Φτάνει πια με τη συζήτηση περί ύφεσης. Εδώ και –τουλάχιστον– έξι μήνες πολλοί οικονομολόγοι προβλέπουν μια επικείμενη επιβράδυνση ή κατάρρευση που θα συντρίψει την αμερικανική οικονομία.
Όπως τόσες και τόσες προβλέψεις στα ΜΜΕ, ούτε αυτή έχει εκπληρωθεί. Ούτε κατά διάνοια. Σε άρθρο μου που δημοσίευσα τον περασμένο Ιούνιο ανέφερα ότι υπήρχαν ελάχιστες ενδείξεις για ύφεση – τα σημάδια έδειχναν απλώς επιβράδυνση της ανάπτυξης.
Εντούτοις, οι εκκλήσεις για “οικονομική λήθη” δεν κόπασαν, μα ακόμα περιμένουμε την ύφεση.
Αυτή η αστοχία –και άλλες παρόμοιες– αποτελεί μάλλον την αιτία που έκανε τον οικονομολόγο J.K. Galbraith να αποφανθεί: “Η μόνη λειτουργικότητα των οικονομικών προβλέψεων είναι να κάνουν την αστρολογία να δείχνει αξιοσέβαστη”. Και όντως, η εικόνα της αστρολογίας βελτιώνεται κάθε μέρα.
Τι πρέπει να ξέρουμε, λοιπόν:
* Πρώτον, οι υφέσεις σπάνια –αν όχι, ποτέ– μπορούν να προβλεφθούν επακριβώς. Συνήθως συμβαίνουν εξαιτίας κάποιου απροσδόκητου οικονομικού σοκ, σύμφωνα με τον David Ranson, διευθυντή ερευνών στην εταιρεία χρηματοοικονομικών αναλύσεων HCWE & Co. Η φράση “απροσδόκητο σοκ” είναι το κλειδί. Αν οι οικονομολόγοι βλέπουν το μέλλον έξι μήνες ή έναν χρόνο μπροστά, τότε δεν υπάρχει ούτε απροσδόκητο, ούτε σοκ. Σε αυτή την περίπτωση, θα μιλούσαμε για ένα πολύ διαφορετικό είδος ύφεσης.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η ύφεση του 2020, που προκλήθηκε από την εντελώς απροσδόκητη πανδημία του κορονοϊού και τα lockdown που ακολούθησαν.
Ομοίως το 2007: η κρίση των στεγαστικών δανείων εμφανίστηκε από το πουθενά. Ακόμη και οι πιο ενημερωμένοι αξιωματούχοι της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ βρίσκονταν σε άρνηση της πραγματικότητας, λίγες εβδομάδες πριν ξεσπάσει επίσημα η ύφεση τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους.
Και όμως, στις 7 Αυγούστου 2007, ο τότε επικεφαλής της Fed, Ben Bernanke δήλωσε: “Κατά τη γνώμη μου, το πιθανότερο είναι πως η αγορά θα σταθεροποιηθεί. Οι περισσότερες πιστώσεις είναι αρκετά ισχυρές, εκτός από τμήματα της αγοράς ενυπόθηκων δανείων”, όπως έγραφε η Wall Street Journal.
Την ίδια ημέρα, ένας άλλος αξιωματούχος της Federal Reserve, ο William Dudley, δήλωσε: “Υπάρχει πίεση, αλλά έως τώρα φαίνεται ότι δεν απειλούνται αυτοί οι τομείς”.
Εν ολίγοις, ακόμη και όταν ο παγκόσμιος “χρηματοπιστωτικός Αρμαγεδδών” ήταν προ των πυλών, οι αξιωματούχοι της Fed δεν έβλεπαν ότι ξεκινούσε η Μεγάλη Ύφεση – ή αλλιώς η Παγκόσμια Χρηματοπιστωτική Κρίση (GFC).
Για να το πούμε διαφορετικά, όσοι είχαν τεράστια κατάρτιση επί των οικονομικών και πρόσβαση σε μεγάλη γκάμα ποιοτικών δεδομένων, αιφνιδιάστηκαν.
