Μιλήσαμε τηλεφωνικώς, στις αρχές Ιουλίου, όταν βρισκόταν στη Βαρκελώνη για να παρουσιάσει εκεί την παράσταση «Γράμμα σε έναν άντρα», η οποία στη συνέχεια έτυχε ενθουσιώδους υποδοχής από το αθηναϊκό κοινό ( οι θεατές επευφημούσαν όρθιοι τον σπουδαίο περφόρμερ επί πέντε λεπτά). Η ίδια παράσταση που αυτόν τον μήνα περιοδεύει στην Αμερική.
Θεωρείται, μαζί με τον Βάσλαβ Νιζίνσκι και τον Ρούντολφ Νουρέγιεφ, ένας από τους κορυφαίους χορευτές στην ιστορία του μπαλέτου. Έχει χορέψει στις σκηνές όλου του κόσμου: από τα μπαλέτα Κίροφ-Μαριίνσκι και Μπολσόι μέχρι το American Ballet Theatre και το New York City Ballet, ενώ παράλληλα έγινε γνωστός και σε ένα άλλο ευρύτερο κοινό ως εραστής της Κάρι Μπράντσο στη γνωστή τηλεοπτική σειρά «Sex and the City».
Ο Μιχαήλ Μπαρίσνικοφ αυτομόλησε από τη Σοβιετική Ένωση τον Ιούνιο του 1974, κατά τη διάρκεια μιας περιοδείας των Μπολσόι, όπου συμμετείχε, στον Καναδά. Το έσκασε από την πίσω πόρτα του O’Keefe Centre στο Τορόντο του Καναδά που τότε φιλοξενούσε το περίφημο ρωσικό μπαλέτο για κάποιες παραστάσεις. Τον Ιούλιο του 1974 έκανε το ντεμπούτο του στο American Ballet Theatre όπου αργότερα, τον Σεπτέμβριο του 1980 έγινε Καλλιτεχνικός Διευθυντής για τα επόμενα εννέα χρόνια.
Το 2005, ίδρυσε το Baryshnikov Arts Center στη Νέα Υόρκη που προβάλλει όχι μόνο τη δική του δουλειά, αλλά και πολλούς αξιόλογους καλλιτέχνες. Λέγεται ότι έμαθε αγγλικά παρακολουθώντας τηλεόραση, ενώ με την πρώτη του σύντροφο, την ηθοποιό Τζέσικα Λανγκ, με την οποία απέκτησε μια κόρη, μιλούσαν στα γαλλικά. Έχει άλλα τρία παιδιά από τη νυν σύντροφό του και πρώην μπαλαρίνα του ΑΒΤ, Λίσα Ράινχαρτ.
Πολυπράγμων και ακάματος, έχει πάντα πολλά σχέδια στο πρόγραμμά του. Όταν ρωτήθηκε για τους έντονους εργασιακούς ρυθμούς του, απάντησε ότι «μάλλον έχει να κάνει με ένα είδους πανικού για το πέρασμα του χρόνου. Βάζω περισσότερα πράγματα στο πιάτο μου απ’ ό,τι θα ‘πρεπε, αλλά δεν μπορώ να κάνω αλλιώς κάποιες φορές».
Κορυδαλλός ή κουκουβάγια: Μου αρέσει να μην χάνω το πρωινό μου. Ξυπνώ το πρωί γιατί με περιμένουν τόσα πολλά πράγματα να κάνω. Ήδη, τώρα που μιλάμε, έχω ξεκινήσει να εργάζομαι. Κάνουμε «πέρασμα» με τους συνεργάτες μου το «Γράμμα σ’ έναν άντρα».
«Γράμμα σ’ έναν άντρα»: Η παράσταση βασίζεται στο ημερολόγιο του Βάσλαβ Νιζίνσκι και καταγράφει το βύθισμά του στη σχιζοφρένεια, αλλά και τη βασανισμένη σεξουαλικότητα και πνευματικότητά του, όπως επίσης και την τρικυμιώδη σχέση του με τον ιδρυτή των Ρωσικών Μπαλέτων, ιμπρεσάριο Σεργκέι Ντιαγκίλεφ, στον οποίον αναφέρεται και το γράμμα του τίτλου. Ο Νιζίνσκι ηχογράφησε τις σκέψεις του σε ένα ημερολόγιο μέσα σε έξι εβδομάδες, από τις 19 Ιανουαρίου του 1919 –όταν πραγματοποίησε την τελευταία δημόσια εμφάνισή του πάνω στη σκηνή– μέχρι τις 4 Μαρτίου του ίδιου έτους. Πραγματικό επίτευγμα, αν σκεφτεί κανείς την επώδυνη και εύθραυστη ψυχολογική και πνευματική του κατάσταση. Η παράσταση δεν εστιάζει στη ζωή του Νιζίνσκι, αλλά στην καταγραφή της μέσα από το συγκεκριμένο ημερολόγιο. Εδώ, θα ήθελα να διευκρινίσω ότι δεν πρόκειται για μια παράσταση χορού, αλλά για μια θεατρική περφόρμανς, με κάποια χορογραφημένα μέρη, φυσικά.
