Η Βίκυ Βολιώτη μιλά για την ξεχωριστή περίπτωση της Ιζαμπέλ Ρεμπώ και του δικού της Αρθούρου.

Πώς θα ήταν άραγε ο κόσμος της ποίησης χωρίς την προσήλωση και την ανιδιοτέλεια κάποιων αφανών ηρωικών μορφών, όπως η Ιζαμπέλ Ρεμπώ, αδερφή του Αρθούρου; Φως στην περίπτωση μιας προσωπικότητας κρυμμένης στην αχλύ της ιστορίας, επιχειρεί να ρίξει η πρωτοποριακή παράσταση «Ιζαμπέλ Ρεμπώ. Ο δικός μου Αρθούρος», η οποία έρχεται και στην Κύπρο για να ανοίξει το φετινό, 27ο Πολιτιστικό Φεστιβάλ του Πανεπιστημίου Κύπρου στο Αρχοντικό Αξιοθέας. Η Βίκυ Βολιώτη παίζει και σκηνοθετεί για πρώτη φορά τον εαυτό της σε έναν ιδιαίτερο μονόλογο που έγραψε η συγγραφέας, τραγουδοποιός και συνθέτρια Ευσταθία. Ζωντανεύει την ιστορία μιας πρωτοπόρας γυναικείας φιγούρας που έζησε στη σκιά μιας θυελλώδους και επιδραστικής προσωπικότητας, διασώζοντας ωστόσο τα έργα του για τις επόμενες γενιές.

–Ποια είναι η Ιζαμπέλ Ρεμπό στα δικά σας μάτια; Δεν γνώριζα τίποτα για την αδελφή του Αρθούρου Ρεμπώ, όπως άλλωστε και ο περισσότερος κόσμος. Υπήρξε μια ιδιαίτερη περίπτωση, στην οποία χρωστάμε πολλά απo αυτά που γνωρίζουμε για τον Ρεμπώ. Διότι με μεγάλο ζήλο και αφοσίωση αποφάσισε μετά το θάνατό του να συλλέξει και να φροντίσει οτιδήποτε αφορά το έργο του. Ας μη ξεχνάμε ότι εκείνος, έχοντας εγκαταλείψει την ποιητική του ιδιότητα μετά τα 20 του χρόνια και έχοντας ουσιαστικά αποδράσει εκτός Γαλλίας, δεν ασχολήθηκε ποτέ ξανά με την ποίηση ή οτιδήποτε σχετικό. Ουσιαστικά, την αγνόησε παντελώς, με αποτέλεσμα πολλά γεγονότα και στοιχεία να είναι διασκορπισμένα και ξεχασμένα. Η Ιζαμπέλ Ρεμπώ ανέλαβε, μαζί με τον σύζυγό της (σ.σ. τον ποιητή Πατέρν Μπερισόν), το δύσκολο έργο να τα περισυλλέξει. Κι ενώ της οφείλουμε τόσα, μέχρι την ενασχόληση της Ευσταθίας, ήταν ουσιαστικά μια αγνοημένη και ξεχασμένη περίπτωση. Η αδελφή του Αρθούρου είναι από τις χαρακτηριστικές περιπτώσεις ανθρώπων, που ενώ έχουν συμβάλει στην αλλαγή του ρου της ιστορίας δεν έχουν τη θέση που τους αξίζει και παραμένουν παραγνωρισμένοι. 

