Ο Φερεκύδης από τη Σύρο (π. 6ος π.Χ. αι.) δεν ήταν αμελητέα μορφή του αρχαιοελληνικού στοχασμού. Για τον ίδιο δεν γνωρίζουμε πολλά. Λέγεται ότι προέβλεψε έναν σεισμό, ένα ναυάγιο, την κατάληψη της Μεσσήνης και ότι μετά τον θάνατό του ο Πυθαγόρας τον έθαψε με τιμές στη Δήλο. Ο Διογένης ο Λαέρτιος, ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς, ο Έρμιππος και ο Κέλσος τον περιλαμβάνουν μεταξύ των σοφών της αρχαιότητας. Ο Αριστοτέλης τον αναφέρει ονομαστικά, λέγοντας ότι δεν προσέγγιζε το θέμα του τελείως μυθολογικά (Μετά τα Φυσικά, Ν4, 1091 b8-10). Σύμφωνα με τον Θεόπομπο ήταν ο πρώτος που έγραψε βιβλίο σε πεζό λόγο για τη φύση και τη γένεση των θεών (Θεογονία), που ονομαζόταν «Επτάμυχος». Φαίνεται ότι μέχρι τον 3ο μ.Χ. αιώνα σωζόταν το βιβλίο του, η αρχή του οποίου παραδίδεται από τον Διογένη Λαέρτιο (1 119) στο κεφάλαιο που του αφιερώνει: Από τον Σύριο Φερεκύδη μάς σώζεται το βιβλίο που έγραψε και που άρχιζε με τη φράση «Ο Δίας, ο Χρόνος και η Γη υπήρχαν πάντοτε. Στη Γη δόθηκε το όνομα αυτό, επειδή ο Δίας τής έδωσε ως τιμητική ανταμοιβή τη γη».
Το ότι ο Δίας, ο Χρόνος και η Γη «υπήρχαν από πάντα» λύνει αυτόματα το πρόβλημα της δημιουργίας εκ του μηδενός, προκαλώντας έκπληξη που μια τέτοια αντίληψη διατυπώνεται τόσο ξεκάθαρα στο πλαίσιο της θεογονίας της πρώιμης εποχής του Φερεκύδη. Θα περιμένουμε δύο γενιές για την ποιητική διατύπωση του «κόσμου» (της παγκόσμιας τάξης) του Ηράκλειτου, που δεν τον δημιούργησε ούτε θεός ούτε άνθρωπος, αλλά υπήρχε από πάντα, υπάρχει και θα υπάρχει: «Τούτον τον κόσμο, που είναι ίδιος για όλους, δεν τον δημιούργησε ούτε θεός ούτε άνθρωπος, αλλά ήταν πάντα, είναι και θα είναι – φωτιά αείζωη που ανάβει με μέτρο και σβήνει με μέτρο» (DK 22b30)
Η εναρκτήρια φράση του βιβλίου του Φερεκύδη επιβεβαιώνεται από ακόμη ένα απόσπασμα, όπου ο Χρόνος δημιουργεί από το σπέρμα του τη φωτιά, τον αέρα και το νερό. Αυτά μοιράστηκαν σε πέντε μυχούς (κόσμους) και έτσι δημιουργήθηκε μια πολυπληθής θεϊκή γενιά, η λεγόμενη «πεντέμυχος» ή «πεντέκοσμος». (Δαμάσκιος, Περί πρώτων αρχών 124b/ DK 7a8). Η δημιουργία από το σπέρμα δεν είναι παράξενη. Ωστόσο, τα δημιουργήματα του Χρόνου δεν είναι κάποιες θεότητες, όπως θα περίμενε κανείς, αλλά τα τέσσερα στοιχεία (η γη απουσιάζει, αφού έχει ήδη αναφερθεί ως Γη).
Η εναρκτήρια φράση του βιβλίου του Φερεκύδη επιβεβαιώνεται από ακόμη ένα απόσπασμα, όπου ο Χρόνος δημιουργεί από το σπέρμα του τη φωτιά, τον αέρα και το νερό. Αυτά μοιράστηκαν σε πέντε μυχούς (κόσμους) και έτσι δημιουργήθηκε μια πολυπληθής θεϊκή γενιά, η λεγόμενη «πεντέμυχος» ή «πεντέκοσμος». (Δαμάσκιος, Περί πρώτων αρχών 124b/ DK 7a8). Η δημιουργία από το σπέρμα δεν είναι παράξενη. Ωστόσο, τα δημιουργήματα του Χρόνου δεν είναι κάποιες θεότητες, όπως θα περίμενε κανείς, αλλά τα τέσσερα στοιχεία (η γη απουσιάζει, αφού έχει ήδη αναφερθεί ως Γη).
Η φιλοσοφία δεν προχωράει χωρίς διάλογο. Οι φιλόσοφοι, ειδικά στις απαρχές της αναζήτησης της γνώσης, συνομιλούν μεταξύ τους, ανταλλάσσουν ιδέες, συμφωνούν ή διαφωνούν. Μοναδικό εργαλείο τους ήταν η σκέψη, ο ορθολογισμός και η απαγκίστρωση από τον μύθο. Ο Φερεκύδης δεν κατορθώνει να δραπετεύσει από το μυθικό πλαίσιο και το γνωρίζει. Λίγο πριν πεθάνει, έχοντας πυρετό και ρίγη, λαμβάνει μια επιστολή από τον Θαλή, στην οποία απαντά, ξεκινώντας (αντί για χαιρετισμό) με την ευχή να έχει ο Θαλής έναν ωραίο θάνατο, όταν θα έρθει η ώρα του. Την επιστολή συνοδεύουν τα γραπτά του, για να τα δημοσιεύσει ο Θαλής και οι άλλοι σοφοί αν τα εγκρίνουν, αφού ούτε για τον ίδιο τον Φερεκύδη δεν ήταν ικανοποιητικά:
«Δεν υπάρχει εκεί μέσα η ακριβής αλήθεια των πραγμάτων, ούτε ισχυρίζομαι ότι γνωρίζω την αλήθεια, παρά μόνο όσα μπορεί να συγκεντρώσει ένας που διερευνά τα σχετικά με τους θεούς· τα άλλα θέλουν σκέψη· γιατί εγώ μιλάω για όλα υπαινικτικά.»
Αιωρούμενος μεταξύ μύθου και λόγου, ο Φερεκύδης αναζητά την αλήθεια των πραγμάτων, όντας βέβαιος ότι δεν τη γνωρίζει. Απαντήσεις βέβαιες δεν υπάρχουν. Υπάρχει μόνο η αναζήτηση της γνώσης και η αγάπη για τη σοφία. Αυτή είναι η σημασία της φιλοσοφίας. Από τότε έως σήμερα.
Αιωρούμενος μεταξύ μύθου και λόγου, ο Φερεκύδης αναζητά την αλήθεια των πραγμάτων, όντας βέβαιος ότι δεν τη γνωρίζει. Απαντήσεις βέβαιες δεν υπάρχουν. Υπάρχει μόνο η αναζήτηση της γνώσης και η αγάπη για τη σοφία. Αυτή είναι η σημασία της φιλοσοφίας. Από τότε έως σήμερα.
