Την ώρα που γίνονται ασκήσεις επί χάρτου για τη μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού στην Κύπρο, το θέμα των πολλαπλών συντάξεων των κρατικών αξιωματούχων θεωρείται ένα μικρό μέρος του προβλήματος αφού δεν ξεπερνά το 10%. Στην Ευρώπη δεν εντοπίζεται πουθενά η κατοχύρωση πολλών συντάξεων για κρατικούς αξιωματούχους, καθώς υπάρχουν διαφορές μεταξύ των εθνικών συστημάτων.
Η εφαρμογή των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης σε μισθωτούς και μη μισθωτούς χρονολογείται στην Ευρώπη από το 1971, με κανονισμό της ΕΟΚ 1408/71 του Συμβουλίου της 14ης Ιουνίου της ίδιας χρονιάς. Κανονισμός ο οποίος διαφοροποιήθηκε πολλές φορές με αποφάσεις Δικαστηρίων και με αλλαγές της νομοθεσίας σε εθνικό επίπεδο κάθε κράτους – μέλους. Το συνταξιοδοτικό και οι ευρωπαϊκοί κανονισμοί παραμένουν, δεκαετίες μετά, πολύπλοκοι, πόσο μάλλον η συνταξιοδότηση αξιωματούχων και δη, όταν αυτοί υπηρετούν σε περισσότερα από ένα αξιώματα.
Στο πλαίσιο εκσυγχρονισμού των συστημάτων και προσπάθειας να διασφαλιστούν τα θεμελιώδη δικαιώματα στην εργασία αλλά και στην ανάληψη καθηκόντων σε θέσεις εξουσίας, οι ευρωπαϊκοί κανονισμοί προτάσσουν το να γίνονται σεβαστά, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των εθνικών νομοθεσιών κοινωνικής ασφάλειας, καθώς τονίζεται η ανάγκη στο πλαίσιο των διαφόρων οδηγιών να εξασφαλίζεται η ίση μεταχείριση μεταξύ των πολιτών.
Στην Κοινοτική Οδηγία αναφέρεται η στενή σχέση μεταξύ της νομοθεσίας κοινωνικής ασφάλειας και των συμβατικών διατάξεων που τη συμπληρώνουν ή την αντικαθιστούν. Παράλληλα, τονίζονται οι σημαντικές διαφορές μεταξύ των εθνικών νομοθεσιών σε ότι αφορά στα καλυπτόμενα πρόσωπα.
Η βούληση για ρύθμιση του ζητήματος των προκλητικά πολλαπλών συντάξεων στον τόπο μας, προσκρούει στα δύο νομοσχέδια του υπουργείου Οικονομικών που εισηγείται όπως το ηλικιακό όριο συνταξιοδότησης για κρατικούς αξιωματούχους και βουλευτές αυξηθεί στο 65ο έτος ηλικία απ’ ότι στο 60ο που ισχύει σήμερα, ρύθμιση η οποία θα εξισώνει τους αξιωματούχους με τους υπόλοιπους για πολίτες.
Στο δεύτερο νομοσχέδιο, το οποίο επικεντρώνεται στους κρατικούς αξιωματούχους, η σύνταξη φαίνεται να καταργείται με αντιστάθμισμα την αύξηση του ποσού του εφάπαξ που καταβάλλεται κατά την αποχώρηση ή λήξη της θητείας κρατικού αξιωματούχου ή και βουλευτή. Στο νομοσχέδιο περιλαμβάνεται αναφορά για τον τρόπο που θα γίνεται ο υπολογισμός κάθε εφάπαξ με βάση το κάθε κρατικό αξίωμα. Για παράδειγμα, για τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Πρόεδρο της Βουλής των Αντιπροσώπων και υπουργούς θα υπολογίζεται στο 1/2 του τελευταίου τους μηνιαίου μισθού, πολλαπλασιαζόμενο με τους μήνες υπηρεσίας στη θέση που υπηρετούν, ενώ για του βουλευτές θα είναι το 1/4 του τελευταίου τους μισθού.
