Μπορεί να είναι το επάγγελμα, το αξίωμα ή το παρατσούκλι κάποιου προγόνου μας. Μας ακολουθεί και μας χαρακτηρίζει για ολόκληρη τη ζωή μας. Ο λόγος για το επίθετό μας. Είναι αλήθεια ότι πολλές φορές έχουμε αναρωτηθεί για τη σημασία και την προέλευσή του. Τις απαντήσεις μάς τις δίνει η Ονοματολογία, ένας κλάδος της Γλωσσολογίας που ερευνά την ιστορία και την προέλευση των κύριων ονομάτων. Και καθώς οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία, η μελέτη των ονομάτων και των επωνύμων έχει ιδιαίτερη αξία για πολλούς λόγους, ιστορικούς, κοινωνικούς, εθνολογικούς, πολιτιστικούς κ.ά.
Με τη μελέτη της σημασίας και της προέλευσης των επωνύμων των Ελληνοκυπρίων ασχολήθηκε επισταμένα ο φιλόλογος Γιώργος Χατζηκωστής στο βιβλίο του «Τα επώνυμα των ελλήνων της Κύπρου», εντάσσοντας τα κυπριακά επίθετα σε διάφορες κατηγορίες. Το βιβλίο, στο οποίο περιλαμβάνονται 8.000 επώνυμα, θα δοθεί δωρεάν με τον «Φιλελεύθερο» της Κυριακής στις 23 Δεκεμβρίου.
Όπως εξηγεί ο Γ. Χατζηκωστής, οι άνθρωποι δεν είχαν εξαρχής επώνυμα, καθώς στις πρώτες ολιγομελείς κοινωνίες δεν υπήρχε η ανάγκη τους και το κάθε άτομο είχε το προσωπικό του όνομα. Επειδή όμως τα ονόματα δεν ήταν ανεξάντλητα, με την πάροδο του χρόνου η συνωνυμία πολλών δημιουργούσε συγχύσεις. Γι’ αυτό, τα άτομα άρχισαν να διαφοροποιούνται με πρόσθετη αναφορά στο όνομα του πατέρα ή του παππού, είτε στον τόπο καταγωγής τους είτε στο επάγγελμά τους, σε κάποιο συγκεκριμένο χαρακτηριστικό τους κ.ά.
Στη διαμόρφωση των επιθέτων μας συνέβαλαν πολλοί παράγοντες όπως η ιστορία, η θρησκεία, οι παραδόσεις, οι κοινωνικές και άλλες συνθήκες της καθημερινής ζωής, τα επαγγέλματα, το περιβάλλον, η νοοτροπία των ανθρώπων, η παρατηρητικότητά τους, τα ήθη και τα έθιμα, οι προλήψεις, οι οικογενειακές σχέσεις και άλλα. Κυριότερες πηγές του συγγραφέα στην έρευνά του υπήρξαν οι τηλεφωνικοί και οι εκλογικοί κατάλογοι, αλλά και οι εφημερίδες, στις οποίες συναντούσε επώνυμα σε ειδήσεις και σε αγγελίες αρραβώνων, γάμων, κηδειών και μνημοσύνων. Κάποια επώνυμα επεσήμανε επίσης σε επιγραφές καταστημάτων και σε αυτοκίνητα εμπορικών επιχειρήσεων.
«Ο κάθε πολίτης πρέπει να ενδιαφέρεται και να μαθαίνει την ιστορία, τη λαογραφία και, όσο πληρέστερα γίνεται, τη γλώσσα του», επισημαίνει Γιώργος Χατζηκωστής, θέλοντας να τονίσει τη σημασία της έκδοσης. «Η γνωριμία με τα ονόματα των συμπατριωτών του ενισχύει τον γλωσσικό του πλούτο», σημειώνει.
Ο ο συγγραφέας πιστεύει πως το βιβλίο έχει αξία γλωσσική, ιστορική, κοινωνική και εθνογραφική, και ότι συμβάλλει στην εθνική μας αυτογνωσία. «Σ’ αυτό μπορεί να καταφεύγει κάποιος, έστω και μόνο από περιέργεια, για να μάθει για το επώνυμό του, του γείτονά του, του συγχωριανού, του συμπολίτη του ή κάποιου διακεκριμένου προσώπου της κοινωνίας», καταλήγει.
Φυλλομετρώντας τις σελίδες του βιβλίου, εντοπίσαμε δέκα «ιδιαίτερα» επίθετα και παραθέτουμε τη σημασία τους:
Μαλαθούρας: Προέρχεται από το μαλαθούριν – καλάθι, κάνιστρον.
Π(π)ιρίλλης: Aπό το τουρκικό birl που σημαίνει βόλος.
Μαλεκκίδης: Aπό το τουρκικό malik, ο ιδιοκτήτης, κάτοχος περιουσίας.
Κελλίρης: Aπό το τουρκικό gelir που σημαίνει εισόδημα – ο εισοδηματίας.
Πουλλαϊδης: Aπό το πουλλίν – Ο κυνηγός.
Σαζεϊδης: Aπό το τουρκικό saz. (μουσικό όργανο) – εκτελεστής μουσικής σε σαζί.
Κούρτης: Aπό το γαλλικό court. δικαιοσύνη – ο δικαστηριακός.
Κοιρανίδης: Aπό το ομηρικό κοίρανος – οάρχων, αρχηγός, κυβερνήτης.
Ππίντης: Aπό το τουρκικό pinti- ο φιλάργυρος, τσιγγούνης.
Κέττηρος: Aπό το τουρκικό getir – o ζητιάνος.
Ο Κύπριος φιλόλογος Γιώργος Χατζηκωστής στο βιβλίο του μελετά και αποκαλύπτει τις ρίζες των επωνύμων 8.000 Κυπρίων. Η έκδοση, που θα δοθεί δωρεάν με τον Φιλελεύθερο της Κυριακής στις 23/12, έχει αξία γλωσσική, ιστορική, κοινωνική και εθνογραφική.
