Έξι χρόνια λειτουργίας του συμπληρώνει φέτος το «Θκιο Ππαλιές», που διευθύνεται από τον Στέλιο Καλλινίκου και τον Πήτερ Εραμιάν. Είναι ένας χώρος για την τέχνη που τάραξε τα νερά και έδωσε βήμα σε νέους δημιουργούς για να αναδείξουν την αξία του έργου τέχνης ως κοινωνικό αγαθό.
Το 2015, στην καρδιά της κρίσης, μετά το κούρεμα καταθέσεων, ο Στέλιος Καλλινίκου και ο Πήτερ Εραμιάν πήραν το ρίσκο να δημιουργήσουν έναν νέο χώρο για την τέχνη. Ως καλλιτέχνες, είχαν και οι δυο επίγνωση των δυσκολιών που τους περίμεναν, πολύ περισσότερο αφού από την αρχή αποφάσισαν ότι η λειτουργία του δεν θα είχε κερδοσκοπικό χαρακτήρα. Ο σκοπός τους και η μεγάλη πρόκληση ήταν να στηρίξουν και να προωθήσουν άλλους καλλιτέχνες, αλλά και να διευρύνουν το κοινό που παρακολουθεί σύγχρονη τέχνη, έξω από το ελιτίστικο και εμπορικό σύστημα. «Η τέχνη για μας είναι αναγκαιότητα», μας είχαν πει από την αρχή ήδη της λειτουργίας του χώρου. Αυτή την περίοδο γιορτάζουν τα έξι χρόνια λειτουργίας του «Θκιο Ππαλιές», με την έκθεση «Fabrica Hill» που περιλαμβάνει έργα των δύο τους και του στενού τους συνεργάτη Rumen Tropchev, όπως και ένα κείμενο του Haytham El-Wardany.
Το κτήριο στην Παλουριώτισσα, το οποίο παλιά λειτουργούσε ως μηχανουργείο, σε προδιαθέτει ότι εισέρχεσαι σε ένα χώρο που ξεφεύγει από τις παραδοσιακές γκαλερί. Περνώντας τη μεταλλική πόρτα, μπαίνεις σε μια εσωτερική αυλή στην οποία έχουν γίνει διάφορες εκδηλώσεις και έχουν φιλοξενηθεί ενίοτε μεγάλες εγκαταστάσεις καλλιτεχνών. Στο εσωτερικό, ο μεγάλος σε ύψος χώρος διαμορφώνεται κάθε φορά από τους ίδιους για τις εκθέσεις που επιμελούνται. Το πατάρι λειτουργεί ως γραφείο στο οποίο πολλές φορές δουλεύουν και για δικά τους πρότζεκτ.
Συναντήσαμε τον Στέλιο, τον Πήτερ και τον Rumen, λίγες μέρες μετά τα εγκαίνια της τελευταίας τους έκθεσης. Μου λένε ότι χάρηκαν πάρα πολύ που υποδέχθηκαν κόσμο στο χώρο, έπειτα από ένα χρόνο που ήταν κλειστοί λόγω της πανδημίας. Αυτά τα έξι χρόνια που πέρασαν δεν ήταν εύκολα, θυμούνται. Δούλεψαν με ενθουσιασμό, καταθέτοντας πολύ κόπο και χρόνο, βάζοντας πολλές φορές λεφτά από την τσέπη τους για να κρατηθούν. Πώς αξιολογούν οι ίδιοι την προσπάθειά τους και πώς είδαν αυτό το ταξίδι στον χώρο της τέχνης;
«Πριν από 6 χρόνια ψάχναμε να ενοικιάσουμε μαζί ένα στούντιο και βρήκαμε χώρο στην Παλλουριώτισσα, ένα πρώην μηχανουργείο που ονομαζόταν Φάμπρικα. Στην πόρτα του γκαράζ υπήρχε ένα αυτοκόλλητο εταιρείας υδραυλικών υπηρεσιών, η οποία ονομαζόταν «Θκιο Ππαλιές», σαν σλόγκαν γρήγορης εξυπηρέτησης. Μας γοήτευσε η τοπική οικιστική – βιομηχανική αίσθηση της γειτονιάς και το μονοπάτι του ποταμού Κοτσίρκα που τη διασχίζει. Ο χώρος χρειαζόταν δουλειά, αφού ήταν σε κατάσταση εγκατάλειψης. Κάποιοι φίλοι μας πρότειναν έναν τεχνικό, τον Rumen Tropchev, για να μας βοηθήσει να τον μεταμορφώσουμε. Οι τρεις μας γίναμε από τότε καλοί φίλοι. Η λειτουργία, η διαχείριση, και η διατήρηση του χώρου ήταν επίπονη δουλειά. Η φιλία μας θεμελιώθηκε μαζί με τον χώρο, στηρίζοντας ευνοϊκά το εγχείρημα», σχολιάζουν ο Πήτερ και ο Στέλιος.
