Ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Διεθνούς Φεστιβάλ Animation της Κύπρου – Όψεις του Κόσμου (Animafest Cyprus) μας προσκαλεί να ταξιδέψουμε και να αγαπήσουμε την τέχνη με κορυφαίους δημιουργούς στον μαγικό κόσμο του animation.
– Φέτος το Φεστιβάλ εισέρχεται στην τρίτη δεκαετία, νιώθεις πως άλλαξες από τον καιρό που ξεκινούσες; Η πρόθεση παραμένει απλή: Να βρισκόμαστε σε ένα μέρος που να μας συγκινεί, όπου ζει ένα όνειρο, να πλατύνουμε τη σκέψη μας, να ταξιδέψουμε, να ερωτευτούμε, να αγαπήσουμε την τέχνη και τους ανθρώπους της.
– Ποιες οι ιδιαιτερότητες του φετινού προγράμματος του Φεστιβάλ; Στο πρόγραμμα φέτος φιλοξενούνται, όπως και κάθε χρόνο, κορυφαίες, βραβευμένες και πολυταξιδεμένες ταινίες από κάθε γωνιά του πλανήτη. Την ίδια ώρα έχουμε την τιμή να παρουσιάζουμε τέσσερις παγκόσμιες πρεμιέρες σημαντικών σκηνοθετών: Tην ταινία «The dog Apartment» του Priit Tender από την Εσθονία, για έναν πρώην χορευτή μπαλέτου που καταβάλλει μάταιες προσπάθεις να απεξαρτηθεί από το αλκοόλ και την καθημερινή του ρουτίνα. Επίσης προβάλλεται σε παγκόσμια πρεμιέρα η ταινία «The hour coat» της σκηνοθέτιδας πειραματικών ταινιών Αmy Kravitz, επίτιμης προέδρου φέτος του Διεθνούς Φεστιβάλ Animation της Οttawa. Στο πρόγραμμα συμπεριλαμβάνεται η υποψήφια για Όσκαρ ταινία «Bestia» του Χιλιανού σκηνοθέτη Hugo Covarrubias, βασισμένη σε πραγματικά γεγονότα της περιόδου της δικτατορίας στη Χιλή. Θα δούμε την τελευταία ταινία του Ιάπωνα Αtsushi Wada «Bird in the Peninsula», το «Steakhouse» της Σλοβένας Spela Cadez, το οποίο απέσπασε το βραβείο κριτικής επιτροπής στο Φεστιβάλ του Annecy, την ταινία «Α bite of Bone» της νεοεμφανιζόμενης Homani Yano από την Ιαπωνία, που απέσπασε το μεγάλο βραβείο στο φεστιβάλ της Οttawa – αναφέρομαι απλώς σε κάποιες.
– Ποιες άλλες εκπλήξεις επιφυλάσσετε για το κοινό; Ξεχωρίζει το ειδικό αφιέρωμα στις δύο σκηνοθέτιδες της φετινής κριτικής επιτροπής, της Lucija Mrjlak από την Εσθονία και της Εlizabeth Hobbs από το Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά και η ταινία της έναρξης του φεστιβάλ «Mount Fuji from a moving train», ενός από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του πειραματικού σινεμά στις μέρες μας, του Pierre Hebert από τον Καναδά, τον οποίο είχαμε και την τιμή να φιλοξενήσουμε στο φεστιβάλ μας το 2019.
Ξεχωριστό φέτος και ενισχυμένο είναι και το κυπριακό διαγωνιστικό πρόγραμμα που διαθέτει δύο τμήματα, φοιτητικό και επαγγελματικό, και περιλαμβάνει ταινίες από καταξιωμένους Κύπριους καλλιτέχνες αλλά και νέους φοιτητές.
Ξεχωρίζει και η αφίσα του φεστιβάλ, που φέτος προέρχεται από την Ιαπωνία και τη σχεδίασε η Sarina Nihei. Την πρώτη νύχτα το κοινό θα έχει την ευκαιρία να παρακολουθήσει μία από τις πιο πολυβραβευμένες της ταινίες με τίτλο «Small People with Hats».
