Την Κυριακή (9/7/2017) ο Ιρακινός πρωθυπουργός ανακοίνωσε νίκη επί του Ισλαμικού Κράτους στη Μοσούλη την οποία οι τζιχαντιστές είχαν καταλάβει τον Ιούνιο του 2014 κηρύσσοντας το «χαλιφάτο». Οι άγριες μάχες για την απελευθέρωση της Μοσούλης άρχισαν τον Οκτώβριο του 2016. Τα ερείπια και οι δρόμοι είναι γεμάτα πτώματα.
Το τραγικό είναι ότι στις τοιχογραφίες της αρχαίας πόλης που βρισκόταν εδώ, αναγράφεται (612 π.Χ.): «γέμισαν οι δρόμοι με πτώματα». Η ιστορία επαναλαμβάνεται.
Εδώ βρισκόταν η αρχαία Νινευή, πρωτεύουσα της Νέο-Ασσυριακής αυτοκρατορίας. Ήταν τότε η μεγαλύτερη πόλη στον κόσμο, εμπορικός κόμβος που συνέδεε την ανατολή με τη δύση, μια εξαιρετική πόλη (700 π.Χ.) με 150.000 κατοίκους (διπλάσιους της Βαβυλώνας), με δρόμους, πλατείες και ένα πολυτελές παλάτι ύψους 22 μέτρων γεμάτο αγάλματα, με βιβλιοθήκη στην οποία ανευρέθη μεγάλος αριθμός δίσκων με σφηνοειδή γραφή. Το 627π.Χ. προέκυψε εμφύλιος πόλεμος που μαινόταν για 10 χρόνια, οπότε μια συμμαχία πρώην υποτελών λαών επιτέθηκαν στην πόλη που έπεσε (612 π.Χ.) μετά από σκληρές μάχες με συνέπεια να εξαφανιστεί η αυτοκρατορία των πολεμοχαρών Ασσυρίων (605 π.Χ.).
Θα μπορούσε να ισχυριστεί κάποιος ότι πρόκειται για σύγκρουση πολιτισμών.
Το 1996 ο Samuel Huntington δημοσίευσε το πολυδιαβασμένο βιβλίο του «Η σύγκρουση των πολιτισμών» στο οποίο αναφέρει ότι η κύρια αιτία συγκρούσεων στον κόσμο μετά τον Ψυχρό πόλεμο θα είναι οι πολιτιστικές και θρησκευτικές διαφορές μεταξύ των λαών. Το βιβλίο αυτό ήταν ένα είδος απάντησης στο βιβλίο του Francis Fukuyama (1992) «Το τέλος της Ιστορίας και ο Τελευταίος Άνθρωπος». Ο Huntington αμφέβαλλε ότι θα επέλθει το τέλος της Ιστορίας από οικονομικό ή πολιτικό ανταγωνισμό αλλά θα προκύψει σύγκρουση ανάμεσα σε πολιτισμούς που θα είναι σκληρότερη και πιο επικίνδυνη για την ανθρωπότητα. Δηλαδή, ενός πολέμου ανάμεσα σε ράτσες, όπως εξήγησε ο Π. Κονδύλης (6/1/2009).
Η ανάλυση του Huntington δεν έγινε με επιστημονική αυστηρότητα αφού θεώρησε τους πολιτισμούς ως να ήσαν πάγιες ουσίες με σταθερές ιδιότητες και αξίες (γλώσσα, θρησκεία, τρόπο ζωής) σαφώς οριοθετημένων ομάδων που δεν επιδέχονται αλλοίωση. Μπορεί η ύπαρξη ενός ξένου πολιτισμού να θεωρείται πρόκληση αλλά αυτό από μόνο του δεν αποτελεί αναγκαία ή επαρκή αιτία σύγκρουσης λόγω διαφορετικών αξιών. Πώς θα εξηγούσαμε τότε συγκρούσεις μεταξύ ανθρώπων του ιδίου πολιτισμού (εμφύλιος πόλεμος); Κανένας δεν ζει από αξίες και μόνο, πόσο μάλλον να πεθάνει για αυτές χωρίς συγκεκριμένη υπαρξιακή αναφορά.
