Η Μη-Κυβερνητική Οργάνωση «Διεθνής Διαφάνεια» ανακοίνωσε σε μια πολύ επίκαιρη στιγμή, τον Δείκτη Αντίληψης της Διαφθοράς («ΔΑΔ») (Corruption Perceptions Index) για το 2020. O ΔΑΔ αποτελεί σημαντικό εργαλείο της Διεθνούς Διαφάνειας με το οποίο βαθμολογεί και κατατάσσει σε ετήσια βάση τις χώρες, αναλόγως των αντιλήψεων εμπειρογνωμόνων και οργανισμών που αξιολογούν το επίπεδο διαφάνειας, λογοδοσίας και διαφθοράς.
Πρωτοπόροι στην αντιμετώπιση της διαφθοράς κατατάσσονται με βαθμολογία 88/100 , η Νέα Ζηλανδία και η Δανία. Η Δανία είναι και η πρώτη χώρα μεταξύ των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ενδεικτικά, ο μέσος όρος βαθμολογίας στο ΔΑΔ για την Δυτική Ευρώπη και την Ευρωπαϊκή Ένωση , είναι 66/100. Οι τελευταίες χώρες στην παγκόσμια κατάταξη της έρευνας, με τα υψηλότερα επίπεδα διαφθοράς, είναι η Σομαλία και το Νότιο Σουδάν με βαθμολογία μόλις 12/100.
Η πορεία της Κύπρου τα τελευταία χρόνια είναι φθίνουσα, καθώς από τη 29η θέση που βρισκόταν το 2012 με βαθμολογία 66/100, το 2020 βρέθηκε στην 42η θέση με βαθμολογία 57/100, πέφτοντας και από τη 41η θέση που κατείχε το 2019.
Μελετώντας το ΔΑΔ σε 180 χώρες, η έρευνα φέτος έλαβε υπόψη και την ιδιάζουσα σχέση μεταξύ της διαφθοράς και της πρωτόγνωρης υγειονομικής κρίσης ελέω πανδημίας . Όπως διαπιστώνεται στην έρευνα, υπάρχει σημαντική διασύνδεση της υγειονομικής κρίσης με την αύξηση στο επίπεδο της διαφθοράς. Εξίσου ανησυχητικά είναι και τα φαινόμενα δημοκρατικής οπισθοδρόμησης που έχουν παρατηρηθεί σε πολλές χώρες, με πρόφαση τα μέτρα για την αντιμετώπιση της πανδημίας.
Οι χώρες, συμπεριλαμβανομένου και της Κύπρου, οφείλουν να λάβουν σοβαρά τους κινδύνους από την σχέση μεταξύ διαφθοράς και πανδημίας. Tα όποια μέτρα αντιμετώπισης της πανδημίας θα πρέπειν να εφαρμόζονται με διαφάνεια, συμμετοχικότητα και υπευθυνότητα, πάντοτε προς το δημόσιο συμφέρον. Οι αποφάσεις οι οποίες λαμβάνονται μέσω έκτακτων διαδικασιών και διαταγμάτων, οφείλουν να τεκμηριώνονται και να υπόκεινται σε ενδελεχή δημόσιο έλεγχο. Σημαντική είναι και η πρόσβαση σε όλες τις απαραίτητες πληροφορίες ώστε να διασφαλίζεται η λογοδοσία για τις αποφάσεις που λαμβάνονται. Η κατάσταση έκτακτης ανάγκης δεν αιτιολογεί τους οποιουσδήποτε συμβιβασμούς στα θέματα διαφάνειας, αντιμετώπισης της διαφθοράς και καλής διακυβέρνησης.
