H Ελύσια Αθάνατου επελέγη να εκπροσωπήσει φέτος την Κύπρο στη Διεθνή Μπιενάλε Χειροτεχνίας και Δημιουργίας «Révélations 2023» που οργανώνεται από το World Craft Council Europe. Η ταλαντούχα και ανερχόμενη γλύπτρια μιλά για τη συμμετοχή της και εξηγεί γιατί η τέχνη είναι «ο μόνος τρόπος για να βρούμε μια βαθύτερη επαφή με τον εαυτό μας και με αυτά που μας περιβάλλουν, τη φύση και τους συνανθρώπους μας».

– Aυτοπροσδιορίζεσαι ως καλλιτέχνης του σώματος. Τι ρόλο παίζει το σώμα στη διαδικασία της δημιουργίας; To σώμα είναι ένα μέσον. Είναι αυτό που συνδέει τον εσωτερικό μας κόσμο με τον εξωτερικό. Η δουλειά μου εδώ και χρόνια βασίζεται στην έρευνα αυτής της σχέσης. Τον καιρό που γράφτηκε το συγκεκριμένο άρθρο που με προσδιορίζει ως καλλιτέχνη του σώματος, αυτό ήταν ακόμα πιο εμφανές, γιατί χρησιμοποιούσα το ίδιο μου το κορμί ως εργαλείο για να καταλάβω, να αναλύσω και να ξεπεράσω ένα συγκεκριμένο αίσθημα, το οποίο μετά υλοποίησα σε γλυπτό. Η επιτελεστική διαδικασία ήταν πολύ σημαντική γι’ αυτό το έργο γιατί, αποφασίζοντας να δουλέψω μόνη μου, καλουπώνοντας κυριολεκτικά τον εαυτό μου με γυψόγαζες, κατάφερα να αντιληφθώ τα όρια του «νιώθω» και του «υπάρχω». Κάθε μέρα προσπερνούσα τα όρια αντοχής μου, τοποθετώντας το σώμα μου σε ανάποδες στάσεις ώσπου να βρω την κατάλληλη έκφραση, μερικές φορές βγάζοντας ταυτόχρονα και φωτογραφίες.

–Η τέχνη είναι ένα μέσο αυτογνωσίας; Ναι, η τέχνη σίγουρα είναι μέσο αυτογνωσίας. Πάντα ψάχνεις την αλήθεια και προσπαθείς να την εκφράσεις όσο πιο αγνά μπορείς, να βρεις την ουσία αυτού που γυρεύεις, έτσι ώστε να μπορέσεις να επικοινωνήσεις με τους άλλους βαθύτερα, να μπορέσεις να τους αγγίξεις ώστε το προσωπικό να μετατραπεί σε κοινό.

–Το ότι ζεις πολλά χρόνια στην Ιταλία πώς έχει επηρεάσει τη δουλειά σου; Η δουλειά μου επηρεάζεται από τα πάντα. Μπορώ να κλειστώ στο εργαστήρι μου και να χαθώ σ’ έναν κόσμο χωρίς την αίσθηση του χρόνου και του τόπου. Το ότι στην Ιταλία δεν έχω παρελθόν, ρίζες και οικογένεια, το ότι μιλάω μια άλλη γλώσσα, με ελευθερώνει από τη βαρύτητα της ταυτότητας και γίνομαι πιο ευέλικτη. Η δουλειά μου αποκτά μια διαφορετική ροή επεξεργασίας και μια άλλη προοπτική. Τα βλέπω όλα απ’ έξω. Βρίσκω τα δικά μου πιστεύω, αντιλαμβάνομαι τον κόσμο διαφορετικά και αυτό μου ανοίγει το μυαλό. Τα τελευταία 2-3 χρόνια, το ’φερε και επέστρεψα στην Κύπρο. Προς το παρόν ζω μεταξύ Κύπρου και Ιταλίας. Δεν ξέρω ακόμα πού θα γειωθώ οριστικά, αλλά βρήκα την ευκαιρία να ξαναβρώ τις ρίζες μου και να νιώσω την οικειότητα της χώρας μου. Είμαι πια ελεύθερη από τους προσδιορισμούς της κουλτούρας οι οποίοι με όριζαν από μικρή.

