Στέλλα Βοσκαρίδου: Κάθε ταξίδι με την ποίηση είναι μια διαδρομή περιπετειώδης

Το τρίτο βιβλίο ποίησης της Στέλλας Βοσκαρίδου Οικονόμου «Μικρομηχανισμοί» εκδόθηκε το 2022 και παρουσιάστηκε πρόσφατα σε Λεμεσό και Λευκωσία, ενώ έχει ξεχωρίσει για την πρωτότυπη γλώσσα και τη δομή της.

212 ολιγόστιχοι μικρομηχανισμοί καλούν τον αναγνώστη να συντονιστεί σε ρυθμό ύπαρξης. Με σπουδές στη μουσικολογία, η ποιήτρια έχει μεταξύ άλλων με θέματα που αφορούν τις σχέσεις της γλώσσας με τη μουσική, ενώ κείμενά της έχουν μεταφραστεί σε τέσσερις γλώσσες.

– Πού αρχίζει και πού τελειώνει η ποίηση; Αν μπορούσα να απαντήσω σε αυτή την ερώτηση, αυτό θα σήμαινε ότι βλέπω τα όρια της ποίησης, ότι μπορώ να τη χαρτογραφήσω. Αν όμως είμαι για κάτι σίγουρη, είναι πως κάθε ταξίδι με την ποίηση είναι πολύ περισσότερο ταξίδι σε αχαρτογράφητα νερά, μια διαδρομή περιπετειώδης. Κι ακόμα πιο πέρα, μια τρύπα πάνω στον χάρτη, η ανεπαίσθητη λάμψη του χάρτη τη στιγμή που ξεχνάει τις συντεταγμένες του και μόνο χαίρεται τα νερά του: σ’ αυτό το σημείο πρωταγωνιστούν ναυαγοί, ξέρες, γδαρμένα γόνατα, φύκια, κοράλλια, θησαυροί και πνιγμένοι.

– Δηλαδή, δεν έχει όρια; Υπάρχουν σίγουρα παράμετροι που ευνοούν την ποιητική λειτουργία και άλλες που την υπονομεύουν, δεν είμαι όμως σίγουρη αν μπορούμε τόσο αυστηρά να μιλήσουμε για αρχή και τέλος της ποίησης– αλίμονο, είναι σαν να βάζουμε μόνοι μας μια τελεία, έναν φράκτη. Στην ποίηση τα πράγματα έχουν μια τάση αυξητική, το Νόημα διαστέλλεται. Οφείλουμε να του αφήνουμε πάντοτε χώρο. Για τον ίδιο λόγο, γίνομαι καχύποπτη όταν δημιουργούνται πολύ ισχυρές τάσεις -ας τις ονομάσω με το μικρό τους όνομα, μόδες- οποιουδήποτε είδους ή όταν η ιδεολογία εμφανίζεται τόσο υπερτροφική που οριοθετεί τον χώρο σαν να είναι γηπεδάκι. Εκεί ο λόγος λιγοστεύει, αποχαιρετάει τον Λόγο. Η ποίηση χάνει την ευρυχωρία της κι αρχίζει να μοιάζει με τον εχθρό της, την εξουσία. Δεν θέλει πολλά για να κυλήσεις στην ιστορία με τον Πύργο της Βαβέλ κι αυτή είναι μια μεταφορά που δεν αστειεύεται. Η άπληστη ανάγκη για δύναμη και εξουσία, ο ανταγωνισμός οδηγούν σε ρήγματα μέσα στη γλώσσα. Κατακρεουργούν την ποίηση από μέσα.

– Με τι μας φέρνει αντιμέτωπους η ανάγνωση; Αν της αποδώσουμε τη θέση που της αξίζει, αφιερώνοντας χρόνο και κόπο, η ανάγνωση μάς φέρνει αντιμέτωπους με όλα. Λειτουργεί ως ένα στάδιο του καθρέφτη διαρκείας: Μας ξανασυστήνει τα μέλη του σώματός μας, τις εκφράσεις του προσώπου μας, το οικείο μας περιβάλλον, αλλά και τις μακρινές μας συγγένειες, υπενθυμίζοντάς μας έτσι τα όριά μας, τη θέση μας μέσα στον κόσμο. Ακούγοντας διαφορετικές φωνές, συμμεριζόμενοι διαφορετικές οπτικές, ασκούμαστε μέσα από την ανάγνωση στη διαχείριση της ετερότητας, στη διαλεκτικοποίηση του βλέμματός μας. Έτσι ωριμάζει ο τρόπος που αγαπάμε και που δεχόμαστε την αγάπη από άλλους. Μαθαίνουμε τι είμαστε και τι μπορούμε να είμαστε.  

