Το Σάββατο 30 Σεπτεμβρίου 2023 ήταν ακόμη μια Εθνική Ημέρα Καθαριότητας στη Ρουάντα, μιας από τις μικρότερες και φτωχότερες χώρες της Αφρικής, η οποία τον 20ο αιώνα πέρασε από επίγεια κόλαση όταν το 1994 δολοφονήθηκαν μαζικά περίπου 850.000 άνθρωποι, κυρίως της φυλής Τούτσι από ομοεθνείς τους που ανήκαν στη φυλή Χούτου.
Ως μέρος των προσπαθειών ανάκαμψης της χώρας μετά τη γενοκτονία του 1994, [καθότι εκεί δεν υπάρχει Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας], ο Πρόεδρος της Ρουάντα, Paul Kagame αποφάσισε και νομοθέτησε [χωρίς παραθυράκια] ότι το τελευταίο Σάββατο κάθε μήνα θα είναι εφεξής γνωστό για όλους ως “umunsi w’umuganda”. Ο τίτλος της εκδήλωσης είναι σε μια από τις τέσσερεις εθνικές γλώσσες της Ρουάντας και μεταφράζεται ως, «βρισκόμαστε μαζί για ένα κοινό σκοπό». Είναι μια εθνική προσπάθεια, είπε ο Πρόεδρος, και ο καθένας έχει καθήκον να συνεισφέρει στην προστασία του περιβάλλοντος με την καθαριότητα, να φυτεύει δέντρα και να συμβάλει στη συντήρηση των υποδομών της πόλης.
Το πρωί του τελευταίου Σαββάτου κάθε μήνα παύει, δια νόμου, όλη η τροχαία κίνηση για τρεις συνεχόμενες ώρες, ώστε να μπορέσουν οι κάτοικοι της Ρουάντας να καθαρίσουν.
Δεν μιλάμε για εθελοντισμό! Είναι υποχρέωση και καθήκον! Η αστυνομία έχει την ευθύνη να επιβλέπει τους δρόμους και μπορεί να σταματήσει αυτούς που δε συμμετέχουν στη διαδικασία καθαριότητας. Σε αυτούς επιβάλλεται πρόστιμο 5,000 φράγκων, που αντιστοιχεί σε 6 δολάρια, καθόλου μηδαμινό ποσό όταν το κανονικό εισόδημα ανέρχεται μετά βίας στα 150 δολάρια τον μήνα. Η συμμετοχή είναι υποχρεωτική για ντόπιους 18-65 χρονών. Τα αποτελέσματα είναι εκπληκτικά. Το 90% των κατοίκων συμμετέχουν στις προσπάθειες. Το σύνθημα «βρισκόμαστε μαζί για κοινό σκοπό», αξιολογείται και εφαρμόζεται και σε διάφορους άλλους τομείς της ζωής. Κτίζουν σχολεία, ιατρικά κέντρα, συζητούν τις ανάγκες της κοινότητάς τους και προωθούν αιτήματά για το κοινό καλό. Εκτός από την αναγκαστική καθαριότητα, το κράτος καθιέρωσε και την απαγόρευση κυκλοφορίας αυτοκινήτων στους δρόμους δύο Σάββατα κάθε μήνα για να μπορεί ο κόσμος ν’ αθλείται!
Οι ρίζες της φιλοσοφίας του umuganda πηγαίνουν πίσω στα χρόνια της δουλείας της χώρας από τους Βέλγους αποικιοκράτες του 19ου και 20ού αιώνα, όταν ο κάθε κάτοικος έπρεπε να δουλέψει για τον αρχηγό της κοινότητάς δύο μέρες τη βδομάδα! Κάθε κακό, κρύβει και ένα καλό, λένε.
