«Στη διάρκεια της ζωής μου είδα μια τρομερή πτώση. Στη διάρκεια της δικής σας ζωής θα μπορούσατε και θα έπρεπε να γίνετε μάρτυρες μιας υπέροχης ανάκαμψης. Αυτή η απελπισμένη ελπίδα, κυρίες και κύριοι, εκπρόσωποι, Εξοχότητες, είναι ο λόγος που ο κόσμος κοιτάζει προς εσάς και γιατί είστε εδώ». Αυτή είναι η συγκλονιστική ομιλία του Sir David Attenborough προς τους παγκόσμιους ηγέτες στη Σύνοδο COP26 για την κλιματική αλλαγή. Απευθυνόμενος στους παγκόσμιους ηγέτες, και συγκεκριμένα σε αυτούς που βρίσκονταν στο κοινό κατά τη διάρκεια της παρουσίασης, όπως ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, η Γερμανίδα Καγκελάριος και ο Καναδός Πρωθυπουργός, ο Sir Attenborough τόνισε πως οι επόμενες γενιές θα τους κρίνουν ανάλογα με την επιτυχία ή την αποτυχία τους, στο συγκεκριμένο συνέδριο στη Γλασκόβη.
Οι τρεις περασμένες εβδομάδες βρήκαν τη Γλασκόβη στο επίκεντρο των συζητήσεων για το μεγαλύτερο παγκόσμιο θέμα του αιώνα: την κλιματική αλλαγή. Η Διεθνής Διάσκεψη για το Κλίμα (COP26) ήταν η μεγαλύτερη σύνοδος κορυφής που φιλοξένησε ποτέ το Ηνωμένο Βασίλειο και θεωρείτο ως το πιο σημαντικό κλιματικό γεγονός από τη Συμφωνία του Παρισιού του 2015.
Έχοντας λοιπόν ως αφετηρία τη Συμφωνία του Παρισιού του Δεκεμβρίου 2015, όταν τότε όλος ο κόσμος μιλούσε πλέον για ‘’ιστορική συμφωνία’ γιατί η συμφωνία απαίτησε την ομόφωνη έγκριση 196 χωρών -σχεδόν όλης της ανθρωπότητας-και προέβλεπε ότι οι κυβερνήσεις πρέπει να συγκρατήσουν την άνοδο της θερμοκρασίας μέχρι το 2100 αρκετά κάτω από τους 2,0 βαθμούς Κελσίου, και να προσπαθήσουν να την περιορίσουν ακόμα περισσότερο, στον 1,5 βαθμό, και πυξίδα τα συμπεράσματα της 6ης έκθεσης αξιολόγησης για το κλίμα της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) που ανακοινώθηκαν τον Αύγουστο του 2021, η πορεία τις τελευταίες εβδομάδες κάθε άλλο παρά εύκολη ήταν. Το καταληκτικό συμπέρασμα της έκθεσης της IPCC ότι ο μόνος τρόπος για τον περιορισμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη είναι η επίτευξη καθαρών μηδενικών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO2) σε παγκόσμια κλίμακα, κρούοντας με τον πλέον ξεκάθαρο τρόπο τον κώδωνα του θανάτου για τον άνθρακα και τα ορυκτά καύσιμα, έθεσε από την αρχή το πλαίσιο στο οποίο η 26η Διεθνής Διάσκεψη για το Κλίμα θα έπρεπε να κινηθεί. Αμφιβολίες δεν υπάρχουν. Οι επιστήμονες ξεκαθάρισαν ότι η αύξηση της θερμοκρασίας πάνω από 1,5 βαθμό θέτει εκατομμύρια ανθρώπους σε κίνδυνο από απειλητικούς για τη ζωή καύσωνες, πλημμύρες και φτώχεια. Η στάθμη της θάλασσας θα ανεβαίνει, με αποτέλεσμα όλο και περισσότερες πόλεις να βυθίζονται. Επιπλέον, απειλεί με εξαφάνιση κοραλλιογενείς υφάλους στους οποίους βασίζονται ολόκληρα οικοσυστήματα παγκοσμίως. Για να αποφευχθούν οι συνέπειες αυτές το μηδενικό ισοζύγιο εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου έως το 2050 είναι μονόδρομος.
Ποιος είναι λοιπόν ο απολογισμός της Γλασκόβης; Τι έχει συμφωνηθεί; Πέτυχε ή απέτυχε στους στόχους της; Δυστυχώς η απάντηση στο κρίσιμο αυτό ερώτημα έχει περισσότερα χρώματα από το άσπρο και το μαύρο.
