Ο Αύγουστος του 1974 ήταν ο τραγικότερος μήνας της τουρκικής εισβολής. Τον Αύγουστο υπήρχε συμφωνημένη εκεχειρία. Οι κάτοικοι εκτοπίζονταν συνέχεια και αναζητούσαν ασφάλεια στις περιοχές, που δεν κατέλαβε ο τουρκικός στρατός. Οι Τούρκοι δεν τηρούσαν την εκεχειρία. Προωθούσαν το στρατό τους και καταλάμβαναν νέες περιοχές. Μέσα σ’ αυτό το κλίμα συνήλθε η διάσκεψη της Γενεύης.
Τον Αύγουστο του 1974 η Τουρκία είχε δημιουργήσει με την εισβολή ένα τουρκικό προγεφύρωμα στην επαρχία της Κερύνειας. Η χούντα είχε πέσει. Η κυβέρνηση της μεταπολίτευσης βρήκε μία ανύπαρκτη στρατιωτική οργάνωση, που δεν ήταν καθόλου αξιόμαχη. Εμείς στην Κύπρο νιώθαμε στο σβέρκο μας την ανάσα του τουρκικού θηρίου και τον βρυχηθμό των αρμάτων μάχης, που ήταν έτοιμα να κυριεύσουν ολόκληρη την Κύπρο. Η Ε.Φ. ήταν συνδικάτο προδοτών και η αντίσταση ανύπαρκτη. Με αυτές τις συνθήκες διεξήχθη η διάσκεψη της Γενεύης. Οι Τούρκοι είχαν ζητήσει με τελεσίγραφο την παράδοση του 35% του εδάφους της Κύπρου, την κατάργηση της Κ.Δ. και την αντικατάστασή της με ομοσπονδία. Ο Κληρίδης ζήτησε διακοπή της διάσκεψης για 36 ώρες για να έχει συνεννοήσεις και να δώσει απάντηση. Οι Τούρκοι δεν αποδέχθηκαν. Απαιτούσαν άμεση αποδοχή ομοσπονδίας και παράδοση του 35% των εδαφών στον τουρκικό στρατό. Σε διαφορετική περίπτωση η Τουρκία δήλωνε πως θα προχωρούσε με στρατιωτική επιχείρηση. Το δίλημμα ήταν αδυσώπητο. Ο Κληρίδης τότε απάντησε πως δεν είχε δικαίωμα να πάρει αυτήν την απόφαση. Προτίμησε να διακινδυνεύσει την κατάκτηση της Κύπρου, παρά να αποδεχθεί ομοσπονδία. Αργότερα όμως έγινε ο διαπρύσιος κήρυκας της αποδοχής του σχεδίου Ανάν, που προνοούσε κατάργηση της Κ.Δ. και ομοσπονδία δύο κρατιδίων.
Όμως τον Αύγουστο του 1974 αρνήθηκε την παράδοση της Κ.Δ. Η Τουρκία άρχισε αμέσως την προέλαση ανατολικά προς την Αμμόχωστο και την Καρπασία και δυτικά προς τη Μόρφου.
Η αντιπροσωπεία της Κ.Δ. επέστρεψε μέσω Αθηνών, όπου ζήτησαν βοήθεια από την Ελλάδα. Ο Καραμανλής δήλωσε ότι δεν μπορούσε να προσφέρει καμιά βοήθεια. Η αντιπροσωπεία επέστρεψε στην Κύπρο, όπου ο Κληρίδης συγκάλεσε σύσκεψη νόμιμων και παρανόμων αντιπροσωπειών. Εκεί όλοι συμφωνήσαν για την απόρριψη της ομοσπονδίας και ενέκριναν την απόφαση Κληρίδη.
Εμείς ζήσαμε τα τραγικά γεγονότα και το αδυσώπητο δίλημμα. Δεν γνωρίζω ποιες συνθήκες έκαμαν τον Κληρίδη να απορρίψει το τελεσίγραφο της Τουρκίας. Πιστεύω όμως ότι είχε διαπιστώσει ότι η Τουρκία θα διέλυε την Κ.Δ. και θα κατακτούσε την Κύπρο. Αν ο Κληρίδης αποδεχόταν το τελεσίγραφο η κατάκτηση και η κατοχή της Κύπρου θα ήταν νόμιμη ενέργεια. Αν απέρριπτε το τελεσίγραφο η κατάκτηση και η κατοχή της Κύπρου θα ήταν παράνομη και αντίθετη με το διεθνές δίκαιο. Έτσι υπήρχε δυνατότητα ανατροπής. Τα γεγονότα δικαίωσαν την απόφασή του. Η κατοχή και η διχοτόμηση παραμένει παράνομη και η Τουρκία παραβάτης του διεθνούς δικαίου. Με την αποδοχή του τελεσιγράφου σήμερα δεν θα υπήρχε Κ.Δ. και η Κύπρος θα ήταν μια τουρκική επαρχία, χωρίς δυνατότητα ανατροπής.
Σήμερα βρισκόμαστε σε παρόμοια θέση. Η Τουρκία απευθύνει το τελεσίγραφο της κυριαρχικής ισότητας και των δύο κρατών. Δηλαδή απαιτεί ωμά την κατάργηση της Κ.Δ. Πρέπει όμως να κατανοήσουμε ότι σήμερα δεν μας έχουν στραμμένες τις κάνες των αρμάτων εναντίον και την απειλή προέλασης, αλλά μια προέλασή τους θα αποτελεί κατάκτηση ευρωπαϊκού εδάφους.
Σήμερα η Κύπρος βρίσκεται σε πολύ καλύτερη θέση. Σήμερα η Κ.Δ. είναι πλήρες και ισότιμο μέλος της Ε.Ε., που δεν μας βλέπει με δίκαιο τρόπο, αλλά κλείνει το μάτι στην Τουρκία. Δεν μπορεί όμως να διαγράψει ένα μέλος της και να αποδεχτεί την εκχώρηση ευρωπαϊκού εδάφους. Επομένως σήμερα δεν αντιμετωπίζουμε το δίλημμα, που αντιμετώπισε ο Κληρίδης στη Γενεύη. Ο Κληρίδης τα έπαιξε όλα για όλα και η Κύπρος διασώθηκε και συνεχίζει να υπάρχει ως ανεξάρτητο κράτος μέλος του ΟΗΕ και της Ε.Ε.
Γιατί κάποιες ηγεσίες δείχνουν σήμερα προθυμία να υποκύψουμε στην τουρκική απαίτηση και να παραδώσουμε την κυριαρχία της Κ.Δ.; Θέλουν να νομιμοποιήσουμε την κατοχή και τη διχοτόμηση; Θέλουν να πετύχει η Τουρκία εκείνο που δεν πέτυχε, όταν μας σημάδευε με τις κάννες των όπλων και με μια ανύπαρκτη Ελλάδα; Τότε δεν γονατίσαμε. Γιατί να το κάνουμε τώρα. Θέλουμε μόνοι μας να υπογράψουμε τη θανατική καταδίκη μας;
Η διάσκεψη της Γενεύης το Αύγουστο του 1974, όταν δεν είχαμε καμμιά ελπίδα, μας δείχνει το δρόμο που πρέπει να ακολουθήσουμε σήμερα. Την Κ.Δ. και τα μάτια μας. Είναι η ανίκητη μας ασπίδα.
