Από τον αντιπραγματισμό στα κέρματα, τα τραπεζογραμμάτια και τις κάρτες, τα συστήματα πληρωμών, στα οποία στηρίζονται οι Ευρωπαίοι δεν έπαυσαν ποτέ να εξελίσσονται. Η ιστορία έχει δείξει ότι, χάρη στις καινοτομίες, τα συστήματα αυτά γίνονται ολοένα πιο εξελιγμένα, αποδοτικά και εύχρηστα. Σήμερα, η τεχνολογία μεταμορφώνει την κοινωνία μας με εξαιρετικά γρήγορους ρυθμούς. Είναι, επομένως, φυσικό να πρέπει να προσαρμοστεί και το νόμισμά μας. Η Ευρώπη χρειάζεται ένα ψηφιακό ευρώ για την ψηφιακή εποχή.
Προς το παρόν, τα μετρητά σε ευρώ είναι μόνο σε φυσική μορφή: Πρόκειται για τα τραπεζογραμμάτια και τα κέρματα που έχουμε στο πορτοφόλι μας. Ως η πιο απτή έκφραση του ενιαίου νομίσματός μας, τα μετρητά μάς φέρνουν πιο κοντά. Γνωρίζουμε ότι μπορούμε να στηριζόμαστε στα μετρητά. Είναι αποδεκτά σε όλη τη ζώνη του ευρώ. Είναι εύκολα στη χρήση και συμπεριληπτικά. Προστατεύουν την ιδιωτική ζωή. Και είναι το δικό μας νόμισμα, το οποίο εκδίδεται από ένα δημόσιο θεσμικό όργανο, την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ).
Ωστόσο, ολοένα και περισσότεροι Ευρωπαίοι επιλέγουν να κάνουν τις πληρωμές τους ψηφιακά σε καταστήματα ή να αγοράζουν προϊόντα μέσω διαδικτύου. Χρειαζόμαστε, λοιπόν, μια ψηφιακή μορφή μετρητών που θα λειτουργεί συμπληρωματικά προς τα τραπεζογραμμάτια και τα κέρματα με τα οποία είμαστε εξοικειωμένοι. Το ψηφιακό ευρώ είναι σχεδιασμένο ούτως ώστε να ανταποκρίνεται στις ευκαιρίες και τις προκλήσεις που συνεπάγεται αυτή η μετάβαση.
Αυτός είναι ο σκοπός της δέσμης μέτρων για το ενιαίο νόμισμα, την οποία παρουσίασε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2023. Στο πλαίσιο της δέσμης αυτής, έχουν υποβληθεί δύο προτάσεις τις οποίες εξετάζουν επί του παρόντος οι Ευρωπαίοι νομοθέτες.
Σκοπός της πρώτης πρότασης είναι να διασφαλιστεί ότι οι πολίτες και οι επιχειρήσεις θα μπορούν να συνεχίσουν να έχουν πρόσβαση στα τραπεζογραμμάτια και στα κέρματα ευρώ και να τα χρησιμοποιούν για τις πληρωμές τους σε ολόκληρη τη ζώνη του ευρώ. Παράλληλα, η ΕΚΤ αναπτύσσει την επόμενη γενιά τραπεζογραμματίων ευρώ με ένα νέο σχέδιο χάρη στο οποίο θα γίνουν πιο ελκυστικά, οικεία και συμπεριληπτικά για όλους τους Ευρωπαίους, διασφαλίζοντας, ταυτόχρονα, ότι θα εξακολουθούν να είναι όσο το δυνατόν πιο ασφαλή και βιώσιμα. Τα κέρματα και τα τραπεζογραμμάτια ευρώ δεν πρόκειται να καταργηθούν. Οι Ευρωπαίοι θα έχουν την επιλογή να πληρώνουν σε τραπεζογραμμάτια και κέρματα ευρώ ή σε ψηφιακό ευρώ. Το ψηφιακό ευρώ έχει σχεδιαστεί ούτως ώστε να λειτουργεί συμπληρωματικά προς τα μετρητά και όχι να τα αντικαθιστά.
