Μπορεί η ζωή ενός ανθρώπου, όπως της εικαστικού Τούλας Λιασή, να χωρέσει σ’ ένα μονόλογο 60 λεπτών; Το εγχείρημα δεν ήταν εύκολο, λέει ο σκηνοθέτης Διομήδης Κουφτερός, ο οποίος μαζί με την Έλενα Αγαθοκλέους δημιούργησε ένα κείμενο σαν κέντημα για να παρουσιάσει στην Κρατική Πινακοθήκη τη ζωή μιας Κύπριας η οποία βίωσε δύσκολες καταστάσεις και, μέσα από την τέχνη, κατάφερε να επεξεργαστεί τα τραύματά της.

-Τι σας κίνησε το ενδιαφέρον να σκηνοθετήσετε ένα μονόλογο για την Τούλα Λιασή;Ήταν ένας συνδυασμός πραγμάτων. Είχε να κάνει με το ότι με ενδιαφέρει να ακούγονται ιστορίες από την Κύπρο και αυθεντικές φωνές. Επίσης με ενδιαφέρει να ξεφεύγουμε από τα αναμασημένα εθνικιστικά αφηγήματα. Το θέατρο που μου αρέσει έχει στο επίκεντρο του τον άνθρωπο. Κι ήθελα να γίνει ένας διάλογος της εικαστικής τέχνης, με τα εκθέματα της Κρατικής Πινακοθήκης, και το θέατρο.

–Πώς επεξεργαστήκατε το υλικό για τη ζωή της; Προέκυψε μέσα από τη δουλειά της. Δηλαδή, στην παράσταση παρακολουθούμε τη ζωή της και πώς τη μετέφραζε στο εικαστικό της έργο. Η ζωή της επηρεάστηκε βέβαια πολύ από τα γεγονότα της νεότερης κυπριακής Ιστορίας, και από την οικογενειακή της ιστορία. Τους γονείς της που ήταν εγκλωβισμένοι και τον αδερφό της που ήταν αγνοούμενος. Δεν μένουμε στην τραγικότητα της ιστορίας και δεν εκβιάζουμε το συναίσθημα, όπως δεν κάνει ούτε η ίδια στη δουλειά της.

–Δουλέψατε με το θέατρο επινόησης; Ναι, δουλέψαμε με τεχνικές από το θέατρο επινόησης και αυτολεξεί. Όταν ξεκινάς να κάνεις μια παράσταση από το μηδέν, θα χρησιμοποιήσεις διάφορα μέσα. Βρεθήκαμε αρκετές φορές με την Τούλα και κάναμε αρκετές συνεντεύξεις για να προκύψει το κείμενο. Καταγράψαμε ό,τι μας είπε λέξη προς λέξη, την κάθε ανάσα, ακόμη και λάθη που μπορεί να κάνει κάποιος στον καθημερινό λόγο. Όλα αυτά για μένα είναι πολύτιμα, επειδή δίνουν πληροφορίες για τον άνθρωπο που τα λέει. Δεν προσπαθούμε να αντιγράψουμε την Τούλα, αλλά λαμβάνουμε υπόψη τον τρόπο που μιλά, τη φωνή της, την εμφάνισή της. Είναι πολύ μεγάλο βοήθημα ν’ ακούς τη φωνή του άλλου και να κατανοείς τις σκέψεις του.

–Ποιες πτυχές της ζωής της αναδεικνύετε; Εστιάζουμε στην Τούλα ως εικαστικό. Όμως, στην ουσία δεν μπορείς να διαχωρίσεις το εικαστικό της έργο από τα προσωπικά της βιώματα. Εμείς εστιάσαμε παραπάνω στην καλλιτεχνική δουλειά και δείχνουμε κάποια από τα έργα της. Την ίδια ώρα, ακολουθούμε την αυτοαφήγηση της Τούλας για το τι συνέβαινε τις περιόδους που γίνονταν τα έργα της. Βέβαια, δεν είναι εύκολο να χωρέσεις τη ζωή ενός ανθρώπου σε μια ώρα. Έγιναν κάποιες επιλογές για να συνταχθεί το κείμενο, το οποίο γράφτηκε όπως κεντάς ένα κέντημα. Είναι μια ευχάριστη και γλυκιά διαδικασία, και σ’ αυτό έπαιξε ρόλο και η Τούλα με την οποία είχαμε ένα συνεχή διάλογο. Νιώθω τυχερός που ανταποκρίθηκε πρόθυμα για να πούμε την ιστορία της.  Και που, Και που, ως καλλιτέχνης, εκτιμά τη δική μας ελευθερία ως δημιουργών.

-Ποια στοιχεία του χαρακτήρα της ξεχωρίζεις; Είναι ένας άνθρωπος με χιούμορ, αυθεντικότητα, υπομονή, στωικότητα. Θαυμάζω επίσης το γεγονός ότι, παρά τις δύσκολες καταστάσεις που μπορεί να πέρασε, κατάφερε να τις επεξεργαστεί μέσα από την τέχνη της και να μείνει χωρίς μίσος. Αυτό είναι αξιοθαύμαστο για μένα. Κατάφερε να συνομιλήσει με τα τραύματά της. Είναι ένας άνθρωπος συγκροτημένος, δημιουργικός, ευχάριστος. Έχει μια σιωπηλή δύναμη.