Μελέτη ILO για την Κύπρο
Το Διεθνές Γραφείο Εργασίας (ILO) ετοιμάζει μελέτη, για το συνταξιοδοτικό στην Κύπρο.
Σε προκαταρκτικά υπομνήματα, υποδεικνύει ότι, η Κύπρος χρειάζεται ένα ισορροπημένο και κοινωνικά δίκαιο σύστημα που θα λαμβάνει σοβαρά υπόψη τα αρνητικά δημογραφικά δεδομένα (π.χ. υπογεννητικότητα και γήρανση του πληθυσμού) και θα διασφαλίζει τη μακροχρόνια βιωσιμότητα του Ταμείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων το οποίο:
• Δεν θα έχει συντάξεις κάτω από το όριο της φτώχειας.
• Θα διορθώνει – βελτιώνει την αναλογιστική προσαρμογή του 12% στις συντάξεις για όσους επιλέγουν να συνταξιοδοτηθούν στο 63ο έτος της ηλικίας τους.
• Θα εισάγει και θα επεκτείνει το θεσμό των ταμείων προνοίας για όλους τους εργαζομένους, (κάτι που θεωρείται βασικός πυλώνας συνταξιοδοτικής προσφοράς και προστασίας).
• Θα τερματίζει τον χωρίς επιτόκιο δανεισμό από την κυβέρνηση των χρημάτων του ΤΚΑ.
Η ανάλυση της Mercer
H αμερικανική εταιρεία συμβούλων Mercer ανέλυσε 47 διαφορετικά συστήματα συνταξιοδότησης σε όλο τον κόσμο – με ευρωπαϊκά κράτη να βρίσκονται στην κορυφή και να θεωρούνται πρότυπο στα ζητήματα του συνταξιοδοτικού.
Τρεις χώρες κυριαρχούν στον παγκόσμιο δείκτη του Mercer CFA Institute από το 2021. Συγκεκριμένα, η Ισλανδία (μέσος όρος 84,6), η Ολλανδία (μέσος όρος 84,4) και η Δανία (μέσος όρος 81,8) θεωρούνται ότι έχουν τα καλύτερα συνταξιοδοτικά συστήματα τα τελευταία χρόνια.
Και οι τρεις χώρες έχουν μεγάλα ταμεία με καθορισμένες εισφορές από εργαζομένους και εργοδότες. Έχουν υποχρεωτικά ή σχεδόν υποχρεωτικά συστήματα. Αυτές οι χώρες επωφελούνται από καλές οικονομίες κλίμακας, έναντι πιο κατακερματισμένων αγορών όπως το Ηνωμένο Βασίλειο όσον αφορά τις επαγγελματικές συντάξεις, καταγράφεται στα συμπεράσματα την έκθεσης.
Η Ολλανδία έλαβε την υψηλότερη συνολική τιμή δείκτη (85,0) χάρη στις καλές παροχές, την ισχυρή βάση περιουσιακών στοιχείων και την υγιή ρύθμιση, ενώ δημοφιλείς ευρωπαϊκοί προορισμοί όπως η Ισπανία, Γαλλία, η Ιταλία και η Κροατία, καταγράφουν μεγάλα ρίσκα ή ελλείψεις, που πρέπει σύμφωνα με την έκθεση να αντιμετωπιστούν.
Ο δείκτης Mercer αποτελείται από τρεις υποκατηγορίες σύμφωνα με τις οποίες βαθμολογεί ένα συνταξιοδοτικό σύστημα: Επάρκεια, βιωσιμότητα και ακεραιότητα.