Θα ήταν παράληψή μου να μην αναφερθώ στο παιδικό πρόγραμμα ταινιών αλλά και στο φετινό πλούσιο πρόγραμμα των εργαστηρίων από ξένους καλεσμένους και Κύπριους καλλιτέχνες.
– Το Animafest «φύτεψε» τον σπόρο για να γεννηθούν τα άλλα υπέροχα φεστιβάλ της υπαίθρου; Τον σπόρο για εμάς τον φύτεψε ο Χαράκτης Χαμπής, σε ένα μικρό χωριό στο πουθενά, πριν γίνει ακόμα το όνειρο ιδέα. Μαζί και ο Δημήτρης Εϊπίδης που έστρεψε το βλέμμα μας διεθνώς. Εκεί μυηθήκαμε, από εκεί ξεκινήσαμε, εκεί γεννηθήκαμε. Το δέντρο μεγάλωσε όπως φαίνεται και απλώθηκε παντού.
– H ταινία σου «Τελετουργίες της άνοιξης» είχε μεγάλη επιτυχία στα διεθνή φεστιβάλ. Σε ποιο βαθμό το Animafest σε επηρέασε στο να δημιουργήσεις αυτή την ταινία; Το Animafest είναι σπουδαίο σχολείο. Οι σύγχρονοι μάστορες του είδους που μας τιμούν με την παρουσία τους όλα αυτά τα χρόνια, χαρίζουν απλόχερα στον τόπο μας ανεκτίμητο καλλιτεχνικό πλούτο. Μου έμαθε πολλά το φεστιβάλ, μου πλάτυνε τη σκέψη. Και βέβαια με συγκινεί πολύ που τώρα πια συνομιλώ στα διεθνή φεστιβάλ και με το έργο μου και όχι μόνο ως επιμελητής, μαζί με πολλούς που για τόσα χρόνια θαύμαζα και έγιναν φίλοι μου.
– Τα τελευταία χρόνια είδαμε αρκετούς Κύπριους νέους να επιλέγουν για τις σπουδές τους το animation. Πιστεύεις ότι το φεστιβάλ συνέβαλε στην καλλιέργεια αυτών των νέων; Τα τελευταία χρόνια παρατηρούμε με χαρά πολλούς νέους να αντιλαμβάνονται το animation με την πλατιά του έννοια, δηλαδή να το προσεγγίζουν καλλιτεχνικά και όχι μόνον εμπορικά. Αυτή είναι και η πρόθεση του φεστιβάλ όλα αυτά τα χρόνια: να προβάλει την τέχνη του animation ως ένα ισχυρό και σύγχρονο εκφραστκό μέσο στα χέρια της ανεξάρτητης δημιουργίας και όχι ως ένα είδος υπερπαραγωγής που απευθύνεται μόνο σε παιδιά.
– Πώς αντιμετώπισαν οι κάτοικοι της Σαλαμιού το Φεστιβάλ; Ταξιδέψαμε σε πολλά χωριά και είχαμε πολλές συγκινήσεις. Στη Σαλαμιού όμως γνωρίσαμε μια πολύ ξεχωριστή κοινότητα με ιδιαίτερη ευαισθησία για τον πολιτισμό. Από την πρώτη στιγμή αγκάλιασαν πολύ θερμά το φεστιβάλ και με πολύ ενθουσιασμό συμμετέχουν και οι ίδιοι στη διοργάνωση. Οι κάτοικοι του χωριού όλων των ηλικιών παρακολουθούν τις ταινίες κάθε βράδυ, τις εκθέσεις, τα εργαστήρια και τις συναυλίες. Έχουν την ευκαιρία να συνομιλήσουν με σπουδαίους καλεσμένους καλλιτέχνες από διάφορες χώρες του κόσμου, αλλά και με Κύπριους καλλιτέχνες και επισκέπτες από διάφορες περιοχές της Κύπρου. Τα βράδια μετά τις προβολές τραγουδάμε στην ταβέρνα του χωριού μέχρι τα ξημερώματα. Είναι περήφανοι για το φεστιβάλ και για το ότι γίνεται στο χωριό τους. Το ένιωσαν δικό τους, και αυτό είναι πολύ όμορφο. Γιορτάζουμε και χαιρόμαστε μαζί. Οι νέοι συμμετέχουν και ως εθελοντές και πολλοί χωριανοί παραχωρούν τα σπίτια τους για να φιλοξενούνται οι επισκέπτες του φεστιβάλ. Φέτος στο κυπριακό διαγωνιστικό πρόγραμμα συμμετέχει με τη πρώτη ταινία του ο Γιώργος Παπαγεωργίου από τη Σαλαμιού. Ο Γιώργος είναι μαθητής στο σχολείο, δεν σπούδασε ακόμη animation αλλά δημιουργησε μια ταινία για το χωριό του τη Σαλαμιού με ό,τι έμαθε από το φεστιβάλ τα τελευταία πέντε χρόνια που γίνεται εκεί. Αυτό ιδιαίτερα με συγκινεί πολύ!