–Η φωτογραφία τι ρόλο παίζει στην επεξεργασία των ιδεών σου για ένα κομμάτι; Χρησιμοποιώ τη φωτογραφία ως μια εξωτερική θέαση, για να δω αυτό που δεν μπορώ να δω καθώς το κάνω. Είναι σαν ένας καθρέφτης που τεκμηριώνει μια κατάσταση.

–Σε αρκετά έργα σου χρησιμοποιείς χώμα που βρίσκεις εσύ η ίδια στην Κύπρο και την Ιταλία. Πόσο σημαντικό είναι αυτό το κομμάτι της επεξεργασίας της πρώτης ύλης; Το πρώτο πράγμα που έκανα όταν γύρισα στην Κύπρο ήταν να ψάξω το χώμα και τα ορυκτά της. Ήταν ο τρόπος μου να την ξανα-ανακαλύψω και να συνδεθώ μ’ αυτήν. Κύπρος, Ιταλία – όπου και να είμαι θέλω να νιώσω την ένωση με την ύλη που με περιβάλλει.

–Πώς θα περιέγραφες την τεχνοτροπία που χρησιμοποιείς για τις δημιουργίες σου; Η κεραμική και η γλυπτική είναι ένα. Είναι η διάσταση η οποία μου επιτρέπει να έχω αυτή την άμεση επαφή. Εδώ και πολλά χρόνια τώρα, δουλεύω τη μορφή του αγγείου, το σχήμα που στρέφεται γύρω από τη σφαίρα. Πάνω στον τροχό όλο το κορμί μου γίνεται ένα με τις διάφορες δυνάμεις που ορίζουν τον πηλό. Γίνομαι ένα με όλα τα φυσικά στοιχεία, το χώμα, το νερό, τη φωτιά και τον αέρα. Αυτά, μαζί με την κίνηση του τροχού, είναι τα εργαλεία μου για να φτάσω σ’ αυτό που θέλω.

–Ξεκινώντας να δημιουργείς ένα έργο, έχεις από την αρχή στο μυαλό σου τι μορφή θα πάρει; Τα πάντα ξεκινούν από ένα όραμα. Σαν καινούργιο κεφάλαιο, μου έρχεται χωρίς να το ψάχνω. Ένα όραμα, ακριβές και αιθέριο, που εμπνέει μια αίσθηση. Η όλη δουλειά μου, τώρα, βασίζεται σ’ αυτό και θέλει επεξεργασία μέχρι να διαμορφωθεί. Μου παίρνει χρόνια να ολοκληρωθεί μια δουλειά. Είναι σαν μια διαδρομή που στην πορεία προκύπτουν πολλά παρακλάδια κι εγώ βαδίζω ταυτόχρονα πάνω σε όλα. Τελικά έρχεται μια στιγμή, σαν θείο άγγιγμα, όπου όλες οι κατευθύνσεις ευθυγραμμίζονται και όλα βρίσκουν τη θέση τους καθώς ένα έργο σχηματίζεται και παίρνει μορφή.

–Τα έργα σου είναι επηρεασμένα από συγκεκριμένους γλύπτες και κεραμίστες που θαυμάζεις; Τα έργα μου είναι επηρεασμένα από την ίδια μου τη ζωή. Είναι αναπόφευκτο για τον οποιονδήποτε να επηρεάζεται από όσα συμβαίνουν γύρω του. Δεν αναζητώ συνειδητά τη δουλειά άλλων καλλιτεχνών. Κάποτε βλέπω τη λεπτή συγγένεια με τα έργα άλλων, σαν να μιλάμε την ίδια γλώσσα, αλλά όταν δουλεύω συγκεντρώνομαι στο να βρίσκω απαντήσεις μέσω της εξέλιξης της ίδιας μου της δουλειάς, αποφεύγοντας τις επιρροές. Προτιμώ να είμαι «άδεια», ας πούμε, όσο πιο ουδέτερη μπορώ, έτσι ώστε να μπορώ να κατευθύνω τη δουλειά μου ελεύθερα ως προς την ουσία της.