Για την σωστή πρόληψη και αντιμετώπιση των πιο πάνω προκλήσεων, προτείνονται τα ακόλουθα:
Ενίσχυση των Εποπτικών Αρχών και Υπηρεσιών:
Η αντιμετώπιση της πανδημίας έφερε στην επιφάνεια τρωτά σημεία εποπτείας και της ανεπαρκούς διαφάνειας. Για να διασφαλιστεί ότι οι κρατικοί πόροι φτάνουν εκεί που υπάρχει ανάγκη χωρίς εκτροπές ,οι Εποπτικές Αρχές και Υπηρεσίες που είναι επιφορτισμένες με την καταπολέμηση της διαφθοράς, θα πρέπει να διαθέτουν επαρκείς πόρους και ανεξαρτησία για την σωστή και αποδοτική εκτέλεση των καθηκόντων τους.
Διασφάλιση Διαφανών συμβάσεων
Έχει παρατηρηθεί πως πολλές κυβερνήσεις χαλάρωσαν τις διαδικασίες προσφορών και προμηθειών, ειδικότερα σε εξοπλισμό για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Βιαστικές και αδιαφανείς διαδικασίες τροφοδοτούν διαφθορά και εκτροπή δημόσιων πόρων και αθέμιτου πλουτισμού προς όφελος συγκεκριμένων ατόμων ή ομάδων και όχι προς όφελος της κοινωνίας. Οι διαδικασίες σύναψης συμβάσεων πρέπει να παραμείνουν ανοιχτές και διαφανείς για την καταπολέμηση τέτοιων αδικημάτων, για τον εντοπισμό τυχών σύγκρουσης συμφερόντων και τη διασφάλιση δίκαιης τιμολόγησης.
Προάσπιση της Δημοκρατίας και της λογοδοσίας
Έχει παρατηρηθεί ότι η κρίση επιδείνωσε την παρακμή σε δημοκρατικές διαδικασίες, με ορισμένες κυβερνήσεις να εκμεταλλεύονται την πανδημία για να αναστείλουν το ρόλο των Κοινοβουλίων, να μην ακολουθούν τους κανονισμούς λογοδοσίας ή και να υποκινούν βία εναντίον αντιφρονούντων στα διάφορα διατάγματα για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Σημαντικό ρόλο έχουν και τα Μέσα Μαζικής ενημέρωσης τα οποία πρέπει να έχουν σωστή προσέγγιση ούτως ώστε να λογοδοτούν οι κυβερνήσεις για τις αποφάσεις τους.
Ελεύθερη πρόσβαση στην πληροφόρηση
Η δημοσίευση αναλυτικών στοιχείων σχετικά με τις δαπάνες και τη κατανομή των πόρων είναι ιδιαίτερα σημαντική σε καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης, για να εξασφαλιστεί δίκαιη και δίκαιη αντιμετώπιση. Οι κυβερνήσεις πρέπει επίσης να διασφαλίσουν ότι οι πολίτες έχουν εξασφαλισμένο το δικαίωμά τους στην πρόσβαση στην έγκυρη και έγκαιρη πληροφόρηση.
Όπως πολύ σωστά σημειώνει και το Κυπριακό Φόρουμ Ακεραιότητας, «το σχετικά ψηλό επίπεδο διαφθοράς που επικρατεί σήμερα στην Κύπρο πρέπει άμεσα να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά από όλους τους εταίρους (κοινωνία, πολιτεία και επιχειρήσεις) γιατί αφορά το μέλλον όλου του τόπου.Έφθασε η ώρα να περάσουμε από τα μεγάλα λόγια στα έργα, αν εννοούμε αυτά που λέμε και αν επιθυμούμε πραγματική κοινωνική ισότητα, πραγματική οικονομική ευημερία και πραγματική ακεραιότητα σε όλους τους τομείς της Κύπρου μας».
Το τρίπτυχο της επιτυχούς αντιμετώπισης της διαφθοράς και της διαπλοκής είναι Διαφάνεια-Ακεραιότητα-Ηθική. Αλλιώς, οι δεσμεύσεις είναι έπεα πτερόεντα.
* Πιστοποιημένος Εξεταστής Απάτης & Εγκεκριμένος Λογιστής.
