακό σχέδιο για την Ανάκαμψη και την Ανθεκτικότητα εστιάσει στην πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση. Στον τομέα των κλιματικών και περιβαλλοντικών πολιτικών, η Κυπριακή Δημοκρατία αντιμετωπίζει την πρόκληση των υψηλών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, των κενών στη διαχείριση των υδάτων και των αποβλήτων και την ανάγκη διαφύλαξης της βιοποικιλότητας και της άγριας ζωής. Οι ψηφιακές προκλήσεις συνδέονται με τη διασυνδεσιμότητα, ειδικά στις υποδομές για ηλεκτρική ενέργεια υψηλής χωρητικότητας. Η ενίσχυση των ψηφιακών δεξιοτήτων σε όλες τις ομάδες του πληθυσμού και η ψηφιοποίηση της δημόσιας διοίκησής της, μαζί με την ενίσχυση του δημόσιου συστήματος υγείας αποτελούν πρόσθετες προκλήσεις.
-Ας μιλήσουμε τώρα ειδικά για τις δομικές μεταρρυθμίσεις στην Κύπρο. Ποιες είναι οι υποδείξεις σας και σε ποιους συγκεκριμένους τομείς απαιτείται δράση; Ποιες είναι οι αδυναμίες και ποια τα δυνατά σημεία της κυπριακής οικονομίας;
-Η δημόσια διοίκηση σε όλη την Ευρώπη δέχεται μεγάλη πίεση τα τελευταία χρόνια, εξαιτίας της πανδημίας και του πολέμου στην Ουκρανία. Επίσης, έχει επιφορτιστεί με νέα καθήκοντα, ενώ υφίστανται σημαντικές αλλαγές σε σχέση με την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση. Οι μεταρρυθμίσεις των δημόσιων διοικήσεων είναι ένας από τους κύριους τομείς στους οποίους τα κράτη μέλη ζητούν τεχνική υποστήριξη από την Επιτροπή. Στην Κυπριακή Δημοκρατία, για παράδειγμα, όσον αφορά την αποτελεσματικότητα της δημόσιας διοίκησης, βοηθάμε επί του παρόντος στη βελτίωση της επιλογής και της προαγωγής των δημοσίων υπαλλήλων και των διευθυντών, μέσω της βελτίωσης των κριτηρίων επιλογής. Βοηθάμε, επίσης, στην ενίσχυση του κυπριακού εκπαιδευτικού συστήματος, υποστηρίζοντας την εφαρμογή πολιτικών που αποσκοπούν στην αντιμετώπιση της σχολικής διαρροής. Ένας άλλος σημαντικός τομέας είναι η διαχείριση των εσόδων, στην οποία βοηθούμε τη μετάβαση προς τη λογιστική σε δεδουλευμένη βάση για την αναβάθμιση του κυπριακού Υπουργείου Οικονομικών σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά και παγκόσμια πρότυπα.
Επίσης, η ενέργεια συνεχίζει να είναι μεγάλη πρόκληση για πολλά κράτη μέλη. Για την Κύπρο υποστηρίζουμε τις αρχές για την εισαγωγή ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, συμπεριλαμβανομένης της προσαρμογής της σχετικής νομοθεσίας και των διαδικασιών αδειοδότησης. Η ενίσχυση της κυπριακής οικονομίας είναι μια πολύπλευρη προσπάθεια, με έμφαση στην αντιμετώπιση των τρωτών σημείων που συνδέονται με την απομονωμένη γεωγραφική θέση του νησιού. Για παράδειγμα, η διείσδυση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας στον κυπριακό τομέα ηλεκτρικής ενέργειας παρεμποδίζεται από το γεγονός ότι ο τόπος είναι απομονωμένος, ενώ η ικανότητα της χώρας να επωφεληθεί από την ψηφιακή οικονομία περιορίζεται από το υποανάπτυκτο κυπριακό ευρυζωνικό δίκτυο. Η Γενική Διεύθυνση έχει υποστηρίξει την Κύπρο σε όλους αυτούς τους τομείς.
-Ιδιαίτερο ενδιαφέρον θα έχουν και οι προγραμματισμένες για του χρόνου ευρωπαϊκές εκλογές.
