Έντουαρντ Κλουγκ: Η ομορφιά βρίσκεται στην αναζήτηση της ομορφιάς

Ο διεθνούς φήμης Ρουμάνος χορογράφος Έντουαρντ Κλουγκ μιλά με αφορμή την παρουσίαση του έργου του «Cluster» από το NDT2 στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Κύπρια.

Τον πετύχαμε στη Γερμανία, όπου ετοιμάζει ένα καινούριο πρότζεκτ για το περίφημο Μπαλέτο της Στουτγάρδης με μια ιδιαίτερη, σύγχρονη πρόταση πάνω στον «Καρυοθραύστη» του Ε.Τ.Α. Χόφμαν και του Τσαϊκόφσκι που θα κάνει πρεμιέρα σε δύο μήνες. Τον προηγούμενο χρόνο είχε βρεθεί στη Μόσχα, αναλαμβάνοντας για το Μπαλέτο Μπολσόι μια βαρέων βαρών πρόκληση: το ανέβασμα του έργου «Ο Μετρ και η Μαργαρίτα» σε μορφή μπαλέτου. Η ενασχόληση με το κλασικό μυθιστόρημα του Μπουλγκάκοφ στην καρδιά της ρωσικής πρωτεύουσας, δηλαδή ακριβώς εκεί που διαδραματίζεται, αποτέλεσε για τον Έντουαρντ Κλουγκ μια πολύτιμη στιγμή. Αλλά και μια στιγμή έντονη, μετά από την οποία χρειαζόταν «αποφόρτιση». Τη βρήκε στη Χάγη, στο αγαπημένο του Nederlands Dans Theater και ακόμη περισσότερο στο NDT2, το επονομαζόμενο και «Εφαλτήριο». Εκεί με μια ομάδα νεαρών δημιουργών και τον μόνιμο συνεργάτη του, τον Σλοβένο συνθέτη Μίλκο Λάζαρ, έφεραν εις πέρας το «Cluster». Το έργο, που έκανε παγκόσμια πρεμιέρα στις 21 Απριλίου 2022, στο νεόδμητο Amare της Χάγης – τη νέα έδρα του NDT- παρουσιάζεται στο πλαίσιο του Διεθνούς Φεστιβάλ Κύπρια. Είναι η μία από τις τρεις χορογραφίες που περιλαμβάνει το ρεπερτόριο περιοδείας του NDT2, που για πρώτη φορά φέτος θα έχει σταθμό και την Κύπρο. Οι άλλες δύο είναι το «The Big Crying» του Γερμανού Μάρκο Γκέκε και το «Bedtime Story» του Ισραηλινού Ναντάβ Ζέλνερ.

– Από ποια ιδέα ξεκίνησε το «Cluster»; Όταν ξεκινήσαμε δεν είχα την παραμικρή ιδέα, δεν ήθελα να έχω. Ήθελα να νιώσω την ενέργεια αυτού του νέου χώρου, του Amare, αλλά και τις ενέργειες των νεαρών χορευτών. Κάθε φορά που συνεργάζομαι με το NDT2 είναι μια αποκάλυψη. Οι άνθρωποι αυτοί είναι τόσο ανοιχτοί! Δεν είναι ολοκληρωμένοι, σαφώς καθορισμένοι ή σχηματισμένοι καλλιτέχνες, μοιάζουν περισσότερο με ακατέργαστα διαμάντια που περιμένουν να κοπούν. Βρεθήκαμε σ’ ένα στούντιο κι αρχίσαμε να αναζητούμε και ν’ ανακαλύπτουμε στοιχεία που θεωρήσαμε ενδιαφέροντα. Κάποια στιγμή, καθώς δουλεύαμε, ήρθε κι ένα email από τον Μίλκο (Λάζαρ) μ’ ένα δείγμα μουσικής, που αποτέλεσε τη βάση μας.

