Το πρώτο θύμα του πολέμου είναι πάντοτε η αλήθεια. Δεν είναι σχήμα λόγου, είναι η πραγματικότητα βγαλμένη από τη μήτρα της Ιστορίας. Αυτή εξάλλου είναι η μόνη που έχει τον τρόπο να κρίνει τα γεγονότα χωρίς να επηρεάζεται από τα εργαλεία προπαγάνδας, που διεξάγουν ένα πόλεμο μέσα στον πόλεμο.
Αρχές της δεκαετίας του 1990 η ανθρωπότητα έβλεπε για πρώτη φορά τον πόλεμο σε ζωντανή τηλεοπτική σύνδεση. Τα πυραυλικά κτυπήματα των αμερικανικών και συμμαχικών δυνάμεων κατά του Ιράκ μεταδίδονταν live από το CNN και ο κόσμος παρακολουθούσε από την άνεση του καναπέ τις «έξυπνες» βόμβες να πέφτουν σαν βροχή. Για ένα και πλέον μήνα οι πολεμικές ανταποκρίσεις από την πρώτη γραμμή του μετώπου ήταν μέρος της καθημερινότητάς μας, ωσάν να βλέπαμε κινηματογραφική ταινία. Στις 22 Φεβρουαρίου 1991, η σημαία του Κουβέιτ κυμάτιζε και πάλι στη χώρα, μετά την απελευθέρωσή της από τα στρατεύματα του Σάνταμ Χουσέιν.
Τριάντα ένα χρόνια μετά, και πάλι στις 22 Φεβρουαρίου, (ο καρκινικός αριθμός 22022022 για όσους αρέσκονται στις λεπτομέρειες), τα πλάνα από το μέτωπο του πολέμου περνούν από μπροστά μας αλλά αυτή τη φορά η τεχνολογία μάς δίδει τη δυνατότητα της προσωπικής παρέμβασης και της αμφίδρομης επικοινωνίας. Δεν είναι μόνο ότι τα νέα (και τα ψεύδη) του πολέμου βρίσκονται στην οθόνη του κινητού μας. Η ειδοποιός διαφορά είναι ότι μπορούμε πλέον να γράψουμε πώς αισθανόμαστε τη στιγμή που παρακολουθούμε μια Ουκρανή μάνα να τρέχει με το βρέφος της μέσα στο καταφύγιο, να σχολιάσουμε το διάγγελμα του Πούτιν ή του Μπάιτεν, να στείλουμε ο ένας στον άλλο βίντεο και φωτογραφίες από το Κίεβο και τις άλλες ουκρανικές πόλεις την ώρα που δέχονται επίθεση. Ανάμεσά τους και πολλά fake news, και από τις δύο πλευρές.
Αυτός ο νέος τρόπος επικοινωνίας κυριαρχεί στο μέτωπο της ενημέρωσης γιατί είναι πολύ πιο εύκολος, πιο πρακτικός, γρήγορος, άμεσος και προσιτός. Επιπλέον όμως αποδεικνύεται πολύ πιο αποτελεσματικός από τα συμβατικά μέσα ενημέρωσης στο μέτωπο του πολέμου της προπαγάνδας: Με το κινητό στο χέρι τις πρώτες ώρες των βομβαρδισμών, όταν όλοι πίστευαν ότι η πτώση του Κιέβου ήταν θέμα ωρών, ο Ουκρανός πρόεδρος βγήκε μπροστά και μετέδιδε πλάνα που διέψευδαν τις φήμες ότι εγκατέλειψε τη χώρα και το λαό του. Με τα μίνι «διαγγέλματα» του, μέσω των κοινωνικών δικτύων, εμψύχωσε τους Ουκρανούς (στρατιώτες και πολίτες), αλλά κυρίως αφύπνισε τον υπόλοιπο κόσμο σε Ευρώπη και Αμερική σε επίπεδο κοινωνιών αλλά και στο ανώτατο επίπεδο της πολιτικής ηγεσίας.
Το πρωτοφανές κύμα αλληλεγγύης υπέρ της Ουκρανίας ενεργοποίησε δυνάμεις εξουσίας, οι οποίες υπό άλλες συνθήκες θα παρέμεναν ανενεργές μέχρι και κοιμώμενες. Μπροστά σε αυτό το κοινωνικό ταρακούνημα τα κέντρα εξουσίας σε Βρυξέλλες, Ουάσιγκτον και αλλού, παρέκαμψαν κατά τρόπο πρωτόγνωρο τις γραφειοκρατικές δομές και πήραν αποφάσεις, οι οποίες υπό άλλες συνθήκες θα απαιτούσαν τεράστιες επενδύσεις σε χρόνο, χρήμα, ανθρώπινο δυναμικό αλλά και σε πολιτικό κεφάλαιο.
Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία λειτούργησε ως αφορμή για να αρχίσει ένας προβληματισμός γύρω από όσα έπρεπε να είχαν γίνει εδώ και χρόνια: Η διασφάλιση της άμυνας της Ευρώπης, η στρατιωτική της αυτάρκεια, η ενεργειακή της αυτονομία και ασφάλεια, και βεβαίως η χάραξη εξωτερικής πολιτικής που θα λαμβάνει υπόψη το αμοιβαίο όφελος και όχι τα μεμονωμένα συμφέροντα των ισχυρών κρατών-μελών.
Εάν όλα τα πιο πάνω υπήρχαν, ενδεχομένως η κατάληψη της Κριμαίας το 2014 να ήταν το τέλος του πολέμου και όχι η αρχή του. Το πρόβλημα με την ΕΕ είναι ότι μονίμως τρέχει εκ των υστέρων να αντιμετωπίσει προβλήματα που δημιουργούν ή ανέχονται οι ένθεν και ένθεν του ατλαντικού σύμμαχοί της. Καλό θα ήταν οι εταίροι μας να παραδεχθούν ότι επικίνδυνοι οραματιστές της «διόρθωσης» λαθών της ιστορίας και της αναγέννησης πάλαι ποτέ αυτοκρατοριών δεν βρίσκονται μόνον στο Κρεμλίνο.
Και την ώρα που θα μοιράζουν διαβεβαιώσεις ότι το ΝΑΤΟ είναι ο εγγυητής της ειρήνης, της ασφάλειας και της σταθερότητας, ας ρίξουν μια ματιά στην Άγκυρα. Μπορεί να βρούν πολλές ομοιότητες.
Ελεύθερα, 6.3.2022.