Το παράδειγμα της Λιζ Τραζ στη Βρετανία
Μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού στη βάση του Ευρωπαϊκού Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων
Η φιλοσοφία του αν δεν έχει δικαίωμα στην αποζημίωση, δεν είναι κίνητρο για να παρατήσει ένας νέος την καριέρα του και να γίνει αξιωματούχος, επικροτείται από αρκετούς νέους με δεξιότητες, στους οποίους κατά καιρούς προτείνονται διάφορα αξιώματα και βρίσκονται ενώπιον διλήμματος για το τι θα κάνουν μετά το αξίωμα στην περίπτωση που αποδεχθούν. Η αποζημίωση με το τέλος της θητείας, κρίνεται ένα σημαντικό κίνητρο.
Ενδεικτικό το παράδειγμα της πρωθυπουργού της Βρετανίας, Λιζ Τρας, το 2022, η οποία θήτευσε για 44 ημέρες στο αξίωμα, καταρρίπτοντας το ρεκόρ της συντομότερης θητείας πρωθυπουργού στο Ηνωμένο Βασίλειο. Δικαιούτο να λάβει σύνταξη 133.000 ευρώ ετησίως, ξεσηκώνοντας την αντιπολίτευση και τον κόσμο των συνδικάτων που υποδείκνυαν το αντίθετο και διαμήνυαν στην Τρας να μην γλυκοκοιτάζει τη σύνταξη.
Πάντως, οι πρώην πρωθυπουργοί στο Ηνωμένο Βασίλειο, μπορούσαν να διεκδικήσουν το επίδομα δαπανών δημόσιου καθήκοντος (PDCA). Ο Τζον Μέιτζορ, ο Τόνι Μπλερ, ο Γκόρντον Μπράουν, ο Ντέιβιντ Κάμερον και η Τερέζα Μέι όλοι διεκδίκησαν τουλάχιστον μέρος του επιδόματος. Σημειώνεται, πως εάν ένας πρώην πρωθυπουργός επιστρέψει σε υπουργικό ρόλο εντός τριών εβδομάδων (ή έξι εβδομάδων μετά τη διάλυση του Κοινοβουλίου για εκλογές), δεν το δικαιούται.
Στους κατόχους τριών λεγόμενων μεγάλων αξιωμάτων του κράτους, δηλαδή του πρωθυπουργού, του προέδρου των Κοινοτήτων και του Λόρδου Καγκελάριου, δεν παρέχεται πλέον σύνταξη του μισού του τελευταίου μισθού τους κατά την αποχώρησή τους από το αξίωμα, ανεξαρτήτως προϋπηρεσίας. Αντίθετα, εντάσσονται πλέον στο Υπουργικό Συνταξιοδοτικό Σχέδιο, ένα ανταποδοτικό σύστημα καθορισμένων παροχών που ανήκει στο Κοινοβουλευτικό Συνταξιοδοτικό Ταμείο. Η Λιζ Τρας είχε διορισθεί για πρώτη φορά υπουργός το 2012.
Στην περίπτωση που θέλουν να βρουν μια νέα δουλειά απευθύνονται στη Συμβουλευτική Επιτροπή για Επιχειρηματικά Ραντεβού –ευρύτερα γνωστή ως Acoba– για οποιεσδήποτε προσφορές εργασίας τα δύο πρώτα χρόνια μετά την αποχώρηση από το αξίωμα. Η επιτροπή εξετάζει εάν ο ρόλος θα μπορούσε να θεωρηθεί ως «ανταμοιβή» για τις εκάστοτε ευνοϊκές αποφάσεις που μπορεί να είχαν λάβει ενώ ήταν στην εξουσία.
Όλοι συμφωνούν ότι, οι όποιες αναπροσαρμογές βρίσκονται στο τραπέζι του διαλόγου για τη μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού πρέπει να ενισχύει τη δομή του κράτους Δικαίου και να αποσκοπεί στη διασφάλιση των επαρκών συνταξιοδοτικών ωφελημάτων, βελτίωση των εργασιακών σχέσεων σε επιχειρηματικό επίπεδο, αύξηση της παραγωγικότητας μέσω της κοινωνικοοικονομική δραστηριότητας και μείωση των επιπέδων της φτώχειας, επιτυγχάνοντας ισορροπία και κοινωνική συνοχή.
