[Απόσπασμα από το βιβλίο του Ανδρέα Πετρούδη «Λάρναξ Λαπήθου» (Λακεδαίμων)]
Κατά τη διάρκεια της έρευνάς μου, έχω επισημάνει στοιχεία που πιθανό να συμπληρώνουν ή/και να αλλάζουν κάποιες πληροφορίες που μερικοί από εμάς είχαμε, ή μάλλον δεν είχαμε, υπόψη μας για τη Λάρνακα της Λαπήθου μέχρι σήμερα.
Η πρώτη επισήμανση είναι τα στοιχεία που οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η Λάρνακα της Λαπήθου προγενέστερα ονομαζόταν Λακεδαίμων. Σύμφωνα με τον Σακελλάριο, το χωριό χτίστηκε από τους Λακεδαίμονες (=Σπαρτιάτες), «επειδή ουδαμού αλλού οι Λακεδαιμόνιοι κατά την νήσον ηδύναντο ετέραν να κτίσωσι πόλιν». Αυτό ενισχύεται και με χάρτες και άλλα συγγράμματα ξένων όπως ο Gunnis στο βιβλίο του Historic Cyprus και ο Jack Goodwin στο βιβλίο του A Τoponymy of Cyprus. Ο Gunnis μάλιστα αναφέρει ότι: «Το χωριό υποτίθεται ότι έχει χτιστεί στον χώρο της αρχαίας πόλης της Λακεδαίμωνος, που περιλάμβανε έναν Ναό του Ποσειδώνα που ανεγέρθηκε από τον Πτολεμαίο τον Σωτήρα, 312 π.Χ.». Αυτό σημαίνει ότι, όταν ο ναός του Ποσειδώνα ανεγέρθηκε από τον Πτολεμαίο, το χωριό είχε ακόμα την ονομασία Λακεδαίμων.
Η δεύτερη επισήμανση είναι τα στοιχεία που οδηγούν στην επικρατέστερη εκδοχή περί της ονομασίας Λάρνακα της Λαπήθου. Στις αναφορές του ο Γεώργιος Πετρούδης, για τις τρεις πιθανές εκδοχές προέλευσης της ονομασίας του Λάρνακα της Λαπήθου, υποστήριζε ως επικρατέστερη το ότι Λάρνακας της Λαπήθου προέκυψε από τους πολλούς τάφους Λαπηθιωτών που υπήρχαν στην περιοχή. Αυτή είναι και η άποψη που αναφέρει ο Gunnis, ότι δηλαδή «ο τόπος ονομάζεται έτσι από τη μεγάλη ποσότητα λαξευμένων πέτρινων τάφων που το περιβάλλουν και ότι δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι οι τάφοι αυτοί ανήκουν σε Λαπηθιώτες». Έχοντας υπόψη τα γεωγραφικά δεδομένα και λόγω της μεγάλης, ανηφορικής, δύσβατης ορεινής διάβασης που χωρίζει τη Λάπηθο με τον Λάρνακα, πρέπει να αποκλεισθεί το ενδεχόμενο ότι ο χώρος του Λάρνακα ήταν ένας συνηθισμένος χώρος ταφής (νεκροταφείο) των Λαπηθιωτών. Μάλλον θα πρόκειται για τους τάφους των Λαπηθιωτών στρατιωτών του Αντίγoνου, που σκοτώθηκαν στην περιοχή κατά τη μάχη με τα στρατεύματα του Πτολεμαίου, το 312 π.Χ. Αυτό συνάδει και με σχετική αναφορά στην προφορική περιγραφή του Γεώργιου Πετρούδη για τη μάχη μεταξύ των στρατευμάτων του Πτολεμαίου και του Αντίγονου.