–Η περίπτωσή της πώς ότι συνομιλεί με την εποχή μας, τι μας διδάσκει; Αυτό το οποίο εμένα με συγκινεί και μου κέντρισε το ενδιαφέρον στην περίπτωσή της είναι ότι κατάφερε όσα κατάφερε ενώ ήταν μια γυναίκα που μεγάλωσε σ’ ένα πολύ αυστηρό περιβάλλον. Η μητέρα τους ήταν ένας πολύ σκληρός άνθρωπος, θρησκόληπτη και πολύ συντηρητική. Η Ιζαμπέλ Ρεμπώ έζησε μαζί της αρκετά χρόνια και υπέμεινε τον εξευτελισμό της οικογένειας, αλλά και της ίδιας και του αδελφού της, εξαιτίας της τόσο διαφορετικής και θυελλώδους προσωπικότητας του αδελφού της. Ένιωσαν οικογενειακώς ταπεινωμένοι εξαιτίας της συμπεριφοράς του Αρθούρου. Όμως εκείνη επέλεξε έναν δρόμο, που σήμερα θα τον αποκαλούσαμε «συμπερίληψης», και κατάφερε να απεγκλωβιστεί από τον συντηρητικό κλοιό στον οποίο ασφυκτιούσε εξαιτίας της μητέρας της και να δει τον αδελφό της, μέσα από ένα πιο ελεύθερο πρίσμα, από άλλη οπτική γωνία. Αναγνωρίζοντας, τελικά, τη διαφορετικότητά του ως δύναμη, ως χάρισμα. Ήταν μια γυναίκα που έσπασε τα στερεότυπα και κατάφερε να ελευθερώσει το πνεύμα και το μυαλό της, σε πείσμα όλων. Χωρίς, μάλιστα, να έχει την απαιτούμενη εκπαίδευση και μόρφωση.

–Πώς έβλεπε η ίδια τον Αρθούρο Ρεμπώ; Τον είχε θεοποιήσει. Τον λάτρευε. Από πολύ μικρή αναγνώριζε ότι είχε κάτι ιδιαίτερο. Άλλωστε, έγραφε από μικρός. Ήταν ακόμη έφηβος όταν έγραψε τα πιο σημαντικά του έργα. Μιλάμε για μια ιδιοφυία. Στην αρχή, στην Ιζαμπέλ φαινόταν αλλόκοτο όλο αυτό. Αναγνώριζε τη διαφορετικότητα του αδερφού της αλλά δεν την αποδεχόταν. Όταν ήταν μικρή συμμεριζόταν την άποψη της μητέρας της, ότι πρόκειται για μια περίπτωση αλλόκοτη. Όμως, μεγαλώνοντας αναγνώρισε το ταλέντο του και σ’ αυτό έπαιξε σημαντικό ρόλο και ο άντρας της. Είχε αγιοποιήσει τον αδερφό της σε βαθμό που δεν ήταν πάντα αντικειμενική. Μεροληπτούσε, αλλά της το συγχωρούμε αυτό εξαιτίας της αγάπης της. 

–Θα λέγατε ότι συνιστούσε υπέρβαση για την εποχή αυτή η στάση της; Ήταν τρομακτική υπέρβαση. Ήταν μια γυναίκα αμόρφωτη, που μεγάλωσε σε αυστηρό, καθολικό περιβάλλον και μέσα σε μια μικρή κοινωνία. Δεν ζούσανε στο Παρίσι, για να πεις ότι υπήρχε κάποια εξοικείωση μ’ έναν πιο απελευθερωμένο και αντισυμβατικό τρόπο ζωής. Μεγάλωσαν σε μια μικρή κομώπολη, το Σαρλβίλ. Η περίπτωσή της συνιστά παράδειγμα προς μίμηση, ένα παράδειγμα για τον θρίαμβο της περίσκεψης και της αγάπης. Γιατί περί αυτού πρόκειται: η αγάπη για τον αδελφό της την ώθησε να αναλογιστεί και τελικά να αποδεχθεί ότι το να είναι κανείς διαφορετικός δεν είναι κακό. 