–Πώς βλέπεις την εξέλιξη της κεραμικής στην Κύπρο; Παρακολουθείς το έργο άλλων κεραμιστών; Αν και δεν παρακολουθώ πολύ τι γίνεται στην Κύπρο, βλέπω μια αύξηση του ενδιαφέροντος για την κεραμική, για την τέχνη γενικότερα. Ξέρετε, ο σκοπός της τέχνης δεν είναι μονάχα κάποιος να γίνει καλλιτέχνης, αλλά είναι ένας απλός τρόπος για τον καθένα να απελευθερώνει τον εαυτό του, μέσα απο το παιχνίδι της δημιουργικότητας και τον διαλογισμό που προκαλεί. Είναι πολύ σημαντικό να δημιουργηθούν προγράμματα, στην Εκπαίδευση και στην κοινότητα, που να ευαισθητοποιούν τον κόσμο. Δεν μιλάω μόνο για την τέχνη και τον πολιτισμό, αλλά γενικά για την «ΕΥ-ΑΙΣΘΗΣΙΑ», την αποδοχή και την αναγνώριση του να «νιώθω», σε κάθε επίπεδο. Είναι ο μόνος τρόπος για να βρούμε μια βαθύτερη επαφή με τον εαυτό μας και με ό,τι μας περιβάλλει, τη φύση και τους συνανθρώπους μας.

–Τι θα παρουσιάσεις στην έκθεση Révélations 2023 στην οποία εκπροσωπείς την Κύπρο; Το έργο που θα παρουσιάσω στη Révélations 2023 είναι ένα μεγάλο κεραμικό αγγείο που στο εσωτερικό έχει ενσωματωμένο χρυσό, γεμίζοντας το κενό του με φως. Το έργο αυτό ονομάζεται «Περιέχοντας το Φως» και παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στην 1η Μπιενάλε της Λάρνακας το 2018, όπου και κέρδισε το Βραβείο Αριστείας. Θεωρώ ότι αυτό το έργο, στην απλότητά του, κουβαλά ένα στοιχείο μαγικό γιατί όντως σε ταξιδεύει προς τα μέσα. Για χρόνια έψαχνα την ηχώ της ομορφιάς του κενού. Την ελαφρότητα που δημιουργεί. Το πώς πληροί την αίσθηση της ολοκλήρωσης. Και σαν επιβεβαίωση μετά από τόσα χρόνια, ανακαλύπτω ότι στην Αλχημεία «το αγγείο είναι το σύμβολο της ψυχής».