-Μόνο 5,800 Τουρκοκύπριοι ψήφισαν στις ευρωεκλογές του 2019, ένα σχετικά μέτριος αριθμός. Οι Τουρκοκύπριοι είναι πολίτες της ΕΕ και έχουν το δικαίωμα και την ευκαιρία η φωνή τους να ακούγεται. Ο στόχος μας είναι να τους κινητοποιήσουμε για να ψηφίσουν και σε συνεργασία με τις αρχές της Δημοκρατίας της Κύπρου, να διευκολύνουμε διοικητικά και λογιστικά τη διαδικασία ψηφοφορίας. Σε αυτό, συνεργαζόμαστε με το Υπουργείο Εσωτερικών, το Γραφείο Διασύνδεσης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και τουρκοκυπριακή οργάνωση, η οποία χρηματοδοτείται από την ΕΕ και θα διεξάγει μια εκστρατεία ευαισθητοποίησης.
Ικανοποίηση για το One Stop Shop
-Σε ποια έργα που σχετίζονται με την εγκατάσταση στην Κύπρο εμπλέκεται η Γενική Διεύθυνση Μεταρρυθμίσεων; Ενδεικτικά να αναφέρω το One Stop Shop.
-Στη διάρκεια της επίσκεψής μου στο νησί στις 20 Νοεμβρίου εγκαινίασα επίσημα το One Stop Shop, σε συνεργασία με το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Κύπρου και το Εμπορικό Επιμελητήριο Τουρκοκυπρίων, τα οποία είναι συνεργάτες σε αυτήν την πρωτοβουλία. Δεκαπέντε Ευρωπαίοι πρεσβευτές παρευρέθηκαν, κάτι που δείχνει τη στήριξη της ΕΕ για αυτήν την πρωτοβουλία. Το One Stop Shop θα συμβουλεύει επιχειρήσεις και από τις δύο κοινότητες σχετικά με τον τρόπο πραγματοποίησης εμπορίου μέσω της Πράσινης Γραμμής. Θα παρέχει πληροφορίες σχετικά με τις σωστές διαδικασίες που πρέπει να ακολουθηθούν και τα πρότυπα προϊόντων της ΕΕ, τα οποία πρέπει να πληρούν τα τουρκοκυπριακά προϊόντα όταν τοποθετούνται στην ευρωπαϊκή αγορά. Οι ειδικοί θα δημιουργήσουν έναν ιστότοπο με πληροφορίες στα ελληνικά, τα τουρκικά και τα αγγλικά, θα ενώσουν παραγωγούς και αγοραστές και θα πραγματοποιούν έρευνα αγοράς για την εντοπισμό προϊόντων που ζητούνται. Εκτός από τα οφέλη από οικονομική άποψη για την ελληνοκυπριακή και την τουρκοκυπριακή κοινότητα, το εμπόριο μέσω της Πράσινης Γραμμής είναι πολύ σημαντικό για να ανοίξει ο δρόμος προς την επανένωση του τόπου. Συνενώνει τους ανθρώπους, χτίζει εμπιστοσύνη και μπορεί να συμβάλει στην οικονομική ενδυνάμωση της Κύπρου. Το προηγούμενο έτος, το εμπόριο μέσω της Πράσινης Γραμμής ανήλθε στα περίπου 15 εκατομμύρια ευρώ. Αυτό ήταν το καλύτερο αποτέλεσμα που επιτεύχθηκε ποτέ, αλλά είναι ακόμα μέτριο και υπάρχει πολύς χώρος για βελτίωση.
-Και για την περαιτέρω ενσωμάτωση επιπλέον προϊόντων στον Κανονισμό Πράσινης Γραμμής τι μπορείτε να μας πείτε;
-Σχετικά με την ενσωμάτωση περισσότερων προϊόντων στο εμπόριο μέσω της Πράσινης Γραμμής, αυτό αφορά προς το παρόν τρόφιμα επεξεργασμένα μη ζωικής προέλευσης. Πάντα ενθαρρύνουμε τις αρχές της Κυπριακής Δημοκρατίας να υποστηρίξουν το εμπόριο μέσω της Πράσινης Γραμμής, επιτρέποντας περισσότερη ανταλλαγή σε τέτοια επεξεργασμένα προϊόντα και βοηθώντας να απαντηθούν γρήγορα ερωτήματα από παραγωγούς και εμπόρους σχετικά με τα έγγραφα που αποδεικνύουν τη συμμόρφωση με τα πρότυπα της ΕΕ. Επισκέφτηκα μια εταιρεία τουρκοκυπριακής παραγωγής που κατασκευάζει πολύ καλή βαρελίσια μπύρα. Η μπύρα είναι ένα τέτοιο επεξεργασμένο τρόφιμο, όπως και το επιτραπέζιο νερό, τα αναψυκτικά, τα παγωτά σορμπέ και τα κατεψυγμένα λαχανικά. Οι ειδικοί της ΕΕ επισκέπτονται ήδη τις εγκαταστάσεις παραγωγής για να διασφαλίσουν ότι συμμορφώνονται με τα υγειονομικά πρότυπα. Κάποιες εταιρείες θα μπορούσαν να ξεκινήσουν το εμπόριο αύριο αν τα προϊόντα τους εγκρίνονταν από τις κυπριακές αρχές. Αυτό θα έφερνε περισσότερες επιλογές για τους καταναλωτές στην Κύπρο και πέρα από αυτό θα ενίσχυε το αίσθημα συμμετοχής στην ΕΕ.
