Κλείτος Κλείτου: Τα παραδοσιακά κυπριακά παραμύθια γίνονται podcasts

Ο παραγωγός και σκηνοθέτης της σειράς Podcasts του Alpha Κύπρου για την ακουστική «αναγέννηση» και διάδοση (ιδιαίτερα στους νεότερους) των παραδοσιακών κυπριακών παραμυθιών, Κλείτος Κλείτου, αναβιώνει μέρος της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου μας.

–Γιατί αποφάσισες να ασχοληθείς με αυτό το -ομολογουμένως- πρωτότυπο και μοναδικό στην ελληνική γλώσσα θέμα Podcast, τα παραμύθια – και μάλιστα τα παραδοσιακά, αυτά που είναι στην κυπριακή διάλεκτο; Το ένιωσα ως χρέος μου προς την παράδοση του τόπου μας, προς την παρακαταθήκη που μας άφησαν οι γιαγιάδες μας, οι παππούδες μας, προς όλους εκείνους που «φεύγουν» πια από τη ζωή και οφείλουμε να διατηρήσουμε την «κληρονομιά» αιώνων που πήραν και οι ίδιοι από τους προγόνους τους «ζωντανή» -αφού τα παραμύθια διαδίδονταν από στόμα σε στόμα, για εκατοντάδες χρόνια-, ώστε να μην «χαθούν» για πάντα. Έτσι προέκυψε η ιδέα, την οποία πρότεινα στην διεύθυνση του Alpha Κύπρου, για τη σειρά Podcasts του καναλιού, η οποία την δέχτηκε αμέσως, με ενθουσιασμό, και υλοποιήθηκε και με την αμέριστη συμβολή του Πολιτιστικού Ιδρύματος της Τράπεζας Κύπρου. Τα Podcasts είναι πλέον το νέο «θέατρο από το ραδιόφωνο» που, κάποιοι από εμάς, ακούγαμε παλιά στα συμβατικά ραδιοφωνάκια μας, κάθε Δευτέρα –ή, κάθε Σάββατο, τις «αστυνομικές ιστορίες»- που, πλέον, με την σύγχρονη τεχνολογία, είναι ανά πάσα στιγμή διαθέσιμα και μπορεί κάθε ένας να ακούσει ό,τι τον ενδιαφέρει, από ένα ευρύ φάσμα θεμάτων διεθνώς. Δημιουργώντας, λοιπόν, αυτά τα παιδικά παραμύθια ήταν σα να κάνουμε ένα ακουστικό θέατρο – με ηθοποιούς, ήχους, μουσικές, τραγούδια κ.λπ.

-Τι ανταπόκριση είχαν μέχρι σήμερα; Η ανταπόκριση είναι ιδιαίτερα συγκινητική – και όχι μόνο από Κύπριους, αφού τα Podcasts είναι διαθέσιμα ώστε να τα «κατεβάσει» κάποιος σε όλες τις χώρες του κόσμου· είναι μία διεθνής πλατφόρμα. Κι αυτό είναι πολύ σημαντικό!

–Υπάρχει κάποια συγκεκριμένη «πηγή» γι’ αυτά τα παραμύθια; Ναι. Κυρίως από τα βιβλία που εξέδωσε ο κορυφαίος λαογράφος και ερευνητής, Νέαρχος Κληρίδης, μέσω του Πολιτιστικού Ιδρύματος που φέρει το όνομά του, ο οποίος διέσωσε ουσιαστικά όλο αυτό τον «πλούτο» της κυπριακής μας παράδοσης. Παραμύθια με δράκους, ευτράπελες διηγήσεις παραμυθιών, παραμύθια με ζώα, βασιλοπούλες και καθημερινούς ανθρώπους, είναι μερικά μόνο από τα θέματα με τα οποία ασχολούνται τα παραδοσιακά κυπριακά παραμύθια, των οποίων η αφήγηση γινόταν, κυρίως, από τους απλούς κατοίκους της Κύπρου, την περίοδο του θερισμού, του μαζέματος των σταφυλιών, της σποράς, καθώς έπιναν τον καφέ τους στο καφενείο του χωριού κ.λπ., σε μια εποχή που δεν υπήρχε ούτε τηλεόραση ούτε ραδιόφωνο για την ψυχαγωγία τους. Μόνη ψυχαγωγία των ανθρώπων της Κύπρου, για αιώνες, ήταν αυτές οι διηγήσεις – κι εμείς επικεντρωνόμαστε στα παραμύθια.

–Πώς προχωρήσατε, πρακτικά, στην υλοποίηση αυτών των Podcasts με τα κυπριακά παραμύθια; Απευθυνθήκαμε, καταρχήν, στους ηθοποιούς με τους οποίους ήδη συνεργαζόμαστε στον Alpha Κύπρου, οι οποίοι με πολύ μεγάλη χαρά ανταποκρίθηκαν σε αυτό το -πρωτότυπο- κάλεσμά μας, στη συνέχεια ζητήσαμε από τον Κώστα Κακογιάννη να γράψει την μουσική της σειράς αυτής, καθώς και τα τραγούδια που συνοδεύουν το κάθε παραμύθι, τους στίχους των οποίων γράφει ο Πάμπος Κουζάλης, σκηνοθέτησα στη συνέχεια το στήσιμο, τους ήχους -π.χ. το πέταγμα ενός δράκου ή τις φωτιές που βγάζει από το στόμα του κάποιος «κακός» ή το τρέξιμο ενός αλόγου σε ένα ποτάμι ή το να πέσει κάτι μέσα σε ένα πηγάδι κ.λπ.- σε συνεργασία με έμπειρο sound designer και ηχολήπτη, και ξεκινήσαμε τις πρόβες με τους ηθοποιούς ώστε να υλοποιηθεί ακουστικά το κάθε παραμύθι ξεχωριστά. Πρόκειται ουσιαστικά για μία επαγγελματική, πολύ ενδιαφέρουσα, παράσταση· «οπτικοποιούμε» ακουστικά ιστορίες.  

