Το πιο πάνω αποτελεί τη συμπυκνωμένη λαϊκή σοφία μιας εποχής, που με «όνομα» εννοεί να αποκτήσεις κακή φήμη, να πάψεις να έχεις την εκτίμηση των γύρω σου. Κάποιος αποκαλύπτεται με τη συμπεριφορά του, από την οποία συνάγουμε συμπεράσματα για τα κίνητρα.
Όμως, τι είναι τα κίνητρα που υποκινούν τη συμπεριφορά μας; Κίνητρα είναι μια ψυχολογική διαδικασία η οποία διεγείρει, κατευθύνει και διατηρεί μια συμπεριφορά μας προς ένα στόχο.
Ο ψυχολόγος Abraham Maslow (1908-1970), εξήγησε ότι ενεργούμε με κίνητρο να ικανοποιηθούν συγκεκριμένες ανάγκες.
O Maslow ιεράρχησε και ταξινόμησε σε πέντε διαφορετικά επίπεδα τις ανθρώπινες ανάγκες στην ερευνητική εργασία (1943)«A Theory of Human Motivation». Η ιεράρχηση απεικονίζεται συχνά με τη μορφή πυραμίδας, στα κατώτερα επίπεδα της οποίας υπάρχουν οι βασικότερες ανθρώπινες ανάγκες, ενώ οι πιο σύνθετες ανάγκες εντοπίζονται στην κορυφή της πυραμίδας.
Οι άνθρωποι τείνουν να ικανοποιήσουν πρώτα τις φυσιολογικές, βιολογικές ανθρώπινες ανάγκες επιβίωσης, όπως τροφή, νερό, ύπνο, θέρμανση.
Αφού ικανοποιηθούν οι βασικές ανάγκες, οι άνθρωποι κινούνται προς το επόμενο επίπεδο αναγκών, που συμπεριλαμβάνουν τις εξίσου σημαντικές ανάγκες για ασφάλεια και προστασία. Δηλαδή, ο άνθρωπος επιθυμεί μια στέγη, ασφάλεια στη γειτονιά, σταθερή απασχόληση, φροντίδα υγείας.
Καθώς προχωρούμε προς την κορυφή της πυραμίδας, υπερισχύουν οι ψυχολογικές και κοινωνικές ανάγκες.
Επειδή ο άνθρωπος είναι κατά τον Αριστοτέλη, κοινωνικό ον, νιώθει την ανάγκη για αγάπη, φιλία, στοργή, κοινωνική αποδοχή, οικειότητα, ικανοποίηση του αισθήματος του ανήκειν. Γενικά οι ρομαντικές σχέσεις, οι οικογενειακές σχέσεις, η συμμετοχή σε κοινωνικές ομάδες υποβοηθούν στην εκπλήρωση της ανάγκης για συντροφικότητα και αποδοχή.
Φτάνοντας στο τέταρτο επίπεδο της πυραμίδας, ο άνθρωπος νιώθει την ανάγκη να αποδείξει την προσωπική αξία, κοινωνική αναγνώριση και επιτυχία που έχουν αντίκτυπο στην αυτοεκτίμηση.
Στο πέμπτο και υψηλότερο επίπεδο της ιεράρχησης των αναγκών κατά τον Maslow, υπάρχει η αυτοπραγμάτωση, που αποτελεί μία διαδικασία ωρίμανσης και ανάπτυξης του ατόμου με στόχο να αξιοποιηθούν οι πλήρεις δυνατότητές του. Αποτελεί την πραγματοποίηση των πνευματικών, ψυχικών και σωματικών δυνατοτήτων του ανθρώπου και επέρχεται η αίσθηση της πληρότητας και εσωτερικής ισορροπίας.
Ο Maslow πίστευε ότι βασικό κριτήριο να φτάσει κάποιος ομαλά στην κορυφή της πυραμίδας αποτελεί η εκπαίδευση από το οικογενειακό, κοινωνικό περιβάλλον και το σχολείο. Τότε το άτομο γίνεται ηθικό, δημιουργικό, χωρίς προκαταλήψεις.
Η πυραμίδα του Maslow, όμως, δεν εξηγεί τις ηρωικές ή επικίνδυνες πράξεις (βάση πυραμίδας- προστασία, ασφάλεια).
Ο άνθρωπος είναι διατεθειμένος να θυσιάσει και την ίδια του τη ζωή για λόγους ηθικής ή προσήλωσης σε ένα στόχο ή αποδοχής από ομάδα.
Πρόσφατη έρευνα αποδεικνύει ότι αρκετοί άνθρωποι είναι έτοιμοι να υποστούν οδυνηρές διαδικασίες προκειμένου να προστατεύσουν τη φήμη τους. Η ομάδα του ψυχολόγου Andy Vonasch (Πανεπιστήμιο Chapel Hill, North Carolina) κατέγραψαν τις σχετικές απόψεις Αμερικανών (Social Psychological and Personality Science, 6/2017). 37% από τους ερωτηθέντες θα προτιμούσαν να παραμείνουν ένα χρόνο φυλακή και μετά να αποδειχθεί η αθωότητά τους, παρά να μη φυλακιστούν αλλά να έχουν φήμη εγκληματία. Η φυλάκιση είναι άσχημη κατάσταση αλλά το καλό όνομα είναι που σε βοηθά στην κοινωνία εξηγεί ο καθηγητής Vonasch.
53% δήλωσαν ότι θα προτιμούσαν να τους σκοτώσουν επί τόπου παρά να επικρέμεται διαχρονικά η υποψία ότι παρενοχλούν σεξουαλικά παιδιά. Ακόμα, 30% θα δέχονταν άμεσο θάνατο παρά να κυκλοφορήσουν μετά το φυσιολογικό τους θάνατο φήμες ότι παρενοχλούσαν παιδιά (περίπτωση Jimmy Saville στην Αγγλία, 1926-2011).
Η μελέτη επεκτάθηκε και στους φοιτητές στους οποίους υπέβαλαν ένα ερωτηματολόγιο για ρατσισμό. Μετά ανακοίνωσαν (ψευδώς) σε κάποιους φοιτητές ότι το αποτέλεσμά τους έδειξε ότι ήταν ρατσιστές και τους έδωσαν την επιλογή είτε να ανακοινωθούν τα ονόματά τους στο διαδίκτυο είτε να υποστούν μια δοκιμασία (π.χ. να κρατήσουν το χέρι τους σε παγωμένο νερό). 63% απάντησαν ότι, αν και αμφισβητούσαν το αποτέλεσμα, προτίμησαν τη δοκιμασία παρά τη δυσφήμηση.
Ο άνθρωπος υπομένει δοκιμασίες για τη δόξα, για τη φήμη, την υστεροφημία.
Πολλοί κάνουν το παν να καθίσουν σε μια «καρέκλα», έστω και αν δεν τη γεμίζουν. Όσο πιο ψηλά ανεβαίνει κάποιος, τόσο πιο πολύ φαίνονται οι ικανότητες/αδυναμίες του. Η πρόσκαιρη φήμη δεν τον σώζει από τον εαυτό του (περίπτωση Bill Cosby).
Πέρασαν πολλοί διάττοντες αστέρες από το προσκήνιο της κυπριακής πραγματικότητας αλλά θα συμφωνείτε μαζί μου ότι καλύτερα άσημος παρά απαξιωμένος…