– Ακούγεται σαν κάτι αφηρημένο, κάτι που προέκυψε εντελώς αυθόρμητα… Έτσι είναι. Κρατήσαμε αυτόν τον αυθορμητισμό σ’ όλη τη διαδικασία. Ήταν σύντομο, έντονο, αλλά αποκαλυπτικό. Είναι μια χορογραφική μελέτη με την οποία οξύνω το ένστικτό μου ως χορογράφος μ’ ένα εντελώς καινούριο υλικό, εντελώς νέους χορευτές. Μ’ ενδιέφερε να δω πόσο γρήγορα αντιδρούν στην πρότασή μου. Ο τίτλος «Cluster» (συρροή) παραπέμπει σε συγκέντρωση όμοιων πραγμάτων.

– Είναι μια λέξη που χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον στην εποχή του Covid19... Πράγματι. Είχα μια μικρή αμφιβολία επειδή ήταν οι μέρες που άρχιζε κι ο πόλεμος στην Ουκρανία και προέκυψε η φήμη ότι οι Ρώσοι χρησιμοποιούν cluster bombs- βόμβες διασποράς. Ίσως η λέξη να μην είναι κατάλληλη, επειδή είναι υπερβολικά φορτισμένη κι οι άνθρωποι τη συνδέουν αυτόματα με κάτι κακό. Από την άλλη, γιατί να μην απαντήσουμε στο κακό φτιάχνοντας ένα ανθρώπινο cluster; Δηλαδή, ένα σύνολο ανθρώπων που ζουν μαζί, συνεργάζονται κι είναι αλληλοεξαρτώμενοι καθώς προσπαθούν να πετύχουν μια ομορφη αρμονία!

– Τι προσδοκάτε ν’ αποκομίσει το κοινό από τη συγκεκριμένη παράσταση; Δεν έχω τέτοια προσδοκία. Η πρόθεσή μου, ο λόγος για τον οποίο δημιουργώ, είναι η επικοινωνία. Δεν μεταφέρω κάποιο μήνυμα, ανεξάρτητα αν το έργο είναι τόσο ξεκάθαρα δομημένο. Είμαι κατά κάποιον τρόπο γοητευμένος από τη συγχρονικότητα, την ικανότητα των χορευτών ν’ αναπνέουν ως ένα άτομο και να δημιουργούν δυνατές εικόνες έχοντας πλήρη γνώση ότι εμπλέκονται σε μια κατάσταση μεγάλης πίεσης. Το κομμάτι είναι υπέρ-απαιτητικό, απαιτεί υψηλότατο επίπεδο συγκέντρωσης. Οι υπέροχες εικόνες που προκύπτουν πυροδοτούν συναισθήματα στο κοινό. Μέσα από την πίεση των καταστάσεων, δημιουργείται από τα έξι σώματα ένα τοπίο. Κάθε θεατής οπωσδήποτε έχει τη δική του αντίληψη και τα δικά του συναισθήματα σε σχέση μ’ αυτό που βλέπει.

– Πώς θα ορίζατε την ουσία της δουλειάς σας; Δεν νομίζω ότι μπορώ σ’ αυτό το στάδιο να την ορίσω, διότι ακόμα εξερευνώ. Κι επιπλέον, ξέρετε, εξετάζω δυνατότητες. Παρά το γεγονός ότι υπάρχει η αίσθηση πώς πετυχαίνεις κάποιο νόημα μ’ ένα έργο, πιστεύω ότι βρίσκομαι ακόμη στη διαδικασία του ταξιδιού. Ψάχνω για απαντήσεις, όχι μία απάντηση. Πιστεύω ότι οι δυνατότητες είναι απεριόριστες και κάθε νέο έργο είναι ένας σταθμός σ’ αυτή τη διαδρομή. Ανυπομονώ κι εγώ να βρω την ουσία και καθώς την αναζητώ, μαθαίνω με κάθε νέο βήμα.

– Ο χορός μπορεί να αγγίξει τα μεγάλα ζητήματα; Υπάρχει μια συγκεκριμένη, αφηρημένη πτυχή της τέχνης του χορού. Δεν εξηγείται με λόγια ή ορισμούς, αλλά κατά κάποιο τρόπο με εικόνες που προκύπτουν μέσω της δημιουργίας. Νομίζω ότι το κοινό αισθάνεται πιο άνετα έτσι, παρά με συμπαγείς λέξεις και βαθιά νοήματα. Βέβαια, η προβληματική πάνω στα μεγάλα, ακανθώδη ζητήματα δεν μπορεί να εξαντλείται στο πεδίο του χορού ή των τεχνών. Την αγγίζει περισσότερο το συγκείμενο μιας παράστασης, καθώς διευρύνει και επιμηκύνει μια στιγμή στο όλον. Στη δική μου δουλειά υπάρχει ένας διάλογος εν εξελίξει. Αυτός δημιουργείται από εικόνες και ερεθίσματα που γίνονται τροφή για σκέψη και καλούν τον θεατή να συλλογιστεί, να προβληματιστεί, ή απλώς να γελάσει, να έχει τέλος πάντων κάποιο είδος συναισθηματικής αντίδρασης.

