Τα αιωνόβια δέντρα ή δέντρα γίγαντες είναι τα μακρόβια και μεγάλων διαστάσεων φυτικά είδη του πλανήτη μας. Μερικά από τα δέντρα αυτά στέκουν αγέρωχα παρά τα χρόνια που τα βαραίνουν, ακατανίκητα στη σκληρή δοκιμασία των καιρικών συνθηκών και του χρόνου. Γλίτωσαν από την καταστρεπτική μανία της φωτιάς αλλά κυρίως του ανθρώπου.
Στον τόπο μας τα δέντρα αυτά, που αποτελούν ζωντανά μνημεία της φύσης, είναι στενά δεμένα με την ιστορία, τους θρύλους και τις παραδόσεις του τόπου μας, και αποτελούν αναπόσπαστο και πολυτιμότατο μέρος της φυσικής μας κληρονομιάς. Μερικά θεωρούνται ιερά και σαν τέτοια έχουν τη δική τους ιδιαίτερη σημασία, ενώ άλλα ξεχωρίζουν για τη μεγάλη τους ηλικία και τις τεράστιες διαστάσεις τους. Γύρω από τα δέντρα αυτά καθώς και για τη προστασία τους μίλησε στον «Φ» ο Πρώτος Δασικός Λειτουργός στο Τμήμα Δασών Τάκης Παπαχριστοφόρου.
-Τι εννοούμε με τον όρο δέντρα μνημεία της φύσης και ποια είναι τα πιο σημαντικά στον τόπο μας;
– Τα δέντρα μνημεία της φύσης είναι συνήθως δέντρα μεγάλων διαστάσεων που έχουν ηλικία μερικών ή και πολλών αιώνων. Από τα πιο μεγάλα δέντρα σε ηλικία στον τόπο μας είναι ο τρέμιθος στην Απαισιά, 1500 χρονών, ο τρέμιθος στην Πόλη Χρυσοχούς, 1100 χρονών, η Δάφνη του Αποστόλου Φιλίππου στο Όμοδος 1000 χρονών, ο δρυς στη Λάνια, 800 χρονών, ο πλάτανος της Αγίας Μαύρης, 800 χρονών, οι ελιές στις Αγγλισίδες και το Ξυλιάτο, 800 χρονών, η τουμπεζιά στην Αγία Νάπα, 600 χρονών, η περνιά της Παναγίας της Θεοσκέπαστης στον Καλοπαναγιώτη, 800 χρονών, η Τραχεία Πεύκη στα Χαντριά 350 χρονών, η χαρουπιά στη Στενή της επαρχίας Πάφου 220 χρονών, η Αμυγδαλιά στα Λεύκαρα 150 χρονών, ο Αόρατος στο Κάβο Γκρέκο 150 χρονών, η λατζιά στον γκρεμό της Πελλής, 200 χρονών, η κληματαριά στην Αργάκα 120 χρονών, ο δρυς στον Πύργο Τηλλυρίας 120 χρονών και πολλά άλλα.
Τρέμιθος στην Απαισιά- 1500 ετών
-Πώς γίνεται η επιλογή ενός δέντρου για να κηρυχθεί σε διατηρητέο και πόσα τέτοια δέντρα έχουν κηρυχθεί μέχρι σήμερα;
– Ένα δέντρο μπορεί να κηρυχθεί σε διατηρητέο όταν πληροί κάποιες προϋποθέσεις όπως, να έχει μεγάλες διαστάσεις κορμού ή κόμης, να είναι σπάνιο ή μοναδικό στο είδος του, να έχει ιστορική ή θρησκευτική παράδοση, να δεσπόζει σε μια περιοχή, κ.α.
Μέχρι το τέλος του 2017 έχουν κηρυχθεί σε διατηρητέα 115 μεμονωμένα δέντρα και 27 ομάδες δέντρων.