–Θα μπορούσε η περίπτωσή της και μέσω της παράστασης που προτείνετε, να λειτουργήσει ως παράδειγμα για αναγκαίες υπερβάσεις και στην εποχή μας; Αυτός είναι και ο στόχος. Αυτό ήθελε να πετύχει η Ευσταθία με το έργο αυτό. Δηλαδή, να φωτίσει περιπτώσεις ανθρώπων οι οποίοι δεν είναι αναγνωρισμένοι, αλλά έχουν παίξει κρίσιμο ρόλο. Και το δεύτερο είναι να τονισθεί το πώς αυτή η γυναίκα έκανε αυτή την υπέρβαση. Το έργο αυτό με άγγιξε και με συγκίνησε από την αρχή. Και μέσα από την παράσταση θέλησα να τονίσω το γεγονός ότι η γυναίκα αυτή ουσιαστικά πήγε αντίθετα στο ποτάμι, προσπερνώντας την κοινωνική κατακραυγή που είχε υποστεί ο αδελφός της.

–Γιατί πιστεύετε ότι η Ιζαμπέλ Ρεμπώ παραμένει αγνοημένη μέχρι σήμερα; Το βιβλίο που έχει γράψει για τον αδελφό της δεν είναι μεταφρασμένο σε πολλές γλώσσες. Είμαι βέβαιη πως ούτε στη Γαλλία έχουν ασχοληθεί πολύ με την περίπτωσή της. Είναι τόσο καταιγιστική και επιβλητική η προσωπικότητα και το έργο του αδελφού της, τόσο λαμπρή η περίπτωσή του ως ποιητή, που αναπόφευκτα επισκίασε την αδελφή του. 

–Τελικά στη ζωή καταφέρνουμε να κάνουμε αυτό για το οποίο είμαστε προορισμένοι; Ο Αρθούρος Ρεμπώ αποκήρυξε το ταλέντο του, τη δύναμή του. Η Ιζαμπέλ από την άλλη έφτιαξε η ίδια τη μοίρα της. Πήρε τη ζωή της στα χέρια της, παρόλο που αυτό έγινε εξ αφορμής του αδελφού της, και αποφάσισε να δράσει. Με βάση αυτά τα δύο παραδείγματα, θα έλεγα ότι τη μοίρα μας τη φτιάχνουμε. Και στις δύο περιπτώσεις, η μοίρα τους διαμορφώθηκε από τις επιλογές τους. Ο ένας αποκηρύσσοντας τον προορισμό του και η άλλη αποφασίζοντας να πάρει τη ζωή στα χέρια της. 

–Πού αποδίδετε την επιδραστικότητα του έργου του Ρεμπώ, παρά το γεγονός ότι το ολοκλήρωσε πριν τα 20 χρόνια του; Ήταν πραγματικά μπροστά από την εποχή του. Η ποίησή του είναι εντελώς σύγχρονη. Δεν έχει καμία σχέση με την ποίηση του καιρού του. Μιλάμε για μια σκέψη διαπεραστική και αντικομφορμιστική. Για έναν τρόπο θέασης του κόσμου πολύ ανατρεπτικό. Έζησε μια ζωή που δεν ακολούθησε καθόλου τις νόρμες της εποχής που έζησε. Αυτό είναι το πιο σημαντικό κομμάτι το οποίο μένει ζωντανό μέχρι σήμερα. Εξ ου και ο Αρθούρος Ρεμπώ αποτελεί μια εμβληματική προσωπικότητα για όλους τους απανταχού κατατρεγμένους, αναρχικούς, μουσικούς της ροκ, «καταραμένους» ποιητές, τους ανθρώπους που θέλησαν να πάνε αντίθετα στο ρεύμα. 

–Μέσω του θεάτρου ποιες επιπλέον αλήθειες φιλοδοξείτε να αναδείξετε; Το βασικό είναι να αναδείξουμε το πώς αυτή η γυναίκα κινητοποίησε τον εαυτό της και τη σκέψη της. Αγαπώντας και όχι με βίαιες πράξεις, μέσα από την αποδοχή, την αγάπη, την κατανόηση του διαφορετικού τρόπου σκέψης. Με απασχολεί το γεγονός εν έτει 2024 υπάρχουν ακόμα άνθρωποι -πολλοί, δυστυχώς- οι οποίοι δεν κάνουν τον κόπο να μπουν στη θέση του άλλου. Αναμασούμε συνεχώς στερεότυπα που κουβαλάμε από παλιά. Είμαστε έτοιμοι εύκολα να κρίνουμε και να κατακρίνουμε. Είναι άλλωστε πολύ της μόδας η κουλτούρα της ακύρωσης. Εύκολα περιθωριοποιούμε κάποιον για τη διαφορετικότητά του. Προφανώς, έχουμε δρόμο ακόμα να διανύσουμε. Θα έλεγα ότι υπάρχει μία μερίδα κόσμου η οποία προχωρά και οι υπόλοιποι πηγαίνουν προς τα πίσω με ταχύτατο ρυθμό. Λειτουργούν δύο αντίρροπες δυνάμεις.