Η δεύτερη πρόταση καθορίζει ένα πλαίσιο για το ψηφιακό ευρώ. Το πλαίσιο αυτό διασφαλίζει ότι το ψηφιακό ευρώ θα είναι δωρεάν, απλό και συμπεριληπτικό. Θα είναι αποδεκτό για κάθε ψηφιακή πληρωμή σε όλη τη ζώνη του ευρώ και θα πληροί τα υψηλότερα πρότυπα προστασίας της ιδιωτικής ζωής όπως αυτά που παρέχουν τα μετρητά. Θα λειτουργεί σε απευθείας σύνδεση (online) και εκτός σύνδεσης (offline), στηρίζοντας τις ψηφιακές πληρωμές σε δικτυακούς τόπους καθώς και τις συναλλαγές που διενεργούνται χωρίς σύνδεση στο διαδίκτυο.
Επιπλέον, το ψηφιακό ευρώ θα πρέπει να εξετάζεται στο ευρύτερο πλαίσιο της ανάγκης να βελτιωθεί η στρατηγική αυτονομία της Ευρώπης. Σήμερα, το τοπίο πληρωμών μας κυριαρχείται από μη Ευρωπαίους παρόχους. Δεν διαθέτουμε καμία ευρωπαϊκή ψηφιακή λύση –αποδεκτή για οποιαδήποτε ψηφιακή πληρωμή σε όλη τη ζώνη του ευρώ– που να καλύπτει το κενό που αφήνει η ολοένα λιγότερη χρήση μετρητών.
Αυτό τελικά, μας καθιστά εξαρτημένους από ξένες εταιρείες σε έναν ολοένα και πιο πολωμένο και κατακερματισμένο κόσμο. Η εκχώρηση σε άλλους ενός τέτοιου βαθμού τεχνολογικού ελέγχου της οικονομίας της ΕΕ παρεμποδίζει κατά πολύ την ικανότητα της Ευρώπης να ενεργεί αυτόνομα στην παγκόσμια σκηνή. Θέτει πραγματικές απειλές για την ανθεκτικότητα και την οικονομική μας ασφάλεια. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, πρέπει να δράσουμε για να μειώσουμε τις εξωτερικές εξαρτήσεις που μπορεί να παρακωλύσουν την ελευθερία μας να ασκούμε πολιτικές που συνάδουν με τις δικές μας αξίες και συμφέροντα.
Το ψηφιακό ευρώ δεν θα ανταγωνίζεται τα ιδιωτικά μέσα πληρωμών. Θα λειτουργεί συμπληρωματικά προς αυτά, διευκολύνοντας τις ευρωπαϊκές ιδιωτικές λύσεις πληρωμών να επεκτείνουν και να διευρύνουν την εμβέλεια και τις λειτουργίες που προσφέρουν.
Το 2026 θα είναι μια χρονιά κρίσιμης σημασίας για το έργο του ψηφιακού ευρώ. Σε μια πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής, οι ηγέτες των χωρών της ζώνης του ευρώ εξέφρασαν την ικανοποίησή τους για την πρόοδο που σημειώθηκε πρόσφατα. Τόνισαν, επίσης, πόσο σημαντική είναι η ταχεία ολοκλήρωση του νομοθετικού έργου και η επιτάχυνση άλλων προπαρασκευαστικών σταδίων. Η ΕΚΤ προετοιμάζεται για το ενδεχόμενο έκδοσης του ψηφιακού ευρώ έως το 2029, υπό την προϋπόθεση ότι θα εκδοθεί η απαραίτητη νομοθετική πράξη το επόμενο έτος. Οι προετοιμασίες αυτές θα περιλαμβάνουν πιλοτική άσκηση που προβλέπεται να ξεκινήσει το 2027.
Το ευρώ έχει καταστεί έμβλημα της οικονομικής ισχύος της Ευρώπης και σύμβολο της ενότητάς μας στον κόσμο. Το 2026 η ζώνη του ευρώ θα καλωσορίσει το 21ο μέλος της, τη Βουλγαρία. Το νόμισμα που θα ωθήσει την ευημερία των 21 χωρών της ζώνης του ευρώ, πρέπει τώρα να ενστερνιστεί πλήρως τις τεχνολογίες του 21ου αιώνα.
Έφτασε πλέον η στιγμή να υλοποιηθεί η ιδέα του ψηφιακού ευρώ. Δεν είναι απλώς το τελευταίο στάδιο στην εξελικτική πορεία του νομίσματός μας, αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της προώθησης της στρατηγικής αυτονομίας μας και της αξιοποίησης στο έπακρο της ψηφιακής εποχής.
* Επίτροπος ΕΕ για την Οικονομία και την Παραγωγικότητα
** Εκτελεστικό μέλος της εκτελεστικής επιτροπής της ΕΚΤ