Κάνοντας μια αναδρομή στα έξι χρόνια λειτουργίας του «Θκιο Ππαλιές», επισημαίνουν πως νιώθουν ικανοποιημένοι από το γεγονός ότι, μέσα από τις δράσεις τους, ανέδειξαν την αξία της τέχνης ως κοινωνικό αγαθό. «Στον χώρο της τέχνης υπάρχουν πολλά «πρέπει» και ιεραρχικά μοτίβα στα οποία εμείς δεν πιστεύουμε. Προσπαθήσαμε να προσγειώσουμε την αξία της τέχνης στα βασικά και στην παραγωγή έργων που τα χαρακτηρίζει η ειλικρίνεια. Για μας έχει μεγάλη σημασία η ανταλλαγή, η επικοινωνία, η συνεύρεση και η αλληλεπίδραση», λένε.
Ο τίτλος της τελευταίας τους έκθεσης, «Fabrica Hill», συνδέεται μεταφορικά και κυριολεκτικά με το «Θκιο Ππαλιές», αλλά και τα ίδια τα έργα που εκθέτουν. Το σκεπτικό της εργασίας ήταν πάντα σημαντικό στη δουλειά τους και τη ζωή τους. Άλλωστε, στα πρότζεκτ του Πήτερ υπάρχουν συχνά αναφορές στις συνθήκες εργασίας και στον κόπο των ανθρώπων. Επίσης, διευθύνοντας το «Θκιο Ππαλιές», νιώθουν οι ίδιοι σαν εργάτες της τέχνης που παράγουν μια εργασία με κοινωνικό χαρακτήρα. Πολλές φορές, άλλωστε, εργάστηκαν πρακτικά για το στήσιμο των εκθέσεων των καλλιτεχνών.
Στην έκθεση ο Στέλιος παρουσιάζει μια σειρά με μαυρόασπρες φωτογραφίες από τον αρχαιολογικό χώρο στην Πάφο που ονομάζεται Λόφος Φάμπρικα, και από το λατομείο εξόρυξης πέτρας στο χωριό Μάμμαρι. «Το όνομα της Φάμπρικας οφείλεται σε ένα εργοστάσιο βαμβακιού που βρισκόταν εκεί κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα, ωστόσο η τοποθεσία χρονολογείται από την Ελληνιστική – Ρωμαϊκή περίοδο. Ο Λόφος Φάμπρικα παρουσιάζει μεγάλο αρχαιολογικό ενδιαφέρον, καθώς εμπεριέχει στρώματα από διαφορετικές εποχές. Βρίσκεται σε ένα ασβεστολιθικό βουνό που αρχικά ήταν ένας τόπος εξαγωγής πέτρας, γνωστός ως ένα από τα πρώτα υπόγεια λατομεία. Ανάμεσα στα τεχνητά σπήλαια υπάρχουν κατακόμβες, τάφοι και χώροι λατρείας από διαφορετικές εποχές. Μερικές από τις κατακόμβες χρησιμοποιούνται ακόμη και σήμερα σαν λατρευτικοί χώροι», εξηγεί ο Στέλιος. «Μου προκάλεσε το ενδιαφέρον το εσωτερικό αυτών των λατομείων και το γεγονός ότι το υλικό που προκύπτει από την εξόρυξη χρησιμοποιείται για τη διαμόρφωση της πόλης και του αστικού περιβάλλοντος». Ο καλλιτέχνης επεξεργάζεται επίσης την ιδέα του χρόνου. Οι φωτογραφίες παραπέμπουν σε εσωτερικά ναών μιας άλλης εποχής, ενώ ο θεατής δεν μπορεί εύκολα να προσδιορίσει αν πρόκειται για τη σημερινή εποχή.