Από την μια πλευρά του φάσματος, στο σημαντικότερο κομμάτι της όλης διάσκεψης, τη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, 23 χώρες ανέλαβαν νέες δεσμεύσεις για τη σταδιακή κατάργηση της παραγωγής ενέργειας με χρήση άνθρακα. 40 περίπου χώρες υπέγραψαν δέσμευση για σταδιακή κατάργηση της χρήσης άνθρακα και τη μετάβαση τους σε καθαρή ενέργεια μέχρι το 2050. Παρόλο που οι ΗΠΑ επέστρεψαν στη Συμφωνία των Παρισίων (είχαν αποχωρήσει επί Προεδρίας Τραμπ), εντούτοις ΗΠΑ, Κίνα και Ινδία, οι μεγάλοι ρυπαντές, δεν συνυπέγραψαν την δέσμευση αυτή. Οι ΗΠΑ και η Κίνα ανακοίνωσαν συμφωνία για ενίσχυση της μεταξύ τους συνεργασίας για το κλίμα την επόμενη δεκαετία. Η συμφωνία είναι σημαντική, όχι μόνο γιατί οι δύο αυτές χώρες συμβάλλουν κατά περίπου 45% στις ετήσιες εκπομπές άνθρακα σε παγκόσμια κλίμακα, αλλά κυρίως γιατί προωθείται η αποκατάσταση του κλίματος μεταξύ των δύο χωρών, περιορίζει τον πόλεμο δασμών και τον οικονομικό προστατευτισμό, και βοηθάει στη σταδιακή απομάκρυνση και των δύο χωρών από τα ορυκτά καύσιμα και τη στροφή τους σε οικονομίες μηδενικού άνθρακα (το 2050 για τις ΗΠΑ και το 2060 για την Κίνα). Οι ΗΠΑ υποσχέθηκαν επίσης να σταματήσουν τη χρηματοδότηση πετρελαίου, φυσικού αερίου και άνθρακα στο εξωτερικό αλλά δεν συμφώνησαν να σταματήσουν την χρήση άνθρακα στο εσωτερικό τους.
Λαμβάνοντας υπόψη ότι οι μεταφορές αντιστοιχούν σήμερα περίπου στο ένα τέταρτο των παγκόσμιών εκπομπών άνθρακα, με το μεγαλύτερο μέρος να προέρχεται από αυτοκίνητα κάθε είδους, 6 κατασκευαστές (Volvo, Ford Motor, General Motors, Mercedes Benz, Jaguar Land Rover και η κινέζικη BYD) υπογράφουν τη διακήρυξη για την κατάργηση κινητήρων εσωτερικής καύσης από το 2035 και μετά. Συγκεκριμένα, η Volvo είχε ήδη δεσμευτεί για ηλεκτροκίνηση σε όλα τα μοντέλα της από το 2030. Σημαντικό είναι να τονίσουμε ότι οι κατασκευαστές δεσμεύονται σε μια ακριβή τεχνολογική μετάβαση, ενώ οι κυβερνήσεις δεν έχουν εξασφαλίσει δίκτυα φορτιστών για την εξυπηρέτηση των ηλεκτρικών οχημάτων.
Θετικά μπορούν να χαρακτηριστούν και τα αποτελέσματα σχετικά με τα δάση και τη χρήση γης. 133 χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ρωσία και η Βραζιλία, που συλλογικά αντιπροσωπεύουν το 90% της παγκόσμιας δασικής κάλυψης, υπέγραψαν τη σχετική Διακήρυξη των Ηγετών, η οποία φιλοδοξεί να σταματήσει αλλά και να αντιστρέψει την απώλεια δασών και την υποβάθμιση της γης έως το 2030. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό λαμβάνοντας υπόψη ότι η Βραζιλία επιμένει μέχρι και σήμερα στην καταστροφική διαχείριση του Αμαζόνιου.
Επιτυχία της COP26 θεωρείται και η δραστηριοποίηση επιχειρήσεων και χρηματοπιστωτικών οργανισμών για χρηματοδότηση βιώσιμων επενδύσεων με σκοπό να μηδενιστούν οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Διάφορες μελέτες έδειξαν ότι το σύνολο των κεφαλαίων παγκοσμίως που έχει δεσμευτεί για μηδενισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, ξεπερνάει πλέον τα 130 τρισεκατομμύρια δολάρια. Τεράστια πρόκληση θα είναι βέβαια η μετατροπή των κεφαλαίων αυτών σε επενδυτικά σχέδια με ξεκάθαρους στόχους και προθεσμίες. Από τα θετικά είναι και η ανακοίνωση του Ιδρύματος Διεθνών Προτύπων Χρηματοοικονομικής Αναφοράς στην Διάσκεψη, για τη δημιουργία ενός Διεθνούς Συμβουλίου Προτύπων Αειφορίας με πρόθεση τη δημιουργία μιας διάφανης και αξιόπιστης βάσης προτύπων πληροφόρησης που θα καλύπτουν τις απαιτήσεις των διεθνών επενδυτών για υψηλής ποιότητας πληροφόρηση για θέματα που αφορούν το κλίμα και ζητήματα Περιβάλλοντος, Κοινωνικής Ευθύνης και Διακυβέρνησης (ESG).
