Κωνσταντίνος Μακρής: Καμιά ιδέα δεν θα άξιζε χωρίς τον άνθρωπο

Μετά από δύο νουβέλες, ένα μυθιστόρημα και μια ποιητική συλλογή, ο Κωνσταντίνος Ν. Μακρής πραγματοποιεί την πρώτη του εκδοτική απόπειρα στον χώρο του διηγήματος. Δίνει το δικό του στίγμα στη συλλογή «Ο δολοφόνος με το καλαμάκι» σε ύφος στιβαρό, άλλοτε λόγιο, άλλοτε καθημερινό, που όμως πολλές φορές αγγίζει τα όρια του σαρκασμού και του χλευασμού της σύγχρονης κοινωνίας.

–Πώς μπορεί πράγματι να γίνει κανείς εξυπνότερος; Εξαρτάται από το πώς ορίζουμε την εξυπνάδα. Η σύγχρονη επιστήμη της ψυχολογίας ορίζει την εξυπνάδα ως την ικανότητα του ανθρώπου να μαθαίνει και να αντιλαμβάνεται. Να επιλύει προβλήματα βάσει των ικανοτήτων της εργαζόμενης μνήμης σε συνάρτηση με τον χρόνο αντίδρασης και επίλυσης αυτών. Είναι δηλαδή όχι η αποκρυσταλλωμένη γνώση, αλλά μια εγγενής ικανότητα μάθησης η οποία εν δυνάμει μπορεί να περιέχει πολλές δεξιότητες. Βέβαια, υπάρχουν πολλοί τρόποι για να μάθει κανείς: κιναισθητικός, οπτικός, ακουστικός, απτικός, οσφρητικός, γευστικός κ.λπ. Τόσο από τους επιστημονικούς ορισμούς της εξυπνάδας, όσο κι από τη συλλογική και προσωπική πείρα, προκύπτει πως η εξυπνάδα και σε ένα ανώτερο επίπεδο η σοφία, δεν είναι μια απλή σώρευση γνώσεων, μα κάτι βαθύτερο: η καλλιέργεια της αντίληψης, σ’ όλα τα επίπεδα- συναισθηματικό, γνωστικό, αισθητικό, ακουστικό, απτικό. Για ν’ αναπτύξει ο άνθρωπος το δυναμικό του και να σταθεί στο επίπεδο του Ανθρώπου, χρειάζεται η συνέργεια και η εκλέπτυνση όλων των αισθήσεων. Η νόηση χωρίς τον ανθρωπισμό, καθίσταται επικίνδυνο εργαλείο.

–Ποιο είναι το απόλυτο θέμα στην τέχνη; Δεν είναι ένα. Είναι πολλά. Θα εστιάσω στα πιο πυρηνικά: Έρωτας, Θάνατος και Ομορφιά. Τέχνη είναι η δραστηριότητα του ανθρώπου η οποία περισσότερο από κάθε άλλη τείνει στην υπέρβαση, στην έκσταση. Στο να βγει δηλαδή ο τεχνίτης από τον εαυτό του για να πλησιάσει, να επικοινωνήσει, ν’ αγγίξει και να νιώσει τον άλλον, να τον κάνει να αισθανθεί, να νιώσει συναισθήματα και να αντιδράσει απέναντι στο έργο με τρόπο ωφέλιμο για την ψυχή του. Να βάλει τον άνθρωπο σε διαδικασία να σκεφτεί, να συλλογιστεί, να συγκινηθεί, να αλληλεπιδράσει κι επομένως ν’ αλλάξει, οδηγούμενος σε μια οδό ανώτερης κάθε φοράς συνειδητότητας. Γι’ αυτό η τέχνη οφείλει να δημιουργεί συναισθήματα, να συγκινεί, για να μπορέσει ακριβώς να επιδράσει. Τίποτα το καθαρά εγκεφαλικό δεν δύναται ν’ ανήκει στην τέχνη. Οπότε το κύριο ζητούμενο είναι να μπορεί να μιλάει στον άνθρωπο, να τον κάνει να σκέφτεται και να νιώθει βαθύτερα για τα του βίου και της κοινωνίας του. Μέσω της τέχνης μπορεί ο άνθρωπος να φτάσει σε μια μορφή αθανασίας μέσα στο πεπερασμένο της ύπαρξής του.