– Ποιους μικρομηχανισμούς θέτει σε λειτουργία η διαδικασία της γραφής; Όλους τους μικρομηχανισμούς της συνθήκης που έκανε τον άνθρωπο να δοκιμάσει για πρώτη φορά να μιλήσει. Τη σπαρακτική ανάγκη για επικοινωνία, την πρόκληση της επινόησης μιας νέας γλώσσας, τα αδιέξοδα της γλώσσας, τη μαγεία της φωνής, τον ωκεανό από δυνατότητες που είναι η ομιλία: αφή, επαφή, καταγραφή, μοίρασμα, εξιστόρηση, προσευχή, τραγούδι, παιχνίδι, αλλά κι όλα τα σημεία ανάμεσα. Εν τέλει, το ίχνος που αφήνουμε περνώντας από αυτό που λέμε ζωή, άρα κατά μία έννοια μια έστω και μάταιη πιστολιά απέναντι στον θάνατο. Ας είναι κι από νεροπίστολο… κάποτε μένει η δροσιά και το παιχνίδι και κάποτε κάτι ακόμη πιο πολύτιμο: η μνήμη θανάτου.

– Στέκεις με φόβο ή με θαυμασμό μπροστά στο βάραθρο της γλώσσας; Προσπαθώντας να μετρήσω και να πω με ειλικρίνεια τι από τα δύο περισσότερο, μού έρχεται η εικόνα του εαυτού μου αυτές τις άβολες στιγμές που προσπερνώ τους δικούς μου μέσα στο σπίτι κοιτώντας κάτι χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά, που απαντώ στους συναδέλφους σαν να κατέβηκα μόλις από διαστημόπλοιο, που ανοίγω την πόρτα στον ντελιβερά λες και περίμενα τη βασίλισσα και δυο λαγούς για να παίξουμε κροκέ, που κοιτάζω το κόκκινο στα φανάρια λες και πρόκειται να το κόψω στα τέσσερα και να το χειρουργήσω. Πότε ο φόβος και πότε ο θαυμασμός σού αφήνουν ένα ελάττωμα στο βλέμμα. Είναι περίεργο, αλλά μαθαίνεις να ζεις μαζί του× είναι δυο όψεις της γραφής που σε συνοδεύουν μόνιμα.

– Τι είναι αυτό που απαντά πιο αποτελεσματικά στις υπαρξιακές μας αγωνίες; Η αιφνίδια συγχώρεση των παιδιών μετά τους ατέλειωτους καβγάδες στο παιχνίδι, οι κουρασμένες κινήσεις του περιπτερά, το άπιαστο χρώμα ενός χρυσόψαρου, τα φώτα των αυτοκινήτων που μπαίνουν αιφνίδια στο σκοτεινό δωμάτιο καθώς παλεύουμε με την αϋπνία, το γουργούρισμα μιας γάτας που κοιμάται στο πόδι μας, το τραγούδι του γείτονα καθώς περνάει μέσα απ’ τον τοίχο, οι ήχοι των αερίων του, ο τοίχος, το πάτωμα, το μυρμήγκι που περπατάει ανάμεσα στον τοίχο και το πάτωμα, το πεζοδρόμιο και τα πεσμένα φύλλα επάνω του με την μπόχα τους, τα σκουπίδια παραδίπλα και το ουράνιο τόξο που πάει και τα καπελώνει μετά από μια ξαφνική βροχή. Όλα απαντάνε, όλος ο κόσμος πλημμυρίζει από τόση πολλή απάντηση στην υπαρξιακή μας αγωνία που τις πιο πολλές φορές μισοκλείνουμε τα μάτια να μην το βλέπουμε, ακριβώς όπως κάνουμε κι όταν βρισκόμαστε απέναντι στο πολύ φως. Όταν όμως τ’ ανοίξουμε– αχ, όταν τ’ ανοίξουμε…

Ελεύθερα, 16.07.2023