Από τη στιγμή που πρωτοεμφανίστηκε ο άνθρωπος, επιβλήθηκε στο περιβάλλον του για την επιβίωσή του. Δεν μπορούμε να απομονώσουμε τον εαυτό μας από το περιβάλλον που μας περιβάλλει. Όπως έγραψε ο διάσημος βιολόγος E. O. Wilson στο βιβλίο του «The Future of Life», όταν ο πληθυσμός της γης ξεπέρασε τα 6 δισ., «έχουμε ήδη 100 φορές περισσότερη βιομάζα από οποιοδήποτε μεγάλο είδος ζώου που υπήρξε ποτέ». Καταναλώνουμε και αποβάλλουμε σε τεράστιες ποσότητες και έχουμε ήδη επηρεάσει την ποιότητα του αέρα, του νερού, γενικά του περιβάλλοντος. Η ραγδαία ανάπτυξη της ανθρωπότητας θέτει τη βιοποικιλότητα της φύσης σε μεγάλο κίνδυνο.
Σήμερα, βρισκόμαστε στα πρόθυρα μιας συστημικής απειλής που δυνητικά μπορεί να προκαλέσει μαζική εξαφάνιση ειδών, αν δεν λάβουμε δραστικά μέτρα. Ο άνθρωπος έχει διπλό ρόλο να παίξει, ταυτόχρονα είναι η αιτία της απειλής αλλά και στόχος. Υπάρχει κίνδυνος το επόμενο είδος προς εξαφάνιση να είναι ο άνθρωπος.
Γίνεται πολύς λόγος για τις επιδράσεις του ανθρώπου στον πλανήτη, όπως μετατόπιση εποχών και για την επικράτηση των πλαστικών και άλλων ρύπων στο νερό. «Η φύση μειώνεται παγκοσμίως με ρυθμούς πρωτοφανείς στην ανθρώπινη ιστορία» αποφάνθηκε επιτροπή του ΟΗΕ (6/5/2019). Ειδικοί επιστήμονες και ερευνητές υπολόγισαν ότι μέχρι 1 εκατομμύριο από τα περίπου 8 εκατομμύρια διαφορετικά είδη φυτών και ζώων κινδυνεύουν να εξαφανιστούν.
Όμως, μαζικές εξαφανίσεις ειδών γίνονταν πολύ πριν εμφανιστεί πάνω στη γη ο άνθρωπος, μέρος της εξελικτικής πορείας των ζωντανών οργανισμών. Περίπου 99% των ειδών που υπήρξαν ποτέ στη γη έχουν εξαφανιστεί. Υπόψη ότι ενώ εξαφανίζονταν κάποια είδη, προέκυπταν νέα είδη (μεταλλάξεις) λόγω της εξέλιξης (Δαρβίνος). Μιλούμε για εξαφάνιση του είδους όταν πεθάνει και ο τελευταίος οργανισμός του είδους ή όταν το είδος δεν μπορεί να αναπαραχθεί π.χ. στο Σουδάν είχε μείνει μόνο ένας άσπρος αρσενικός ρινόκερος (1973-2018).
Τα τελευταία 550 εκατομμύρια χρόνια καταγράφηκαν 5 μαζικές εξαφανίσεις ειδών πριν καν υπάρξει ο άνθρωπος. Άρα δεν είναι θέμα ποιος τις προκάλεσε αλλά τι τις προκάλεσε. Κάποτε υπήρξαν γιγαντιαίοι θαλάσσιοι σκορπιοί (eurypterids) μήκους μέχρι 2 μ. που εξαφανίστηκαν πριν 250 εκατομμύρια χρόνια. Ένα είδος πελώριας σαύρας (mosasaurs) με μήκος που έφτανε τα 17 μ. εξαφανίστηκε πριν 70 εκατομμύρια χρόνια. Σίγουρα δεν ευθύνεται ο άνθρωπος. αφού το είδος μας έκαμε την εμφάνισή του πριν 300.000 χρόνια μόνο.