–Με ποιους τρόπους πιστεύεις ότι θα πρέπει να στηριχθούν οι άνθρωποι των τεχνών και ο πολιτισμός του τόπου; Δεν έχω απαντήσεις για λύσεις πάνω στο θέμα της στήριξης των ανθρώπων της τέχνης και του πολιτισμού. Για να υπάρχει επαγγελματισμός και βαθύτερο νόημα στην ένταξη της τέχνης στην καθημερινότητα, χρειάζεται πρώτα απ’ όλα η αλλαγή ως προς την αντίληψη της σημαντικότητας που φέρει. Χρειάζεται ένα πραγματικό σύστημα που να τη στηρίζει οικονομικά. «Να φυτεύω, να περιποιούμαι, να καλλιεργώ, να προστατεύω, να αναγνωρίζω, να επιτρέπω, να νιώθω, χωρίς να κατέχω». Συνθήκες που θα την ευνοήσουν να ανθίσει και να διαπλαστεί σαν οικοσύστημα, φέρνοντας εντέλει την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη, μαζί με όλα τ’ άλλα. Φυσικά, υπάρχουν και άνθρωποι με όραμα, που πιστεύουν στην τέχνη και βοηθούν να εξελιχθεί. Η Υπηρεσία Κυπριακής Χειροτεχνίας τα τελευταία χρόνια άνοιξε δρόμους και παγκόσμιες διασυνδέσεις, προωθώντας τους δημιουργούς της Κύπρου. Ένα παράδειγμα είναι η Παγκόσμια Μπιενάλε Χειροτεχνών και Δημιουργών Révélations 2023, που η ένταξή της ΥΠΚ στη World Craft Council Europe μας πρόσφερε την ευκαιρία για ευρωπαϊκή προβολή. Έτσι, φέτος μπόρεσα να εκπροσωπήσω την Κύπρο -μα και την Ευρώπη- σ’ αυτή την έκθεση στο Παρίσι.

Παρίσι, Διεθνής Μπιενάλε Χειροτεχνίας και Δημιουργίας Révélations 2023. Η Κύπρος εκπροσωπείται στην έκθεση με την Ελύσια Αθάνατου. 7-9 Ιουνίου.

Who is who

Η Eλύσια Αθάνατου ζει μεταξύ Κύπρου και Ιταλίας. Άρχισε τις σπουδές της στο Λονδίνο (Chelsey University of Fine Arts και Middlesex University of Fine Arts) και τις συνέχισε στην Ιταλία. Ήθελε να εξερευνήσει έναν διαφορετικό τρόπο αντίληψης και δημιουργίας τέχνης, γι’ αυτό γράφτηκε στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Φλωρεντίας, απ’ όπου πήρε το πτυχίο της στη Γλυπτική.

Ήρθε για πρώτη φορά σε επαφή με την Κεραμική στην Κίνα, στο Jingdezhen (Sanbao Artists Residency). Εκεί είχε την ευκαιρία να γνωρίσει ένα νέο υλικό, την πορσελάνη, και για πρώτη φορά κάθισε στον τροχό του αγγειοπλάστη. Με την επιστροφή της στην Ιταλία, εμβάθυνε τις σπουδές της στην Κεραμική στη Φαέντζα. Η προσέγγισή της στον πηλό (και γενικά σε όλα τα υλικά) είναι ανοιχτή. Προσπαθεί συνεχώς να ξεπεράσει και να αναπτύξει τον εαυτό της, αμφισβητώντας τα όρια στη διαδικασία της δημιουργίας. Έχει πραγματοποιήσει ομαδικές και ατομικές εκθέσεις στην Ιταλία, την Κύπρο, τη Δανία, την Εσθονία και την Κορέα, ενώ παρακολούθησε ένα Artist Residency στη Δανία (Guldagergaard International Ceramic Research Center) και στην Εσθονία (το Συμπόσιο Kohila), όπου εμβάθυνε τις γνώσεις της στο ψήσιμο κεραμικών σε ξυλόφουρνο υψηλής θερμοκρασίας.

Έχει συμμετάσχει στην 1η Μπιενάλε της Λάρνακας (Κύπρος), όπου κέρδισε το βραβείο Αριστείας, και στην 11η Κορεατική Διεθνή Μπιενάλε Κεραμικής, όπου πλέον έχει ένα έργο στη Συλλογή του Μουσείου Σύγχρονης Κεραμικής Τέχνης Gyeonggi. Έργο της, επίσης, ανήκει στη συλλογή της Κρατικής Πινακοθήκης Σύγχρονης Κυπριακής Τέχνης Κύπρου. Φέτος έχει επιλεγεί για να λάβει μέρος στην Μπιενάλε του Βραβείου Faenza.

Ελεύθερα 4.6.2023