Το παράδειγμα της Ρουάντα μιμήθηκε το 2017 ο δήμαρχος του Johannesburg και το 2019 το νότιο Σουδάν. Μήπως, λέω μήπως θα πρέπει να το σκεφτούμε; Ένα πετυχημένο παράδειγμα αφρικανικής χώρας να εφαρμοστεί -δια ροπάλου- και στην ευρωπαϊκή Κύπρο! Όχι με πρόστιμα των 100 ευρώ. Ας κάμουν την πράξη οι οικονομολόγοι του Υπουργείου. Αν στη Ρουάντα ήταν 6 δολάρια για ένα μηνιαίο μισθό 150 δολαρίων, πόσα πρέπει κατ’ αναλογία να είναι το πρόστιμο που θα επιβάλλεται στους κατοίκους της νήσου των Αγίων;
Το αναγκαστικό κλείσιμο των δρόμων και στο νησί μας, έστω και για λίγες ώρες, θα ήταν μια ανακούφιση, γιατί λύση στο κυκλοφοριακό με ευρωπαϊκούς τρόπους δε βλέπω στον ορίζοντα. Βλέπω μόνο απαγορεύσεις και πρόστιμα μέχρι να καταλάβουμε. Θέλετε να πάτε στην πόλη με το αυτοκίνητο; Απαγορεύεται. Εντός της πόλης μόνο με λεωφορείο ή με τα πόδια σας. Κι αυτό όχι μόνο το Σαββατοκύριακο. Κάθε μέρα.
Ας κατεβάσουμε λίγο τους τόνους για τα εντυπωσιακά οικονομικά μας επιτεύγματα [δύο σκαλοπάτια πάνω από τα σκουπίδια], και ας δούμε την κατάντια μας σε θέματα περιβάλλοντος. Στα καυσαέρια που εισπνέει η άμυαλη πόλη που κόβει τα δέντρα της γιατί «τα φύλλα ξιμαρίζουν τα απαστράπτοντα πεζοδρόμια», τις παραλίες με τα εκατομμύρια μικροπλαστικά που καταπίνουν τα ψάρια και τρώμε εμείς, τα σκουπίδια σε κάθε απόμερη κοιλάδα, τους κάδους της ανακύκλωσης με τις πλαστικές σακούλες στο πλευρό αντί μέσα, γιατί είναι κόπος να τα ρίχνουμε στους κάδους.
Ας αφήσουμε, αγαπητή Υπουργέ της Παιδείας, τις εθνικιστικές και τις θρησκευτικές ομιλίες κατά μέρος και ας τους μιλήσουμε για τις αξίες των δένδρων, της φύσης, της καθαριότητας, του οικοσυστήματος. Πάρτε τους στο δάσος να κάνετε μάθημα, μισή ώρα δρόμος από τις πόλεις, πάρτε τους να συμμετέχουν σ’ ένα τρύγο, να μαζέψουν πατάτες ή λουβί, να σκύψουν και να ιδρώσουν για να καταλάβουν ότι δεν είναι μόνο δουλειά για ανθρώπους της Άπω Ανατολής με μυτερά ψάθινα καπέλα. Εξηγήστε τους πόσα δέντρα κόβονται, πόσος κόπος χρειάζεται για το χαρτί που μόλις μουτζούρωσαν και πέταξαν, μιλήστε τους για αλήθειες, τι ζημιά κάνει ένα τρυπάνι στη θαλάσσια ζωή, γιατί κινδυνεύει η ύπαρξή μας αν χαθούν οι μέλισσες, γιατί είναι ελάχιστα τα ψάρια μας, γιατί εξαφανίστηκαν οι αχινοί, τι είναι οι ανεμογεννήτριες, τι η ηλιακή ενέργεια, γιατί πλημμύρισε η Λάρισα και η Νέα Υόρκη, τι σημαίνει κλιματική αλλαγή!
Ας ξεκινήσουμε από τα πιο απλά και ανέξοδα. Μάθημα κηπουρικής στα δημοτικά! Ας πάρουν στα χέρια τους τσάπες και σκαλιστήρια ν’ ανοίξουν λασάνια, να σπείρουν, να φυτέψουν λουλούδια και δέντρα, να είναι υπεύθυνοι για το πότισμα και το ξεχόρτισμα, να υιοθετούν η κάθε τάξη από ένα ζαρζαβατικό, που αν πετύχει και μεγαλώσει θα μπορούν να το μοσχοπουλούν στο ετήσιο παζαράκι του σχολείου με ετικέτα χειροποίητη [μαθαίνουν έτσι και τι είναι branding].
Θέλει κέφι η παιδεία, γιατί μόνον αυτή θα μπορούσε να μας σώσει .
Ελεύθερα, 8.10.2023