– Η κίνηση είναι πολιτική; Είναι. Υπάρχουν αρκετοί χορογράφοι στον κόσμο που σκόπιμα ενσωματώνουν πολιτικά μηνύματα ή ενεργό ακτιβισμό στη δουλειά τους. Εγώ πάλι δεν προσπαθώ απαραίτητα να το αποφύγω αυτό, μα προτιμώ να συνομιλώ και να εξερευνώ μέσω του εσωτερικού μου κόσμου, μέσα στο δικό μου σύμπαν. Έτσι βλέπω τη δική μου αποστολή.

– Ποια είναι μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίσατε ως καλλιτέχνης του χορού; Όλη μου τη ζωή ονειρευόμουν να γίνω χορευτής. Είμαι Ανατολικοευρωπαίος. Κατάγομαι από τη Ρουμανία, ζω λίγο παραπέρα, στη Σλοβενία. Το να δουλεύεις ως χορευτής ήταν μια πρόκληση. Με τα χρόνια έγινα αποδεκτός στη χορευτική κοινότητα και κέρδισα μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση. Αισθάνομαι ευγνώμων που σήμερα μπορώ ν’ αφήνω τις σκέψεις μου ελεύθερες. Δοκίμασα τις δυνάμεις μου με μεγάλα έργα όπως ο «Φάουστ» στη Ζυρίχη, αλλά και πρόσφατα ο «Μετρ κι η Μαργαρίτα» στη Μόσχα, που από πολιτικής και ψυχολογικής απόψεως ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση. Αυτό ανάγεται πίσω, στην παιδική μου ηλικία στην κομμουνιστική Ρουμανία. Με το έργο αυτό ένιωσα να κλείνει ένας κύκλος, λες κι οι ρίζες μου κατέληξαν σ’ έναν επίλογο. Ένιωσα περίπου ότι δεν προέκυψε από κάποια επιθυμία, αλλά από άνωθεν εντολή. Σαν να ήμουν προορισμένος γι’ αυτό. Μερικές φορές, πράγματα και καταστάσεις σε ξεπερνούν και μετατρέπονται σε σχεδόν πνευματικές εμπειρίες.

– Νιώθετε με οποιονδήποτε τρόπο ότι ο χορός έχει απομονωθεί από την ευρύτερη πολιτιστική κοινότητα; Οι χορευτικές στιγμές δεν ήταν ποτέ τόσο εκτεθειμένες και δημοφιλείς. Στην εποχή των ΜΚΔ, του Instagram κ.λπ. όλα είναι στιγμιαία. Μπορείς ανά πάσα στιγμή να ενημερωθείς για όλες τις πρεμιέρες στον πλανήτη. Υπό αυτή την έννοια, ο χορός δεν ήταν ποτέ πιο προσιτός. Πολύ δε περισσότερο όταν δουλεύεις με καταξιωμένες και επιτυχημένες εταιρείες όπως το NDT, όπου υπάρχει επαγγελματισμός, απήχηση και οι παραστάσεις είναι sold out. Αλλά ακόμη και ομάδες που δεν είναι απαραίτητα καταξιωμένες, τα πάνε καλά σε φεστιβαλικό επίπεδο. Την ίδια στιγμή, βλέπεις εκπληκτικούς χορευτές σε δημοφιλείς τηλεοπτικές εκπομπές όπως το «America’s Got Talent». Βρίσκω συναρπαστικό το πώς κινούνται οι άνθρωποι σήμερα. Δεν θα ανησυχούσα ιδιαίτερα για την τέχνη του χορού.