Gerben Schermer
Η αγάπη για το animation στη μέση των βουνών
Ο Ιδρυτής του πρωτοποριακού Φεστιβάλ Animation της Ολλανδίας, και ένας από τους επιμελητές του Διεθνούς Φεστιβάλ Αnimation Κύπρου, εξηγεί πόσο σημαντικό είναι το γεγονός ότι άνθρωποι από διαφορετικά υπόβαθρα μπορούν να μοιραστούν στιγμές και να ανταλλάξουν ιδέες.
– Πώς ήρθατε για πρώτη φορά σε επαφή με το animation στην Κύπρο; Πώς ήταν η πρώτη σας εμπειρία όταν επισκεφτήκατε το Animafest το 2013 ως καλλιτεχνικός επιμελητής; Ήρθα στην Κύπρο γιατί μου άρεσε η ιδέα ότι το Animafest ήταν ένα open-air φεστιβάλ. Πιστεύω πως με αυτό τον τρόπο παρέχει μια εξαιρετική ευκαιρία στη δημιουργία ενός υπαίθριου φεστιβάλ για ένα εγχώριο κοινό, αλλά ταυτόχρονα αποτελεί και σημείο συνάντησης για ανθρώπους που απολαμβάνουν το animation. Άνθρωποι από διαφορετικά υπόβαθρα μπορούν να μοιραστούν στιγμές και να ανταλλάξουν ιδέες. Γενικότερα, μπορεί κάποιος να βρει open-air φεστιβάλ θεάτρου ή μουσικής, όμως για την τέχνη του animation το Animafest είναι το πρώτο στο είδος του. Αυτό που μου κίνησε την περιέργεια είναι το πώς η Κύπρος κατάφερε να υλοποιήσει αυτό το έργο.
– Πριν τον ερχομό σας εδώ το 2013 είχατε επισκεφτεί κυρίως φεστιβάλ μεγάλων πόλεων. Αναρωτιόμουν ποια ήταν η πρώτη σας αντίδραση όταν φτάσατε σ’ ένα μικρό αγροτικό χωριό για να παρακολουθήσετε πρόγραμμα animation;
Είχα μια παρόμοια εμπειρία πίσω στη δεκαετία του ’90 όταν επισκέφτηκα το φεστιβάλ της Animateka στη Λιουμπλιάνα. Η Animateka ήταν επίσης ένα φεστιβάλ που γινόταν για πρώτη φορά τότε. Έχω παρατηρήσει κοινά στοιχεία σε φεστιβάλ όπως το Animafest και η Animateka. Γνωρίζουν τι θέλουν να είναι, αλλά ταυτόχρονα δεν ξέρουν όλα όσα θέλουν. Όταν ξεκινά ένα φεστιβάλ είναι ανοιχτό σε φρέσκιες και νέες ιδέες, θέλει να ενθαρρύνει το κοινό να γιορτάσει την τέχνη. Το Animafest έχει καταφέρει να διατηρήσει το παιχνιδιάρικο πνεύμα του.