Η τρίτη επισήμανση είναι τα στοιχεία που οδηγούν στο συμπέρασμα ότι ο Gunnis έκανε ανασκαφές στον Ναό του Λαρνάκιου Ποσειδώνα το 1872, προτού αυτός λεηλατηθεί από τον αρχαιοκάπηλο Cesnola (Τσεσνόλα), τον ίδιο χρόνο. Γράφει λοιπόν ο Gunnis: «Εκεί κοντά ανακάλυψα τα ερείπια ενός μικρού επιμήκη ναού, και το έδαφος ήταν στρωμένο με κομμάτια από πήλινα αγαλματάκια και πέτρινα αγάλματα, τα περισσότερα σε ζωντανό μέγεθος, και κυπριακής εργασιτεχνίας. Έσκαψα εδώ για πέντε μέρες το 1872, και έφερα στην επιφάνεια μερικά μεγάλα βάθρα από γρανίτη με ελληνικές επιγραφές χαραγμένες πάνω τους». Μήπως ο Cesnola πληροφορήθηκε για αυτές τις εκσκαφές του Gunnis και έσπευσε να τις λεηλατήσει μέσα στον ίδιο χρόνο;
Θεωρώ ωφέλιμο να παραθέσω ολόκληρο το σχετικό απόσπασμα από το βιβλίο του Gunnis, που επισκέφθηκε την περιοχή το 1872, καθότι περιέχει κι άλλες ενδιαφέρουσες πληροφορίες: «Συνοδευόμενος από δύο καβαλάρηδες ιερείς ξεκινήσαμε για ένα μικρό συνοικισμό πέτρινων σπιτιών ψηλά πάνω στα βουνά, ονομαζόμενο Λάρνακα της Λαπήθου (Larnaca of Lapethus). Ο τόπος ονομάζεται έτσι από τη μεγάλη ποσότητα λαξευμένων πέτρινων τάφων που το περιβάλλουν. Η αρχαία πόλη της Λαπήθου είναι ακριβώς στην άλλη πλευρά της οροσειράς, στους πρόποδες της βόρειας πλαγιάς, και δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι αυτοί οι λαξευμένοι πέτρινοι τάφοι πρέπει να ανήκαν σε αυτήν. Στο πλευρό ενός κωνικού βράχου, ο οποίος από κάποιαν απόσταση φαίνεται να είναι τεχνητός, δέκα ή δεκαπέντε λεπτά περπάτημα από αυτόν τον «Λάρνακα», υπάρχει μία δίγλωσση επιγραφή σε ελληνικά και φοινικικά της Πτολεμαϊκής περιόδου, η οποία έχει καταστραφεί σημαντικά από έναν τουρίστα που την αντέγραψε πριν μερικά χρόνια. Εκεί κοντά ανακάλυψα τα ερείπια ενός μικρού επιμήκη ναού, και το έδαφος ήταν στρωμένο με κομμάτια από πήλινα αγαλματάκια και πέτρινα αγάλματα, τα περισσότερα σε ζωντανό μέγεθος, και κυπριακής εργασιτεχνίας. Έσκαψα εδώ για πέντε μέρες το 1872, και έφερα στην επιφάνεια μερικά μεγάλα βάθρα από γρανίτη με ελληνικές επιγραφές χαραγμένες πάνω τους».
Η τέταρτη επισήμανση είναι τα στοιχεία που οδηγούν στο συμπέρασμα ότι ο αρχιερέας του Ναού του Ναρνάκιου Ποσειδώνα, που ονομαζόταν Πραξίδημος Σεσμάος, φαίνεται να ήταν ο εμπνευστής και ο πρωτεργάτης για τις δύο αρχαίες επιγραφές που βρέθηκαν στον Λάρνακα. Την επιγραφή στον Ναό του Λαρνάκιου Ποσειδώνα την έγραψε για να τιμήσει τον Νουμίνιο Νουμινίου για τις ευεργεσίες του στην πόλη και την ορθότητα του λόγου και των πράξεών του, και την επιγραφή στη Λαχαρόπετρα την έγραψε με την ευκαιρία ανάθεσης βωμού στην θεά Αθηνά, για την Σώτηρα νίκη του βασιλέως Πτολεμαίου. Ο Gunnis αναφέρει ότι: «Το χωριό υποτίθεται ότι έχει κτιστεί στον χώρο της αρχαίας πόλης της Λακεδαίμονος, που περιλάμβανε έναν Ναό του Ποσειδώνα, που ανεγέρθηκε από τον Πτολεμαίο τον Σωτήρα, 312 π.Χ.». Αυτό σημαίνει ότι ο ναός του Ποσειδώνα ανεγέρθηκε πριν το χωριό πάρει την ονομασία Λάρνακας της Λαπήθου. Εφόσον η επιγραφή αναφέρεται στον ναό του ΛΑΡΝΑΚΙΟΥ Ποσειδώνα, φαίνεται ότι ο Πραξίδημος έζησε σε κάποιο κατοπινό στάδιο, όταν το χωριό μετονομάστηκε σε Λάρνακα της Λαπήθου και όταν, από την ονομασία αυτή, δόθηκε το επίθετο Λαρνάκιος στον Ποσειδώνα (μάλλον αρκετά χρόνια μετά το 312 π.Χ.).