* Δεύτερον: Ακόμη και το Εθνικό Γραφείο Οικονομικών Ερευνών, το οποίο καθορίζει την έναρξη και το τέλος των υφέσεων, αργεί να προσδιορίσει τις ακριβείς ημερομηνίες. Για παράδειγμα, η ανακοίνωση για την έναρξη της Μεγάλης Ύφεσης ήρθε έναν χρόνο μετά: τον Δεκέμβριο του 2008. Το ίδιο συνέβη με την ύφεση του 2001, που ξεκίνησε τον Μάρτιο ωστόσο η επίσημη ανακοίνωση έγινε τον Νοέμβριο του ίδιου έτους.
Συνήθως δεν είναι προφανές τι συμβαίνει έως ότου αυτό ολοκληρωθεί.
Η θεωρία… με το λαστιχάκι
* Τρίτον: Η οικονομία συνήθως πορεύεται με τον μακροπρόθεσμο ρυθμό της, εκτός και αν υπάρξει κάποιο σοκ, όπως έγινε με την πανδημία και τα lockdown.
Για παράδειγμα, το διάγραμμα που μας παραχώρησε ο David Ranson της εταιρείας χρηματοοικονομικών αναλύσεων HCWE & Co, δείχνει ότι το πραγματικό ή προσαρμοσμένο στον πληθωρισμό ΑΕΠ αυξάνεται με ρυθμό περίπου 1% σε ετήσια βάση. Τα lockdown το έβγαλαν εκτός πορεία και, μόλις ήρθησαν τα περιοριστικά μέτρα, η αμερικανική οικονομία άρχισε να επανέρχεται στην προηγούμενη πορεία ανάπτυξης, στο 1% ετησίως.
Ο διάσημος οικονομολόγος Milton Friedman, πατέρας του μονεταρισμού, ανέπτυξε τη θεωρία των οικονομικών κύκλων με το τράβηγμα της χορδής, παρομοιάζοντας την οικονομική αντίδραση μετά την ύφεση με το τράβηγμα της χορδής μιας κιθάρας. Όσο πιο δυνατά την τραβάμε τόσο πιο γρήγορα και ζωηρά επανέρχεται στην κανονική της θέση. Προτιμώ το παράδειγμα με το λαστιχάκι, λειτουργεί με τον ίδιο τρόπο και άλλωστε δεν ξέρουν όλοι κιθάρα.
Το διάγραμμα δείχνει ξεκάθαρα ότι η οικονομία επανήλθε με ταχύτητα και ορμή. Και δείχνει επίσης ότι αναπτύσσεται. Εάν η οικονομία βρίσκεται σε πορεία ανάπτυξης, τότε εξ ορισμού δεν βρίσκεται σε ύφεση.
Το ερώτημα είναι απλό: Τι θα μπορούσε να εκτρέψει την οικονομία;
Κάποιοι επισημαίνουν την αύξηση των επιτοκίων. Ναι, τα επιτόκια εξομαλύνονται, αλλά εξακολουθούν να είναι χαμηλά, και μάλιστα χαμηλότερα από ό,τι στη δεκαετία του 1990, όταν η οικονομία αναπτυσσόταν με καταιγιστικό ρυθμό. Τη δεκαετία του 1990 είχα ένα στεγαστικό δάνειο με επιτόκιο περίπου 7,25% – αυτό δεν με εμπόδισε από το να αγοράσω σπίτι. Τα στεγαστικά δάνεια κοστίζουν λιγότερο από ό,τι τότε.
Το σημαντικό είναι πως η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ μάς είχε προετοιμάσει για τις αυξήσεις των επιτοκίων. Όλοι –επιχειρήσεις και καταναλωτές– τις βλέπαμε να έρχονται εδώ και πάρα πολύ καιρό. Όλοι έχουμε προσαρμοστεί στη νέα κανονικότητα, η οποία πιθανόν συνδράμει την οικονομία στο να συνεχίσει να αναπτύσσεται.
Με απλά λόγια, η αύξηση του κόστους δανεισμού δεν σόκαρε όποιον ακούει ραδιόφωνο ή μπαίνει στο διαδίκτυο.
Όπως είπε κάποιος σε μια νυχτερινή ραδιοφωνική εκπομπή: «Ποτέ δεν με χτύπησε τρένο που το είδα να ’ρχεται».
Ακριβώς. Ούτε κι εμένα.
* Από το Forbes, συνεργασία με Φιλελεύθερο