–Όταν γράφεις νιώθεις ότι απευθύνεσαι σε ομοτέχνους σου; Πολλές φορές απευθύνομαι σε ομοτέχνους μου όταν γράφω, είτε του παρόντος, είτε του παρελθόντος. Η επικοινωνία είναι αέναη και διατρέχει όλη τη γραπτή ιστορία, καθότι τα μεγάλα έργα, αλλά και τα μικρά, μάς μιλάνε και θα συνεχίσουν να μάς μιλάνε όσο κρατάμε κάτι απ’ την ανθρώπινη φύση μας. Παρατηρώ διάφορα φαινόμενα τα οποία άλλοτε με ξενίζουν, άλλοτε με κάνουν να γελάω πικρά κι άλλοτε να μένω εκστατικός από θαυμασμό. Μα το πιο σπουδαίο: με εμπνέουν. Δημιουργούν ένα έντονο ερέθισμα εντός μου που με κάνει να θέλω να επικοινωνήσω μέσω της γραφής τη σκέψη μου, τις εντυπώσεις μου και τον τρόπο θέασης των πραγμάτων. Πιστεύω πως ένας τεχνίτης ο οποίος σέβεται τον εαυτό του, οφείλει πριν από όλα να είναι ειλικρινής με τον εαυτό του. Να είναι αυθεντικός και να ζητά την αλήθεια. Αλλιώς η τέχνη εκχυδαΐζεται σε μέσο ναρκισσιστικής προβολής και αναπλήρωσης ελλειμάτων τα οποία οδηγούν σε μια υποκατάσταση, σ’ ένα πυροτέχνημα που σβήνει και δεν αφήνει κανένα ίχνος στο σκοτεινό στερέωμα. Από Φως έχουμε ανάγκη κι όχι από βεγγαλικά που σβήνουν κάνοντας το σκοτάδι βαθύτερο.

–Πότε ένας καλλιτέχνης μπορεί να λύσει το άχραντο μυστήριο της τέχνης; Το μυστήριο της Τέχνης ήταν και θα παραμείνει μυστήριο. Είναι μια μεταφυσική, μια ανάγκη του ανθρώπου- μύστη να ενωθεί με κάτι ανώτερο. Το νόημα δηλαδή το οποίο είχαν τα μυστήρια από την αρχαιότητα μέχρι τις μέρες μας. Από τα Καβείρια και τα Ελευσίνια, μέχρι τα χριστιανικά. Ο καλλιτέχνης κοιτάει μέσα από τις δικές του τελετουργίες αφενός να συνδεθεί με τον βαθύτερο εαυτό του, να σκαλίσει μέσα του, κάτι που πολλές φορές προϋποθέτει πόνο· και αφετέρου, μέσω αυτής της εσωτερικής διαδικασίας, να συνδεθεί, να ενωθεί με τους άλλους. Δημιουργούμε απομονωμένοι, μα υπάρχουμε μονάχα μέσω των άλλων.

–Περισσότερο θαυμάζεις πρόσωπα ή ιδέες; Καμιά ιδέα δεν θα άξιζε χωρίς τον άνθρωπο κι υπήρξαν και υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι ενσάρκωσαν και ενσαρκώνουν ιδέες. Κανείς άνθρωπος κι επομένως καμιά ιδέα δεν είναι τέλεια, όταν αυτή πάρει σάρκα και οστά στον στίβο της ζωής. Όμως, εκείνο που πρέπει πάντα να έχουμε κατά νου, είναι ότι όταν ο άνθρωπος ταχθεί σ’ έναν σκοπό ανώτερο από τον εαυτό του, όταν θυσιάζεται για ιδανικά, τότε ανεβαίνει σκαλοπάτια που λίγοι τολμούν να ανεβούν κι έτσι γράφει ιστορία με το ίδιο του το αίμα. Αυτό το αίμα ποτίζει τη γη και κάνει να βλασταίνουν δέντρα που θάλλουν και καρπίζουν καρπούς να τους δρέψει ο πεινασμένος. Αυτό ονομάζω ανθρώπινο μεγαλείο.