Ίνγκμαρ Μπέργκμαν – Μπαρίσνικοφ – Ουίλσον: Ναι, μου έγιναν όντως πολλές προτάσεις –παραπάνω από δεκαπέντε– σχετικά με τον Νιζίνσκι, που αφορούσαν είτε στο θέατρο είτε στον κινηματογράφο. Ακόμα και ο Ίνγκμαρ Μπέργκμαν με είχε προσεγγίσει για να κάνουμε κάτι σχετικό. Όμως, κοινός παρονομαστής όλων ήταν ότι ήθελαν να προβάλουν την προσωπική ζωή του Νιζίνσκι, την πορεία του ως χορευτή. Δεν με ενδιέφερε καθόλου κάτι τέτοιο. Με τον έναν ή τον άλλο τρόπο αυτά είναι γνωστά πράγματα. Ο Μπομπ (Ουίλσον) δημιούργησε μια άλλη, εντελώς διαφορετική συνθήκη. Επίσης, ήξερα ότι θα με στρίμωχνε και θα έβγαζε στοιχεία από μέσα μου τα οποία ούτε θα μπορούσα να φανταστώ ότι θα τολμήσω να τα επιχειρήσω πάνω στη σκηνή. Μην ξεχνάτε ότι μιλάμε για μία σόλο περφόρμανς, πολύ απαιτητική σωματικά.
Μπαρίσνικοφ και Νιζίνσκι: Και οι δύο θητεύσαμε στα Κίροφ-Μαρίινσκι μπαλέτα και οι δύο φύγαμε από τη Ρωσία και δεν επιστρέψαμε ποτέ ξανά. Επίσης, χόρεψα κάποιους από τους ρόλους που είχε χορέψει και εκείνος. Αυτά τα στοιχεία μας ενώνουν. Από εκεί και πέρα, ακολουθήσαμε διαφορετικές πορείες, είχαμε διαφορετικούς στόχους. Επίσης, ούτε μοιάζω, ούτε ακούγομαι σαν τον Νιζίνσκι. Το συγκλονιστικό στοιχείο, βέβαια, της de profundis εξομολόγησής του στο ημερολόγιό του είναι ότι εκεί που τον βλέπεις να παλεύει με τη σχιζοφρένεια, τις εμμονές του με τον Θεό και τον άνθρωπο, τη ζωή και τον θάνατο, ξαφνικά υπάρχουν αναλαμπές λογικών σκέψεων με συνοχή και διαύγεια. Η δυναμική της όλης καταγραφής αποκτά και μια άλλη, συμβολική διάσταση, καθώς μετά την ολοκλήρωσή της, ο Νιζίνσκι σιώπησε και δεν επικοινώνησε ποτέ ξανά με τον κόσμο σε μια λογική βάση.
Παιδικά χρόνια: Και οι δυο γονείς μου πέθαναν, όταν ήμουν μικρός. Ίσως αυτός ήταν ένας από τους λόγους που έφυγα από τη χώρα μου νωρίς και ωρίμασα επίσης νωρίς. Τη μητέρα μου την έχασα, όταν ήμουν έφηβος. Ο πατέρας μου ήταν στρατιωτικός, δύσκολος άνθρωπος. Αργότερα, όμως, άντλησα στοιχεία του για να τα αφομοιώσω στις ερμηνείες μου. Η μητέρα μου ήταν ο άνθρωπος που με εισήγαγε στις τέχνες και πάντα θα της είμαι ευγνώμων για αυτό. Με πήγαινε παντού, σε όλες τις πολιτιστικές εκδηλώσεις της πόλης μας, στην όπερα, στη φιλαρμονική, σε όλα τα είδη θεάτρου, σε μπαλέτα, από τότε που ήμουν παιδί. Τότε ήταν που μαγεύτηκα από την τέχνη του χορού. Ειδικά, όταν έβλεπα παραστάσεις χορού με παιδιά, ενθουσιαζόμουν. Ήθελα να βρίσκομαι στη θέση αυτών των παιδιών, πάνω στη σκηνή. Αυτό ήταν. Είχα βρει τον προορισμό μου. Και η μητέρα μου με ενθάρρυνε σε αυτό που ονειρεύτηκα να γίνω.