Οι φιλίες και οι έχθρες μεταξύ των λαών διαφόρων πολιτισμών είναι κάτι που διαχρονικά μεταβάλλεται διότι και οι συγκυρίες αλλά και οι ίδιοι οι πολιτισμοί αλλοιώνονται. Οι πολιτισμικές διαφορές είναι ευάλωτες σε πολιτικές και οικονομικές μεταβλητές. Ζούμε σε μια εποχή όπου ο κόσμος μετακινείται και ταξιδεύει πολύ. Σε παγκόσμια κλίμακα οι τρόποι ζωής έχουν συμπλησιάσει και ενώ εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικές πολιτισμικές διαφορές, αυτές έχουν σμικρυνθεί κατά πολύ.
Η θεωρία περί συγκρούσεως των πολιτισμών μπορεί να θεωρηθεί ως μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία (self-fulfilling prophecy), μια διαστρεβλωμένη αλήθεια.
Ο καθηγητής του Oxford Nayef Al-Rodhan, στο άρθρο του Οcean Model of Civilization εξηγεί ότι οι συγκρούσεις που προκαλούνται στο πολύ ανταγωνιστικό διεθνές περιβάλλον αποτελούν αντανάκλαση και επέκταση της ανταγωνιστικής, εγωιστικής και εξουσιαστικής φύσης του ανθρώπου.
Όπως αναφέρει είναι δύσκολο να υποστηριχθεί ότι οι χώρες καθορίζουν την πολιτική τους καθαρά σε λογική βάση. Επηρεάζονται από τις ιστορικές αφηγήσεις των αντίστοιχων εθνικών «πολιτισμών» τους, οι οποίες έχουν ιστορικές πηγές, κοινή ταυτότητα, λαογραφία και πολιτιστική κληρονομιά. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα:
Η στρατηγική κουλτούρα της Κίνας επηρεάζεται από τον Κομφούκιο.
Οι ΗΠΑ βασίζονται (θεωρητικά) στις αξίες της δημοκρατίας και της ελευθερίας.
Η πολιτική του Ισραήλ επηρεάζεται από το ολοκαύτωμα.
Στο μοντέλο του Huntington δεν λαμβάνεται υπόψη ότι οι πολιτισμοί δεν υπάρχουν στο κενό, έχουν επηρεαστεί όχι μόνο από το παρελθόν αλλά και το πιο σημαντικό από τους άλλους γειτονικούς πολιτισμούς.
Το μοντέλο Ωκεανού του πολιτισμού βασίζεται σε μια πιο συνετή περιγραφή της ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς: ο ανθρώπινος πολιτισμός είναι σαν ένας ωκεανός στον οποίο ρέουν πολλά ποτάμια, τα οποία με τη σειρά του προέρχονται από παραπόταμους. Με άλλα λόγια, υπάρχει ένας συλλογικός ανθρώπινος πολιτισμός, ο οποίος είναι μια συσσώρευση συμβολών από μια σειρά ξεχωριστών αλλά αλληλένδετων γεω-πολιτισμικών τομέων, οι οποίες επηρεάζονται από διαφορετικές υποκουλτούρες. Επομένως, το μοντέλο του Ωκεανού βλέπει τον ανθρώπινο πολιτισμό ως σωρευτικό, αναγνωρίζοντας ότι όλες οι πολιτισμικές αλληλεπιδράσεις ενημερώνουν τη συλλογική κουλτούρα.
Βασικά, το Ocean Model αποδίδει αξία σε όλες τις κουλτούρες, στο μέτρο που είναι όλα τα συστατικά ενός ανθρώπινου πολιτισμού που εγκλείει μια κοινή ανθρώπινη ιστορία.
Την εποχή της μαζικής μετανάστευσης λαών δεν πρέπει να ζητηθεί από κοινότητες διαφορετικών πολιτισμών να επιλέξουν μεταξύ των πολιτιστικών και θρησκευτικών τους αξιών και αυτών του κράτους υποδοχής. Διαφορετικοί πολιτισμοί δεν αποκλείουν την αρμονική συνύπαρξη. Οι ΗΠΑ (προ 9/11) αποδείχτηκαν ένα τεράστιο χωνευτήρι πολιτισμών.
Αν επιθυμούμε ειρηνική πρόοδο της ανθρωπότητας και διαπολιτισμική ασφάλεια επιβάλλεται η υπογράμμιση της κοινής ιστορίας και του πολιτισμού μας.