OI ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΕΕ
Στη ίδια πλευρά του φάσματος καταγράφεται και η επιμονή των κρατών αλλά και της Γραμματείας των Ηνωμένων Εθνών για το Κλίμα, στη συμπερίληψη στο τελικό ανακοινωθέν της υποχρέωσης των Κρατών για τη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα κατά 45% το 2030 και το σχεδόν μηδενισμό τους το 2050, ώστε η αύξηση της θερμοκρασίας να παραμείνει κάτω από τον 1.5 βαθμό Κελσίου. Επίσης, αξιοσημείωτη είναι και η σταθερή στάση της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη μετάβαση σε κλιματικά ουδέτερες οικονομίες το 2050 και στη επιβολή πιο αυστηρών στόχων μετριασμού των εκπομπών άνθρακα το 2030.
Καταγράφηκαν πολύ σημαντικές αδυναμίες
Στη αντίπερα όχθη, στην αντίθετη πλευρά του φάσματος, βρίσκονται και οι αδυναμίες της Διάσκεψης οι οποίες είναι και αυτές πολύ σημαντικές. Ξεκινώντας με το γεγονός ότι οι εργασίες της Διάσκεψης ξεκίνησαν με περίπου 15% περισσότερες εκπομπές άνθρακα από αυτές το 2019, κάτι που δείχνει ξεκάθαρα την αδυναμία τήρησης των στόχων για το μετριασμό των εκπομπών άνθρακα από την πλειοψηφία των Κρατών Μελών. Αδυναμία υπήρξε και στο γεγονός ότι δεν λήφθηκε ξεκάθαρη απόφαση για τη χρηματοδότηση των αναπτυσσόμενων χωρών για τις δράσεις μετριασμού των εκπομπών άνθρακα και προσαρμογής στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Ανησυχία υπάρχει και στον χρονικό ορίζοντα της δέσμευσης της Ινδίας για μετάβαση σε οικονομία μηδενικού άνθρακα το 2070, επικαλούμενη τα οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζει.
Τέλος, στη Γλασκόβη δεν έλειψαν και οι αντιφάσεις όπως η επένδυση από τις σκανδιναβικές χώρες στην εξόρυξη φυσικού αερίου και η επιμονή στις τεχνολογίες δέσμευσης και αποθήκευσης άνθρακα που ενώ από την μία μπορεί να έχει θετικά αποτελέσματα, εντούτοις μπορεί να στείλει και το λανθασμένο μήνυμα ότι υπάρχει τρόπος για μία χώρα να διακρατήσει τις εκπομπές άνθρακα που προκαλεί, αντί να φροντίσει πρώτα να τις περιορίσει.
Ποιος είναι τελικά ο απολογισμός της Γλασκόβης; Ναι, έχουμε κάποια θετικά αποτελέσματα αλλά τα βασικά προβλήματα παρέμειναν όπως παρέμειναν και οι αντιστάσεις στις όποιες ξεκάθαρες λύσεις έχουν προταθεί. Δεν χάθηκε το στοίχημα αλλά το στοίχημα θα κερδηθεί εάν οι υποσχέσεις που δόθηκαν θα μεταφρασθούν σε δεσμεύσεις. Το σίγουρο είναι ότι η COP27 θα έχει πιο μεγάλες τρικυμίες να αντιμετωπίσει.
Καταλήγοντας, όπως τόνισε και ο Sir Attenborough στην ομιλία του, «Πρέπει να εκμεταλλευτούμε αυτήν την ευκαιρία για να δημιουργήσουμε έναν πιο ισότιμο κόσμο, και κίνητρό μας να μην είναι ο φόβος, αλλά η ελπίδα. Για να μπορέσουμε να περιορίσουμε την αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας στον 1,5 βαθμό Κελσίου, αυτό που έχουμε ανάγκη είναι μία νέα βιομηχανική επανάσταση, η οποία θα γίνει μέσα από εκατομμύρια βιώσιμες καινοτομίες».
*O δρ Μάριος Βαλιαντής είναι ειδικός σε θέματα περιβάλλοντος και ενέργειας.