–Τα παραμύθια αυτά απευθύνονται, κυρίως, σε μικρά παιδιά; Κάθε άλλο! Μην σας πω πως πιο πολύ τα ακούνε ενήλικες -στο αυτοκίνητό τους, καθώς πηγαίνουν το πρωί στη δουλειά τους, έχοντας «κατεβάσει» στο κινητό τους το κάθε επεισόδιο, στο σπίτι τους, καθώς πίνουν τον καφέ τους ή βρίσκονται στην παραλία κ.λπ.- και μας στέλνουν μηνύματα για το τι αναμνήσεις τους έρχονται στο μυαλό ακούγοντάς τα, αλλά και πόσο ωραία πέρασαν αυτά τα 15-20 λεπτά που διαρκεί το κάθε ένα ξεχωριστό παραμύθι.

–Πες μου μερικούς τίτλους παραμυθιών που έχουν ήδη «ανέβει» στα Podcasts… «Αχ, τον γιο μου τον Βασίλη», «Η δρακούνα τζι’ η βασιλοπούλλα», «Ο Γιαννακός», «Η βασιλοπούλλα τζι’ οι μάγισσες», «Ο Δκιαμαντής», «Η Σταχτούλα», το οποίο είναι και το δικό μου αγαπημένο παραμύθι, που είναι ουσιαστικά μία παραλλαγή της, γνωστής σε όλους μας, «Σταχτοπούτας».

–Έχουν διαφορές, νομίζεις, τα κυπριακά παραδοσιακά παραμύθια από άλλα, του ευρύτερου ελλαδικού χώρου, που μαθαίναμε στο σχολείο μας, όσο ήμασταν παιδιά; Κάποια είναι ιδιαίτερα βίαια -ίσως λόγω και των δεινών που βίωναν οι κάτοικοι της Κύπρου για πολλά χρόνια, λόγω των κατακτήσεων- γι’ αυτό και αποφύγαμε να τα μεταφέρουμε σε αυτή τη σειρά των Podcasts. Και κάποια έχουν να κάνουν με τον τρόπο ζωής των κατοίκων της Κύπρου, που οι περισσότεροι ασχολούνταν με τα χωράφια και την καλλιέργειά τους, με τα καπνά π.χ., με την θάλασσα, με μύθους που έχουν να κάνουν με τα κάστρα μας και πύργους που είναι διάσπαρτοι σε όλη την Κύπρο. Το αυτονόητο είναι πως ακούγονται -κυπριακές- λέξεις που είτε δεν γνωρίζει πολύς κόσμος είτε έχει πολύ καιρό να τις ακούσει – αλλά που, ίσως, κάτι του θυμίσουν από τα παιδικά του χρόνια στο χωριό, με τους παππούδες και τις γιαγιάδες μας. Από το Ίδρυμα Νέαρχου Κληρίδη διασώθηκαν γύρω στα εκατό παραδοσιακά παραμύθια, των αρχών και μέσων κυρίως του 20^ου αιώνα, και προσπαθούμε να μεταφέρουμε σε Podcasts όσο το δυνατόν περισσότερα.

-Πόσο καιρό χρειάζεστε μέχρι την ακουστική υλοποίηση του κάθε παραμυθιού; Γύρω στις δύο βδομάδες. Για ένα Podcast διάρκειας, περίπου, είκοσι λεπτών. Γίνεται πολλή δουλειά, δεν είναι κάτι απλό, ούτε και εύκολο.

–Νομίζεις πως τα παλιά κυπριακά παραδοσιακά παραμύθια, μπορούν να «μιλήσουν» στο 2023; Φυσικά! Οι αξίες, τα ήθη του τόπου μας, ο τρόπος σκέψης των ηρώων των παραμυθιών -και του Κύπριου λαϊκού ποιητή που τα «εμπνεύστηκε»-, ίσως μας επαναφέρουν -ως δίδαγμα, ως επιμύθιό τους- σε εκείνο που είχαμε στο παρελθόν ως ιδιοσυγκρασία και πολλοί από εμάς ξεχάσαμε ή αλλοιώθηκε στον σύγχρονο τρόπο ζωής: Στην αυθεντικότητα του τόπου μας και των κατοίκων του.

Info: Αναζητήστε την σειρά Podcasts με τα παιδικά παραδοσιακά κυπριακά παραμύθια του Alpha Κύπρου στα Apple Podcast και Android (τα οποία μπορείτε να «κατεβάσετε» και να ακούσετε δωρεάν) με τον τίτλο «Podcast talks», καθώς και στα Soundclouds και Spotify, ή μέσω της επίσημης ιστοσελίδας του Alpha Κύπρου.