Κυριάκος Μαργαρίτης: Επιδίωξη της συγγραφής είναι η κατορθωμένη σιωπή

Ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα πρόσωπα της νεότερης κυπριακής ιστορίας, τον Νίκο Σαμψών, σκιαγραφεί στο νέο του μυθιστόρημα με τίτλο «Σαμψών» ο Κυριάκος Μαργαρίτης. Προσθέτει έτσι ακόμη ένα κομμάτι στο ιστορικό παζλ του Κυπριακού Saga υπό τον γενικό τίτλο «Νέα Κρόνακα»*, όπου επιχειρεί να οικοδομήσει έναν νέο Μύθο, αξιοποιώντας ή μεταμορφώνοντας τα ερείπια της κυπριακής και της παγκόσμιας Ιστορίας. Ο Κύπριος συγγραφέας ξεκαθαρίζει, πάντως, ότι ιστοριογραφία και μυθιστoριογραφία αποτελούν διαφορετικά ναρκοπέδια και επισημαίνει ότι το μυθιστόρημα γράφεται πάντα από τη σκοπιά της αιωνιότητας.

–Ποιος είναι ο δικός σου Σαμψών; Πώς τον γνώρισες μέσα από την έρευνά σου; Θα έλεγα ότι είναι ένας τραγικός χαρακτήρας από την κορφή ως τα νύχια. Η ζωή του μοιάζει με συνεκδοχή της νεότερης κυπριακής ιστορίας, που τη σφραγίζει επίσης η τραγικότητα, φυσικά με αποκορύφωμα, για την περίπτωση Σαμψών, την πραξικοπηματική προεδρία του 1974. Κατά τον ίδιο τρόπο, νομίζω ότι είναι κι ένας κατεξοχήν μυθιστορηματικός ήρωας, κι έτσι προσπάθησα να τον αντιμετωπίσω, με όλη την τιμιότητα που οφείλει ένας συγγραφέας στους ήρωές του, μακριά και από τα αναθέματα, αλλά και από τις αντικειμενικές λεγόμενες κρίσεις, που δεν είναι δουλειά του μυθιστοριογράφου. Εγώ προσπάθησα να σχετιστώ μαζί του με όρους εντελώς προσωπικούς, διασχίζοντας τις πράξεις του, και αναζητώντας, πάνω από αυτές, εκείνη τη χαμένη θεϊκή εικόνα που είναι κάθε άνθρωπος, ακόμα κι εμείς οι δυο, Γιώργο, όπως σε βλέπω και με βλέπεις. Τώρα, για την εξέλιξη αυτής της επικίνδυνης σχέσης, εύχομαι οι φίλοι αναγνώστες να με τιμήσουν και να διαβάσουν το ίδιο το μυθιστόρημα, και ποτέ δεν ξέρεις. Μπορεί και να τους αρέσει.

–Ποιες είναι οι προκλήσεις και ποιες οι παγίδες όταν εισέρχεσαι στο «ναρκοπέδιο» της πρόσφατης Ιστορίας; Το ναρκοπέδιο νομίζω ότι είναι η πιο ταιριαστή λέξη, την αναφέρω κι εγώ στον «Σαμψών», όταν περιγράφω το εγχείρημα με μιαν αμερικανική φράση, ως εξής: «Χορεύοντας στο ναρκοπέδιο». Για να βγεις ζωντανός από κει, πιστεύω ότι πρέπει να μείνεις προσηλωμένος στα πρόσωπα των ηρώων σου και να μην παρασυρθείς από τυχόν επίκαιρα πάθη, οπότε θα καταλήξεις να γράφεις απόψεις και ιδεολογικά μανιφέστα, δηλαδή ανοησίες. Ο μόνος τρόπος, εννοώ, για να διασχίσεις το ναρκοπέδιο είναι, ακριβώς, να χορέψεις, και όχι να κάνεις πορεία διαμαρτυρίας ή παρέλαση. Κι αυτός ο χορός, ξέρεις, απαιτεί απείρως υψηλότερη πειθαρχία από το βάδισμα της χήνας.