Αμερικανός και Λετονός υπήκοος: Από το 1986 έχω λάβει την Αμερικανική υπηκοότητα, ενώ πριν λίγους μήνες μου δόθηκε και η Λετονική. Γεννήθηκα στη Λετονία, όπου και έμεινα μέχρι τα 16 μου. Μετά πήγα στη Ρωσία και δέκα χρόνια αργότερα έφυγα για τον Καναδά. Έζησα στη Λετονία πιο πολλά χρόνια από όσα έζησα στη Ρωσία. Η Λετονική κυβέρνηση, λοιπόν, με προσέγγισε για να δεχθώ τη Λετονική υπηκοότητα τιμητικά και φυσικά απάντησα ότι θα ήταν μεγάλη μου χαρά και τιμή. Βέβαια, είμαι Αμερικανός, μένω και θα εξακολουθώ να παραμένω στην Αμερική, αλλά υποστηρίζω τις Βαλτικές χώρες και την κουλτούρα τους, γιατί από εκεί προέρχομαι, εκεί γεννήθηκα, εκεί βρίσκεται η οικογένειά μου –ο αδερφός μου και η αδερφή μου- και οι παλιοί συμμαθητές μου, τους οποίους επισκέπτομαι κάθε φορά που επισκέπτομαι τη χώρα.
Από τη Ρωσία στις ΗΠΑ: Το Σοβιετικό σύστημα μου έδωσε το επάγγελμά μου, την τέχνη μου. Εκεί εκπαιδεύτηκα, εκεί απέκτησα βάσεις και αυτό είναι το μεγαλύτερο δώρο που μπορεί να κάνει μία κυβέρνηση σε έναν νέο άνθρωπο. Έφυγα, γιατί δεν άντεχα τον κυβερνητικό έλεγχο πάνω στους πολίτες, αλλά ταυτόχρονα απέκτησα την απόλυτη ευθύνη του εαυτού μου. Εκείνα τα πρώτα χρόνια στην Αμερική δεν ήταν τόσο δύσκολα για μένα, γιατί ήμουν ήδη γνωστός από την πατρίδα μου και είχα πολλές ευκαιρίες και επιλογές μπροστά μου. Αλλά γενικά οι καλλιτέχνες στις ΗΠΑ δεν είναι τόσο τυχεροί. Πρέπει να μάθουν να επιβιώνουν και να καλλιεργούν το ταλέντο τους χωρίς πολλή βοήθεια από την κυβέρνηση. Ταξιδεύω στην Ευρώπη και βλέπω το κρατικό ενδιαφέρον για τις τέχνες, βλέπω να δίνονται ευκαιρίες σε νέους ανθρώπους, βλέπω νεανικά πρόσωπα ανάμεσα στους θεατές. Στις ΗΠΑ πρέπει να πληρώσει κανείς $150 για να δει όπερα, χορό ή θέατρο υψηλών προδιαγραφών. Αυτό είναι γελοίο! Έχουμε τόσα νέα ταλέντα εκεί έξω, αλλά επειδή τα πάντα στην τέχνη έχουν εμπορευματοποιηθεί, αυτά τα παιδιά χάνονται, εγκαταλείπουν τα καλλιτεχνικά τους όνειρα. Όμως, στο τέλος της ημέρας, αν με ρωτούσε κανείς, παρά τα όσα αρνητικά που μόλις ανέφερα, και πάλι εδώ, σε αυτή τη χώρα (σ.σ. την Αμερική) θα αγκυροβολούσα, αν είχα να επιλέξω.
INFO: Ο Μιχαήλ Μπαρίσνικοφ αυτή την περίοδο, περιοδεύει με την παράσταση «Γράμμα σ’ έναν άντρα» («Letter to a Man»), σε σκηνοθεσία Ρόμπερτ Ουίλσον, στη Βόρεια και Νότια Αμερική.