Η πέμπτη επισήμανση είναι τα στοιχεία από τη λεπτομέρεια στην περιγραφή του Dechamps ότι «πάνω σε μια από αυτές (τις πέτρες), διαβάζω σε πολύ μεγάλους χαρακτήρες [ΝΟΥ]ΜΗΝΙΟΥ ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ. Στο κάτω μέρος της πέτρας παρατηρούμε απομεινάρια κεριών που πιστοί έρχονταν να ανάψουν εδώ, προσευχόμενοι στην Αγία Μαρίνα». Αυτό οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ο ναός του Λαρνάκιου Ποσειδώνα χρησιμοποιείτο σαν παρεκκλήσι ή εκκλησία της Αγίας Μαρίνας, μέχρι τη λεηλασία του από τον Cesnola το 1872.
Η έκτη επισήμανση είναι τα στοιχεία που οδηγούν στο συμπέρασμα ότι στο «ο ΟΣΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Ο ΟΜΟΛΟΓΗΤΗΣ ἐξωρίσθη εἰς φρούριον ὀνομαζόμενον Πενταδάκτυλον, εὑρισκόμενον εἰς τὴν χώραν της Λάμπης» πρέπει να του αποδοθεί ως σωστή ερμηνεία ότι «εξωρίσθη στην Κύπρο, στο φρούριο Πενταδάκτυλον, ευρισκόμενον εις την χώραν της Λάμπουσας (=Λάμπης)».
Η έβδομη επισήμανση είναι η αναφορά του Λεόντιου Μαχαιρά στο Χρονικόν 36, όπου γράφει ότι «ομοίως εις το χωριόν τον Λάρνακαν ένι η μονή του Αγίου Ολφιανού από τους τ΄». Ένας από τους 300 Αλαμανούς μοναχούς που ήλθαν από την Παλαιστίνη. Για τον άγιο αυτόν δεν γίνεται αναφορά στο Συναξάριον. Δεν βρήκα άλλες πληροφορίες για τη μονή του Αγίου Ολφιανού.
* (Πρώην Γραμματέας της Συντονιστικής Επιτροπής Δήμων, Σωματείων και Οργανώσεων Επαρχίας Κερύνειας, από την ίδρυσή της το 1987 μέχρι το 2002.)
* Η παρουσίαση του βιβλίου που ήταν προγραμματισμένη να γίνει με τον κύριο Χρίστο Ιακώβου στις 8 Δεκεμβρίου, ΑΚΥΡΩΘΗΚΕ λόγω των περιοριστικών μέτρων για το Covid 19.
Το βιβλίο προσφέρεται δωρεάν στους συγχωριανούς,ένα σε κάθε νοικοκυριό, μέχρι εξαντλήσεως του αποθέματος. Για την αγορά του βιβλίου, μπορείτε να απευθύνεστε στον συγγραφέα Ανδρέα Πετρούδη, τηλ. 99616141, ή στα βιβλιοπωλεία ‘D Mavromatis-new generation’ και στο ‘ΣΟΛΩΝΕΙΟΝ’
Σας ευχαριστώ,
Ο Συγγραφέας
Ιστοσελίδα: www.andreaspetroudis.com
Email: www.andreaspetroudis.com