Σημαντικό για την οικονομία το χαλούμι/χελίμ
-Και τι συμβαίνει με το χαλούμι και το χελίμ;
-Πενήντα-οκτώ Ελληνοκύπριοι παραγωγοί χαλουμιού και δύο Τουρκοκύπριοι παραγωγοί έχουν πιστοποιηθεί για τη συμμόρφωση με τις προδιαγραφές ΠΟΠ. Αλλά για να είμαστε σαφείς, το τουρκοκυπριακό χελίμ ακόμη και αν συμμορφώνεται με τις προδιαγραφές ΠΟΠ, δεν μπορεί ακόμα να τοποθετηθεί στην αγορά της ΕΕ. Αυτό απαιτεί τη συμμόρφωση με τα πρότυπα ασφάλειας τροφίμων και υγείας των ζώων της ΕΕ. Η τουρκοκυπριακή κοινότητα έχει καταβάλει εντυπωσιακές προσπάθειες για να συμμορφωθεί με αυτά τα πρότυπα και ελπίζω ότι η Κομισιόν θα είναι σε θέση να επιβεβαιώσει πλήρη συμμόρφωση το επόμενο διάστημα. Μετά από αυτό, θα είναι δυνατόν να ξεκινήσει το εμπόριο του τουρκοκυπριακού χελίμ μέσω της Πράσινης Γραμμής. Προς το παρόν, η Δημοκρατία της Κύπρου εξάγει χαλούμια σε όλο τον κόσμο περίπου 350 εκατομμύρια ευρώ, πράγμα που δείχνει το μέγεθος της παγκόσμιας αγοράς. Στην ΕΕ, μόνο το τυρί από την Κύπρο μπορεί να ονομαστεί χαλούμι ή χελίμ προσφέροντας έτσι πλεονέκτημα στους παραγωγούς από την Κύπρο.
-Υπάρχει κάτι νεότερο σχετικά με τα γεγονότα στην Πύλα, το φωτοβολταϊκό πάρκο και άλλα παρόμοια πρότζεκτ;
-Η Επιτροπή χαιρετίζει τη συμφωνία που έχει επιτευχθεί από τα Ηνωμένα Έθνη με τις δύο κοινότητες, και ελπίζουμε ότι οι δραστηριότητες στην περιοχή Πύλας θα μπορέσουν σύντομα να επαναληφθούν. Είναι σημαντικό να επιλυθούν οι εντάσεις στην περιοχή με τον τρόπο που θα την αναπτύξει προς όφελος και των δύο κοινοτήτων. Οι Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι που ζουν στην Πύλα, έχουν αποδείξει ότι μπορούν να συνεργάζονται και να ζουν ειρηνικά μεταξύ τους και αυτό είναι κάτι πάνω στο οποίο μπορούμε να χτίσουμε. Κατά τη διάρκεια της επίσκεψής μου, εξήγησα στις τοπικές τουρκοκυπριακές αρχές ότι το πρόγραμμα βοήθειας θα μπορούσε να βοηθήσει τους κατοίκους και να μειώσει τον αποκλεισμό τους. κατοίκους και θα μείωνε τον αποκλεισμό τους.
Όσον αφορά τον δικοινοτικό ηλιακό σταθμό, η μελέτη για την βιωσιμότητά του, που χρηματοδοτείται από την ΕΕ προχωρεί καλά και αναμένεται να ολοκληρωθεί τον Ιανουάριο. Η μελέτη θα καταγράψει διάφορες τεχνικές επιλογές, συμπεριλαμβανομένης της τοποθεσίας, με τα πλεονεκτήματα και τα αντίστοιχα μειονεκτήματά τους. Μετά εναπόκειται στις δύο κοινότητες να αποφασίσουν πως θα προχωρήσουν. Σε αυτό το πλαίσιο, θα ήθελα να τονίσω ότι η τοποθεσία του δικοινοτικού ηλιακού σταθμού δεν έχει αποφασιστεί και αυτό δεν θα γίνει από τους ειδικούς που διεξάγουν τη μελέτη. Μια πιθανή τοποθεσία είναι η Πύλα, αλλά δεν είναι η μόνη.