– Ποιος είναι ο μεγαλύτερος μύθος σχετικά με τον σύγχρονο χορό; Η τάση που διακρίνεται είναι για μεγαλύτερη βιρτουοζιτέ, είτε πρόκειται για επαγγελματική ομάδα χορού είτε για ένα μάτσο παιδιά που μαζεύονται σε τηλεοπτικό σόου. Υπάρχει μια τάση να εμμένουν στη σωματική πτυχή. Ωστόσο, πιστεύω ότι πάντα θα χρειαζόμαστε ιδέες για να παραδίδουμε υπέροχες καλλιτεχνικές στιγμές. Ευτυχώς, υπάρχουν πολλοί ταλαντούχοι χορογράφοι κι είναι διαθέσιμος ένας ικανοποιητικός αριθμός καλών παραστάστεων. Η προσβασιμότητα στον χορό είναι κάτι θετικό, αλλά υπάρχει κι η αρνητική πλευρά: να γίνονται όλα τόσο παγκόσμια και «τρέντι», να ανακυκλώνονται τάσεις. Είναι το σύνδρομο του «copy- paste».

– Πού πιστεύετε ότι κρύβεται η ομορφιά; Όταν ξεκινάς να δημιουργήσεις κάτι καινούριο δεν σκέφτεσαι ότι πας να φτιάξεις κάτι όμορφο. Μια ειλικρινής απάντηση θα ήταν ότι η αληθινή ομορφιά κρύβεται στο ίδιο το έργο. Βασικά, στη διαδικασία, η οποία στηρίζεται κυρίως σε αποφάσεις που λαμβάνονται ενστικτωδώς και διαισθητικά. Δημιουργείς κάποια πράγματα, εξαφανίζεις κάποια άσχημα και κακά. Νομίζω ότι η ομορφιά βρίσκεται στην προσπάθεια να βρεις την ομορφιά κι όχι στο να τη βρεις πραγματικά.

– Τι θα θέλατε να δείτε να προσθέτει η τεχνολογία στον χορό το 2040; Είμαι ο λάθος άνθρωπος για να θέσετε αυτή την ερώτηση. Έχω πειραματιστεί αρκετά με την υψηλή τεχνολογία, αλλά δεν είμαι και πολύ υπέρ. Μπορείς να λάβεις πολλή υποστήριξη, για να το θέσω απλοϊκά, ή μπορείς να συνδεθείς και κάποιοι άνθρωποι να βλέπουν τη δουλειά σου στην άλλη άκρη του κόσμου. Αλλά νομίζω ότι οι άνθρωποι έχουν μια έφεση στις απλές λύσεις. Προτιμούν το οργανικό, το στοιχείο που εκπορεύεται από συγκεκριμένη πηγή ζωής. Πιστεύω ότι, παρά την τεράστια τεχνολογική πρόοδο και τα πλεονεκτήματα που αυτή προσφέρει, αυτό δεν θα αλλάξει. Ο χορός προέρχεται από το σώμα. Από τους μύες και τα κόκαλα. Όπως έλεγε η Πίνα Μπάους «δεν μ’ ενδιαφέρει πώς κινούνται οι χορευτές, αλλά τι τους κινεί». Κι εμένα αυτό μ’ ενδιαφέρει: το είδος της «τεχνολογίας» που μας κινεί εκ των έσω.

– Εσάς τι σας κινεί; Ως χορογράφο, μάλλον η περιέργεια. Αυτό, δεν με κρατάει μόνο ανοιχτό κατά κάποιο τρόπο, αλλά μου διεγείρει και την όρεξη. Θέλω να βιώσω κι άλλα, να μάθω περισσότερα. Πιστεύω περισσότερο στα πράγματα που δεν γνωρίζω παρά σ’ αυτά που γνωρίζω. Θέλω να συνεχίσω να νιώθω χαρά ανακαλύπτοντας νέες πιθανότητες και νέους χορευτές.

INFO: «An Evening With NDT 2», Διεθνές Φεστιβάλ Κύπρια, 24/9 & 25/9, Λευκωσία, Δημοτικό Θέατρο, 8.30μ.μ. Εισιτήρια: στα γραφεία της ACS COURIER και ηλεκτρονικά στο tickethour.com.cy

Ελεύθερα, 18.9.2022