–Οι άνθρωποι γιατί έχουν ανάγκη την ποίηση; Μπορεί να δώσει απάντηση στις προκλήσεις της εποχής μας; Η τέχνη μπορεί να δώσει απαντήσεις. Η ποίηση είναι ένας ζωτικός τρόπος σκέψης και έκφρασης, που δεν αφορά τη λογική αλλά το συναίσθημα. Δίνει έξοδο διαφυγής στις δαιδαλώδεις, πολλές φορές, σκέψεις μας που δεν βρίσκουν εξήγηση. Περισσότερο στοχεύει στο ασυνείδητο και στον ψυχισμό μας. Κι αυτό το χρειαζόμαστε. Η λογική θρέφεται με πολλούς τρόπους. Το συναίσθημα όμως το παραμελούμε κι αυτό έχει πολλαπλές επιπτώσεις. Η ποίηση και η τέχνη συνολικά έρχεται να βοηθήσει σ’ αυτό, να θεραπεύσει. Γιατί αναφέρεται στο άλογο, στο μυστηριώδες της ύπαρξης.

–Ποιο θεωρείτε το μεγαλύτερο ταλέντο σας πέρα από την υποκριτική; Νομίζω ότι αυτό που με σώζει είναι ότι βρίσκω πάντα τη δύναμη να σηκώνομαι και να αισιοδοξώ. Ενώ είμαι ένας άνθρωπος ο οποίος πέφτει και συχνά χάνει τα κουράγια του και απελπίζεται, την ίδια στιγμή βρίσκω μια εσωτερική δύναμη που με σηκώνει και με σπρώχνει προς τα μπρος. Μου δίνει πείσμα και δύναμη να σηκώνω ψηλά το κεφάλι και να λέω «θα τα καταφέρουμε». Αυτό νομίζω ότι είναι το πιο μεγάλο δώρο που μου έδωσε η φύση, ο Θεός, οι γονείς μου. 

–Θεωρείτε ότι είμαστε πάντα προετοιμασμένοι για την έμπνευση; Όχι. Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις καλλιτεχνών οι οποίοι εργάζονται με μέθοδο και με συγκεκριμένο, αυστηρό ωράριο. Αυτοί δεν είχαν πάντα έμπνευση αυτές τις ώρες. Όμως, η έμπνευση ερχόταν κάποια στιγμή αργά ή γρήγορα. Θέλω να πω ότι είναι μια δουλειά κι αυτό. Από την άλλη, υπάρχουν καλλιτέχνες οι οποίοι είναι πιο ανέμελοι και ακανόνιστοι, δεν ακολουθούν κάποιο ωράριο. Πάντως, η δουλειά είναι πάντα απαραίτητη. Η έμπνευση δεν έρχεται ουρανοκατέβατη. Πρέπει να έχεις και μια επαφή με το αντικείμενό σου, να το σκαλίζεις.

–Μπορούμε να βασιζόμαστε μόνο στην έμπνευση; Δεν γίνεται. Είναι μια δουλειά που έχει κάποιους κώδικες, κάποια εργαλεία που πρέπει να χρησιμοποιήσεις. Και χωρίς δουλειά και συνεχή εξάσκηση δεν μπορείς να έχεις αποτέλεσμα.

Ελεύθερα, 26.5.2024