Ο Rumen Tropchev παρουσιάζει έναν μοναδικό ζωγραφικό πίνακα με τέμπερα και μια εγκατάσταση η οποία είναι σε εξέλιξη. Ο Rumen ζωγράφιζε από μικρός και η μητέρα του πίστευε ότι μπορεί να γίνει ζωγράφος. Έπειτα όμως στράφηκε στο άλλο πάθος του, τις εφευρέσεις. Παράλληλα δούλεψε σε διάφορες εκθέσεις παρέχοντας τεχνική υποστήριξη. Ο ίδιος μαζί με τον Πήτερ Εραμιάν έστησαν την έκθεση με τα έργα του Χριστόφορου Σάββα στη Βενετία. Πρόσφατα ο Rumen πήρε στα χέρια του πινέλα και πειραματίστηκε με τη ζωγραφική. «Αρχικά δημιούργησα αυτό τον ζωγραφικό πίνακα, που τον άφησα στην άκρη για να εξελίξω την τεχνική μου, δημιουργώντας πολλά νέα έργα τα οποία πίστευα ότι ήταν αρτιότερα. Τελικά επανήλθα στο πρώτο μου έργο που βγήκε αυθόρμητα, το οποίο επέλεξαν ο Στέλιος και ο Πήτερ για την έκθεση». Η εγκατάστασή του, που μοιάζει με ρομπότ, προορίζεται να μετεξελιχθεί μέσα από πειραματισμούς σε μια χρηστική μηχανή για τον άνθρωπο.
Στις εγκαταστάσεις του ο Πήτερ αντλεί ερεθίσματα από τις συνθήκες εργασίας των ανθρώπων στη διάρκεια της πανδημίας. Σ’ αυτή την έκθεση δημιουργεί εγκαταστάσεις στις οποίες ενσωματώνει αντικείμενα από τον χώρο των σούπερμαρκετ. Επίσης χρησιμοποιεί ως υλικό για τα γλυπτά του το μπετόν, το οποίο διαμορφώνει με καλούπια. «Στη διάρκεια της πανδημίας με απασχόλησε το γεγονός ότι, ενώ όλοι εμείς ήμασταν περιορισμένοι στην ασφάλεια του σπιτιού μας, τα άτομα που δούλευαν πίσω από τα ταμεία των σούπερμαρκετ ήταν εκτεθειμένα στον κορωνοϊό καθώς εξυπηρετούσαν χιλιάδες ανθρώπους, κάτω από πιεστικά ωράρια και δύσκολες συνθήκες», λέει. Παράλληλα επεξεργάζεται την έννοια του χρόνου στους χώρους δουλειάς, δημιουργώντας ένα κεραμικό ρολόι το οποίο δουλεύει μόνο με δευτερόλεπτα.
Πώς αντιμετωπίζουν όμως οι ίδιοι την κρίση που έφερε στη ζωή μας η πανδημία; «Πιστεύω ότι η πανδημία κάτι άλλαξε μέσα μας. Μας έκανε πιο ανθρώπινους. Είναι γεγονός ότι υπέφερε πολύς κόσμος και είχε πολλά αρνητικά. Η περίοδος που διανύουμε τώρα έχει κάτι θετικό. Θα ήθελα να πιστεύω ότι ο κόσμος δεν θέλει να επιστρέψει σ’ αυτό που ήταν πιο πριν, αλλά να προχωρήσει σε κάτι πιο βαθύ και αληθινό», σχολιάζει ο Πήτερ. Σ’ ότι αφορά τον χώρο της τέχνης ο Στέλιος πιστεύει ότι η πανδημία ανέδειξε ακόμη πιο έντονα ζητήματα που αφορούν τη συλλογικότητα. «Είμαστε σε μια κατάσταση σοβαρής κρίσης, περιβαλλοντικής, πολιτιστικής, κοινωνικής. Πλέον γίνεται συνείδηση ότι μόνο μέσα από συλλογική προσπάθεια μπορεί να συμβούν πράγματα και να αλλάξουν οι κοινωνίες προς το καλύτερο Ακόμα και στον χώρο της τέχνης, σιγά-σιγά ξεπερνούμε τη μυθοποίηση γύρω από συγκεκριμένους καλλιτέχνες και περνούμε σε πιο συλλογικές δράσεις».
Λευκωσία «Δκιο Ππαλιές», «Fabrica Hill», τηλ. 99495198, thkioppalies.org. Μέχρι 11/6
Κεντρική φωτο: Ο Στέλιος Καλλινίκου, ο Rumen Tropchev και ο Πήτερ Εραμιάν.