–Η ανάγκη και η σκληρή πραγματικότητα ίσως την οδήγησε να δει αλλιώς τα πράγματα; Είναι κάτι που μας ενδιαφέρει αυτό. Δηλαδή η ανάγκη σε φέρνει σε διλήμματα. Όταν βρίσκεσαι μπροστά σε δύσκολες καταστάσεις, πρέπει να αποφασίσεις αν θα συμφιλιωθείς και πώς θα ζήσεις μ’ αυτό το πράγμα. Σίγουρα δεν είναι εύκολες αυτές οι αποφάσεις και πολύ δύσκολα μπορεί κάποιος να κρίνει. Νομίζω ότι, λόγω ιδιοσυγκρασίας, θα δυσκολευόταν να ζει μόνο στην Αγία Τριάδα. Της αρέσει να έχει πολλά ερεθίσματα. Έχει μια ανοιχτοσύνη στο πνεύμα, και αυτό είναι χρήσιμο και για μένα ως καλλιτέχνη. Δηλαδή τη θαυμάζω και μαθαίνω από αυτήν ως άνθρωπος και ως καλλιτέχνης. Η ίδια μου βγάζει κάτι αυθεντικό, δεν προσπαθεί να είναι κάτι, να είναι ηρωίδα ή σταρ. Κάνει τη δουλειά της και προχωρά.

–Ποια ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση για τη δημιουργία του μονολόγου; Η πρόκληση είναι κυρίως στο κομμάτι της μεθοδολογίας. Δέθηκα με την Τούλα και ήθελα να βγει μια καλή παράσταση. Με ενδιαφέρει το κοινό να ακούσει την ιστορία μιας Κύπριας, στην οποία μπορεί να έτυχαν δύσκολες καταστάσεις, αλλά μέσα από την τέχνη κατάφερε να τις επεξεργαστεί. Το πολιτικό μήνυμα είναι εκεί και ο καθένας μπορεί να το εκλάβει όπως νιώθει, να φιλτράρει το έργο όπως θέλει.

–Τι ρόλο παίζει για σας το σπίτι της στην Αγία Τριάδα; Μαζί με την ηθοποιό Έλενα Αγαθοκλέους και τη σκηνογράφο Ελένη Ιωάννου, την επισκεφθήκαμε στο σπίτι της στην Καρπασία αρκετές φορές. Έχει μεγάλη σημασία για μας το σπίτι της. Την ακούσαμε να περιγράφει τι σημαίνει αυτό το σπίτι εκεί και την αγωνία που είχαν οι γονείς της, αν θα μπορούσαν να μείνουν ή αν θα φύγουν. Η παράσταση είναι μέσα στην Κρατική Πινακοθήκη Majestic, σ’ ένα περιορισμένο χώρο, και το σκηνικό είναι μια μικρογραφία του σπιτιού.

–Σε ενδιαφέρει να κάνεις θέατρο που επιδρά στη σκέψη των ανθρώπων; Σίγουρα δεν με ενδιαφέρει να εκβιάσω το συναίσθημα, και σ’ αυτό ταιριάζουμε με την Τούλα. Θέλω να υπάρχει χώρος και για σκέψη. Η Τούλα χρησιμοποιεί τη λέξη που χρησιμοποιεί και ο Μπρεχτ: μιλά για αποστασιοποίηση. Αποσυνδέει το αντικείμενο από τον χώρο του, τη χρήση του, το κάνει τέχνη, και βγαίνει κάτι που είναι γνώριμο αλλά είναι διαφορετικό, και σου προκαλεί διάφορες σκέψεις. Είναι αξιοθαύμαστο το γεγονός ότι παίρνει ένα παλιό αντικείμενο, το κάνει σύγχρονο και σου αφηγείται μια ιστορία. Μιλούμε για την τέχνη στο έργο, για τεχνοτροπίες, τη χρήση του χρώματος. Βλέπουμε πώς εξελίσσεται η εικαστική δουλειά ενός καλλιτέχνη και νομίζω αυτό έχει πολύ ενδιαφέρον. Η Τούλα μιλά συχνά για τα ουράνια τοπία της Ολλανδίας. Εγώ νόμιζα πως εννοούσε τον γκρίζο ή μπλε ουρανό, αλλά στα έργα αντικρίζεις κάτι καμβάδες κόκκινους, κίτρινους. Πολύ αφηρημένη η έννοια τού τι είναι ο ήλιος. Μαύροι ήλιοι, κόκκινοι ήλιοι, μαύροι ουρανοί. Και σε κάνει να αναρωτιέσαι πώς έρχεται αυτή η έμπνευση… Είναι μεγάλη η πορεία της και διατρέχουμε μεγάλες περιόδους της καλλιτεχνικής της δουλειάς.

Ελεύθερα 17.11.2024