–Αναλογίζεσαι τυχόν αντιδράσεις όταν αγγίζεις τέτοια θέματα; Επηρεάζουν καθόλου τον στόχο σου; Κοίταξε, Γιώργο, οι νάρκες που λέγαμε βρίσκονται στο πεδίο, στη σελίδα, στο γήπεδο, όχι στην εξέδρα. Φυσικά και με στενοχωρούν τα γιουχαΐσματα, αλλά δεν γίνεται να με απασχολούν όταν γράφω. Εγώ παλεύω με τον εαυτό μου, έχω φοβερές ελλείψεις, σκοντάφτω συνέχεια, και πρέπει να είμαι συγκεντρωμένος. Με ενδιαφέρει μόνον ο αναγνώστης που με διαβάζει καλόπιστα, που μπαίνει μαζί μου στο ναρκοπέδιο και αναλαμβάνει το ρίσκο. Τη σχέση με αυτόν τον αναγνώστη, όμως, τη ζω μέσα στο ίδιο το κείμενο, όταν γράφω και όταν διορθώνω. Αν κάνω τη δουλειά μου σωστά, ξέρω ότι ο αναγνώστης δεν θα αισθανθεί προδομένος. Κι αν πάλι πατήσω τη νάρκη, τα σκάγια θα τον πάρουν κι αυτόν, θα τον πληγώσω, όχι επειδή έθιξα ένα λεπτό θέμα, αλλά επειδή έγραψα ένα κακό μυθιστόρημα. Καταλαβαίνεις. Δεν θα λογοκρίνω τον εαυτό μου για να μη με γιουχάρουν τα παιδιά στην κερκίδα. Θα τον λογοκρίνω για να μην πω βλακείες. Αλλά αυτό ίσως είναι κι ένας ορισμός για την τέχνη του μυθιστορήματος, πιθανόν και για την τέχνη της ζωής: να προσέχουμε τι λέμε. Θα πρόσθετα, να κάνουμε και λίγο οικονομία στη γιούχα.

–Πιστεύεις ότι τέτοιες μυθιστορηματικές «αναδεύσεις» είναι ωφέλιμες και για την ιστοριογραφία; Δεν θα το έλεγα, ειδικά για τα δικά μου βιβλία. Και βέβαια, δεν χρειάζεται να είναι. Νομίζω ότι η ιστοριογραφία και το μυθιστόρημα έμοιαζαν πολύ περισσότερο κατά το παρελθόν, ίσως μέχρι τον 18ο ή τον 19ο αιώνα. Τώρα όμως είναι διαφορετικά πεδία– διαφορετικά ναρκοπέδια! Στον «Σαμψών» παραθέτω μια σοφή ρήση του μεγάλου Βρετανού ιστορικού, σερ Ίαν Κέρσο, που έλεγε ότι η ιστορία γράφεται πάντοτε από τη σκοπιά του παρόντος. Κι ύστερα εκφράζω μια δική μου αντίληψη, ότι το μυθιστόρημα γράφεται πάντα από τη σκοπιά της αιωνιότητας. Αν αρχίσουμε να το διαβάζουμε κιόλας από αυτή τη σκοπιά, νομίζω ότι θα ζήσουν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα, κι εγώ θα πάψω ν’ ανησυχώ μήπως με λιθοβολήσουν στην Πλατεία Ελευθερίας. Δηλαδή, είναι μια win-win situation. Εμπιστευτείτε με.

–Ποια είναι η τελική, η υπέρτατη επιδίωξη της συγγραφής; Πάνω που κάναμε μια χαλαρή κουβέντα, Γιώργο, πετάς αυτή την ερώτηση- βόμβα, που είναι η νάρκη της παρούσας συνέντευξης. Θα την πατήσω, όμως, με χάρη κι εγώ, και σου θα πω ότι η υπέρτατη επιδίωξη της συγγραφής είναι η κατορθωμένη (τονίζω: η κατορθωμένη) σιωπή. Σαν σήμερα, ας πούμε, μια ωραία παραμονή Χριστουγέννων, που εμείς τη λέμε Αγία Νύχτα, και οι Δυτικοί αδελφοί μας, λέγοντας το ίδιο πράγμα με άλλα λόγια, την αποκαλούν Σιωπηλή, SilentNight. Ελάτε να σιωπήσουμε, λοιπόν, όπως προτείνει και η αγία Γαβριηλία, για να ακούσουμε την ένωση του Θεού με τον Άνθρωπο. Θερμές ευχαριστίες και καλά Χριστούγεννα σε όλους.