Μερικοί από τους περιβαλλοντικούς παράγοντες που εμπλέκονται στις μαζικές εξαφανίσεις ειδών είναι:
⦁ τοξικά αέρια
⦁ ηφαίστεια
⦁ απότομες κλιματολογικές αλλαγές
⦁ οξύνιση ωκεανών
⦁ χαμηλό οξυγόνο στους ωκεανούς
⦁ καταστροφή όζοντος
⦁ όξινη βροχή
⦁ ζώα εισβολείς (χωροκατακτητικά είδη)
⦁ καταστροφή οικοτόπων
⦁ αποψίλωση των δασών
⦁ ρύπανση των υδάτων
⦁ πτώση μετεωρίτη
Η ηλικία της γης υπολογίστηκε στα 4,6 δισεκατομμύρια χρόνια. Οι πρώτοι ζωντανοί οργανισμοί παρουσιάστηκαν πριν 4 δισεκατομμύρια χρόνια και σύμφωνα με τον Δαρβίνο (Charles Darwin) (βιβλίο “On the Origin of Species” (1859) όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί έχουν κοινό πρόγονο.
Η πρώτη μαζική εξαφάνιση αφορούσε μονοκύτταρους αναερόβιους οργανισμούς (μικρόβια) που απαιτούσαν απουσία ελεύθερου οξυγόνου και ζούσαν βαθιά σε θαλάσσια περιβάλλοντα. Γύρω στα 2,4 δισεκατομμύρια επικράτησαν βακτήρια που έκαμναν φωτοσύνθεση με παραγωγή οξυγόνου, εξαφανίζοντας τα αναεροβικά, αλλάζοντας την ατμόσφαιρα μετατρέποντας το μεθάνιο σε διοξείδιο του άνθρακος που δεν συγκρατά τόσο τη θερμότητα ώστε επήλθε παγκόσμια ψύξη [CH4 + 2O2 = CO2 + 2H2O]. Αργότερα άρχισαν να δημιουργούνται πολυκύτταροι οργανισμοί. Προέκυψαν ακόμα πολλές κρίσεις.
Η Elizabeth Kolbert στο βραβευμένο (Pulitzer Prize) βιβλίο της “The Sixth Extinction” (2014) επιχειρηματολογεί ότι βρισκόμαστε στην 6η μαζική εξαφάνιση τα τελευταία 542 εκατομμύρια χρόνια.
Η χειρότερη μαζική εξαφάνιση στην ιστορία της ζωής έγινε πριν 250 εκατ. χρόνια στο τέλος της Πέρμιας περιόδου αφού εξαφανίστηκαν 90-95% των ειδών που υπήρχαν τότε στο σύντομο γεωλογικό χρόνο των 50.000 χρόνων.
Καταγράφηκαν όμως και μαζικές εξαφανίσεις σε πιο σύντομο χρονικό διάστημα. Η πιο διάσημη μαζική εξαφάνιση έγινε πριν 66 εκατομμύρια χρόνια στο τέλος της Κρητιδικής περιόδου, στο σύντομο χρονικό διάστημα λιγότερο των 1000 ετών, και οφείλεται στην πρόσκρουση στη γη ενός γιγαντιαίου μετεωρίτη που αναστάτωσε το γήινο οικοσύστημα. Αποτέλεσμα 75% όλων των ζωντανών οργανισμών εξαφανίστηκαν, μεταξύ αυτών και οι δεινόσαυροι (τα πουλιά είναι απόγονοί τους).
Το ερώτημα είναι αφού κάποια είδη επέζησαν και προσαρμόστηκαν στο καινούργιο περιβάλλον, γιατί δεν συμβαίνει αυτό και τώρα; Η διαφορά είναι ότι όλα τα προαναφερόμενα προβλήματα συμβαίνουν ταυτόχρονα. Επιπλέον προστέθηκαν και νεοφανή προβλήματα όπως υπεραλίευση, υπερκυνήγι, βιομηχανική γεωργία κ.ά.
Υπολογίζεται ότι στην παρουσία του ανθρώπου, ο ρυθμός εξαφάνισης ειδών είναι 1000 φορές πιο γρήγορος. Εξαφανίζονται χιλιάδες είδη κάθε χρόνο.
Ο άνθρωπος έχει ηθική ευθύνη να διασφαλίσει τη διαβίωση και των άλλων ειδών εκτός του ότι οι συνέπειες θα τον επηρεάσουν.
Προστατεύοντας τη βιοπικοιλότητα προστατεύουμε τον άνθρωπο.