– Ποια είναι η διαδικασία επιλογής προγράμματος για το φεστιβάλ; Ποια είναι η κύρια ιδέα πίσω από ένα καλά επιμελημένο πρόγραμμα; Υπάρχουν δύο βασικοί λόγοι που προσπαθούμε εγώ και ο Γιώργος Τσαγγάρης να επιμεληθούμε ένα πρόγραμμα όπως αυτό του Animafest. Πρώτα απ’ όλα, πιστεύω πως είναι σημαντικό να παρουσιάσουμε την ποικιλία των διαφορετικών μορφών που έχει η τέχνη του animation. Οι άνθρωποι φαίνεται να έχουν κάποια προκατάληψη σχετικά με το πώς πρέπει να είναι το animation, κάτι που προωθείται σε μεγάλο βαθμό από τα μέσα ενημέρωσης, ειδικά μέσω των studio της Disney που έχει δημιουργήσει έναν κώδικα για το τι θεωρείται καλό και τι κακό animation. Μετά ανέλαβε η τηλεόραση, το κινητό τηλέφωνο, το iPad, οι υπολογιστές κ.λπ. Αυτά τα νέα μέσα έκαναν βέβαια το animation πολύ προσιτό, αλλά ταυτόχρονα το έκαναν και πολύ επίπεδο, με την έννοια ότι όλα θα πρέπει να φαίνονται ίδια. Το ίδιο συμβαίνει τώρα με τις νέες τεχνολογίες. Οι άνθρωποι ακολουθούν πάντα τις τάσεις gaming, reality, και αν κάποιος δεν τις ακολουθεί, θεωρείται παραδοσιακός.
Όταν παρακολουθώ μια ταινία, η πρώτη ερώτηση που κάνω στον εαυτό μου είναι «γιατί φτιάχτηκε; ήταν αναγκαίο να δημιουργηθεί;» Πολλοί άνθρωποι κάνουν μια ταινία animation επειδή θέλουν απλώς να δώσουν κίνηση σε κάτι ή να εντυπωσιάσουν τεχνικά και όχι απαραιτήτως για να κάνουν μια ταινία, να πουν μια ιστορία και να εκφραστούν.
– Μπορείτε να μας αναφέρετε μερικά ονόματα αξιόλογων σκηνοθετών ταινιών animation από τον διεθνή χώρο; Ο Pierre Hεbert, του οποίου προβάλλουμε το έργο «Mount Fuji seen from a moving train». Είναι ένας άνθρωπος που πειραματίζεται πάντα με τον κινηματογράφο και τα όρια του animation. Εκτιμώ το γεγονός ότι κάποιοι άνθρωποι βγαίνουν από την παραδοσιακή κινηματογραφική παραγωγή και πειραματίζονται. Οι ταινίες πρέπει να αναπτύσσουν μια αλληλεπίδραση με το κοινό, όχι μόνο όταν προβάλλονται στη μεγάλη οθόνη. Αυτή η αλληλεπίδραση μπορεί επίσης να παράγεται μέσα από διαφορετικούς τρόπους παρουσίασης.
Θυμάμαι πριν από 2-3 χρόνια όταν ο Hebert ήρθε στην Κύπρο για το Animafest και είχε μια ζωντανή περφόρμανς, όπου δύο ξεχωριστά film strips 16 mm το καθένα περνούσαν από δύο ξεχωριστούς προβολείς. Στη συνέχεια, η προβολή εξελίχθηκε σε κινούμενες εικόνες που προβάλλονταν στη μεγάλη λευκή οθόνη, στο ύπαιθρο της Σαλαμιού.
– Πόσο αγγίζουν μια κοινωνία τα θέματα που προβάλλονται στα φεστιβάλ; Πιστεύεις ότι η τέχνη μπορεί να επηρεάσει αυτά που συμβαίνουν γύρω μας; Νομίζω πως σίγουρα επηρεάζει, αλλά όχι αρκετά. Σίγουρα έχει επηρεάσει ανθρώπους σαν εμένα. Αυτό που εννοώ είναι πως λόγω της τέχνης είμαστε πιο ανοιχτόμυαλοι. Μαθαίνουμε να εκτιμούμε διαφορετικές επιλογές της ζωής. Οπότε πιστεύω ότι η τέχνη κάνει σίγουρα κάτι, αλλά δεν είναι όλοι ανοιχτοί σε αυτό. Για πολλούς ανθρώπους η τέχνη είναι απλώς ψυχαγωγία και όχι μια βαθιά αναζήτηση, κάτι που μπορεί επίσης να είναι καλό.
Όλες αυτές οι ιδέες και η αγάπη για την τέχνη του animation βρίσκονται στη Σαλαμιού, στη μέση των βουνών.
Ελεύθερα, 7.8.2022.