– Τι δραστηριότητες γίνονται για να αναδείξετε αυτά τα δέντρα;
– Για να αναδείξουμε αυτά τα δέντρα γίνονται διαλέξεις σε σχολεία σε οργανωμένα σύνολα, αφίσες με πληροφοριακό υλικό, ξεναγήσεις επί τόπου, πινακίδες για το κάθε δέντρο όπου περιγράφεται το είδος του δέντρου, το φύλλωμά του, πότε ανθίζει, τι καρπό παράγει, το ύψος του, την περιφέρεια του κορμού και την ηλικία του, επίσης γίνονται ραδιοφωνικά και τηλεοπτικά προγράμματα.
Ελιά στις Αγγλισίδες- 800 ετών
Κηρύσσονται προστατευόμενα με βάση νομοθεσία
– Τι μέτρα λαμβάνει το Τμήμα Δασών για τη διατήρηση και προστασία των δέντρων αυτών;
– Το Τμήμα Δασών εδώ και αρκετά χρόνια υλοποιεί ειδικό πρόγραμμα προστασίας και συντήρησης αυτών των δέντρων. Κατ’ αρχάς καταγράφονται όλα τα αιωνόβια δένδρα οπουδήποτε βρίσκονται, είτε σε δασική γη είτε σε ιδιωτική. Αυτά που βρίσκονται σε δασική γη προστατεύονται από τον δασικό νόμο. Αξιολογείται η κάθε περίπτωση ξεχωριστά και αρχίζει η συντήρηση των δέντρων που κινδυνεύουν άμεσα να καταστραφούν. Για τα δέντρα που βρίσκονται εκτός Δασικών περιοχών η συντήρηση γίνεται σε συνεργασία με το Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως, αφού προηγουμένως κηρυχθούν σε προστατευόμενα σύμφωνα με το άρθρο 39 του Νόμου Περί Πολεοδομίας και Χωροταξίας.
Περνιά της Παναγίας της Θεοσκέπαστης στον Καλοπαναγιώτη- 800 ετών
-Τι πρέπει να προσέχουμε κατά τη συντήρηση των αιωνόβιων δέντρων;
-Πριν αρχίσει η συντήρηση ενός δέντρου εξετάζουμε σφαιρικά την όλη κατάστασή του. Αν το δέντρο έχει μεγάλη πληγή ή κουφάλα, πρέπει να ληφθεί πρόνοια για να τοποθετηθούν στηρίγματα στους κλάδους ή να γίνει μερική κλάδευση και μετά να αρχίσει η συντήρηση για να αποφύγουμε τυχόν σπάσιμο κλάδων ή επιδείνωση της ζωτικότητας του δέντρου.
Κατά τη διαδικασία της συντήρησης καθαρίζονται οι πληγές, αφαιρούνται οι ξηροί κλάδοι και οι κλάδοι που είναι επικίνδυνοι για να σπάσουν, γίνεται καθαρισμός και περιποίηση του ριζώματος εκεί που χρειάζεται, βελτίωση των εδαφικών συνθηκών έτσι ώστε το έδαφος να αερίζεται καλά και να τροφοδοτείται με θρεπτικές ουσίες το ριζικό σύστημα και σε εξαιρετικές περιπτώσεις γίνεται επέμβαση στο εσωτερικό του κορμού των δέντρων με τη δεντροχειρουργική μέθοδο.
Δρύς στη Λάνεια- 800 ετών
Συντήρηση και κήρυξη γης σε κρατικό δάσος
– Πέστε μας λίγα λόγια για τη δεντροχειρουργική μέθοδο.
-Η δεντροχειρουργική, που είναι σημαντικό μέρος της συντήρησης των δέντρων, είναι μια τεχνική που διαλαμβάνει σοβαρή επέμβαση στους ιστούς των δέντρων για αφαίρεση του σάπιου φλοιού και ξύλου και επάλειψη των πληγών με ειδικά χημικά παρασκευάσματα όπως είναι το μάστιχο και ο τεχνητός φλοιός.
Με την επέμβαση αυτή, επίσης, αναζωογονούνται οι ιστοί, με αποτέλεσμα να δυναμώνουν τα αδύνατα μέρη των δέντρων και έτσι να βελτιώνεται η ζωτικότητά τους.
– Μπορείτε να μας αναφέρεται μερικά παραδείγματα δέντρων που έχουν συντηρηθεί από το Τμήμα Δασών;
– Το Τμήμα Δασών έχει θέσει υπό την προστασία του και συντηρεί μεγάλο αριθμό αιωνόβιων δέντρων. Χαρακτηριστικά μπορώ να αναφέρω εδώ τον δρυ της Λάνιας, τη λατζιά στον Γκρεμό της Πελλής, τον δρυ στον Πύργο της Ρήγαινας, τη μαύρη πεύκη στο Τρόοδος, τον δρυ στον Σταυρό της Ψώκας, τον τρέμιθο στη Σίμου, τον δρυ στη Φύτη, την ελιά στις Αγγλισίδες, τον δρυ στο Προδρόμι, τον τρέμιθο στην Απαισιά, τον δρυ στο Κάτω Πύργο Τηλλυρίας, την Ελιά στο Ξυλιάτο, τον δρυ στα Λαγουδερά, τον Αόρατο στο Κάβο Γκρέκο, τον τρέμιθο στην Πόλη Χρυσοχούς, τον τρέμιθο στην Κισσούσα, τους τρέμιθους στην εκκλησία της Παναγίας της Αγγελόκτιστης στο Κίτι και πολλά άλλα.
Δρύς στη Λάνεια- 800 ετών
Με την ευκαιρία αυτή θα ήθελα να αναφέρω ότι το Τμήμα Δασών έχει συμπεριλάβει στους προϋπολογισμούς του πιστώσεις για την αγορά αιωνόβιων δέντρων με σκοπό την εξασφάλιση της απόλυτης προστασίας τους. Στην περίπτωση αυτή το Τμήμα Δασών αγοράζει το δέντρο και όση γη καλύπτει η κόμη του δέντρου και επιπλέον μερικά μέτρα πέραν της κόμης του. Η πιο πάνω γη κηρύσσεται σε κύριο κρατικό δάσος.
Προσοχή στη συντήρηση των δένδρων
-Τι πρέπει να γνωρίζει ο κόσμος σχετικά με τη φροντίδα και την προστασία των δέντρων;
– Θα αναφέρω εδώ μερικές χρήσιμες συμβουλές που θα πρέπει το κοινό να λαμβάνει υπόψη του όταν θέλει να συντηρήσει ένα δέντρο.
(α) Να αποφεύγεται η τοποθέτηση κατασκευών και καρφιών στον κορμό ή στα κλαδιά του δένδρου, γιατί έτσι προκαλούνται πληγές που εμποδίζουν την ανάπτυξή του, αλλά πιθανό να διευκολύνουν και την προσβολή του από ασθένειες.
(β) Να αποφεύγεται η αφαίρεση κλάδων από το δέντρο χωρίς τη συμβουλή κάποιου ειδικού, γιατί η αφαίρεση κλάδων ανεξέλεγκτα δημιουργεί προβλήματα διατάραξης της ισορροπίας και συνοχής της κόμης με αποτέλεσμα το δέντρο να κινδυνεύει με ξερίζωμα από τους ισχυρούς ανέμους.
Αόρατος- Κάβο Γκρέκο 800 ετών
(γ) Πρέπει να αποφεύγεται η κατασκευή πλακόστρωτου και η τοποθέτηση μπετόν γύρω από τον κορμό του δέντρου και σε όση έκταση καλύπτει η κόμη του, γιατί με τον τρόπο αυτό δεν αερίζεται κανονικά το ρίζωμα και δεν παίρνει το νερό που χρειάζεται για την επιβίωσή του.
Στην περίπτωση που υπάρχουν πλακόστρωτα ή μπετόν πρέπει να ανοιχθούν τρύπες ή να γίνουν μικρές σχάρες στον χώρο του ριζικού συστήματος για να διευκολύνεται ο αερισμός των ριζών και να τροφοδοτείται το δέντρο με νερό, υγρή λίπανση ή ακόμα με ειδικά φυτοφάρμακα για καταπολέμηση ασθενειών όταν χρειάζεται.
