Εκατομμύρια πρόσφυγες τα τελευταία χρόνια, κυρίως μετά τον πόλεμο στη Συρία, έχουν αναζητήσει καταφύγιο, μέσω της Μεσογείου, στην Ευρώπη. Πριν από περίπου 70 χρόνια, κάποιοι άλλοι πρόσφυγες διέσχιζαν τις ίδιες θάλασσες. Όταν οι δυνάμεις του Άξονα και των Σοβιετικών εισέβαλαν στην Ανατολική Ευρώπη και στα Βαλκάνια, κατά τα πρώτα χρόνια του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου (Ανατολικό Μέτωπο) οδήγησαν χιλιάδες Ευρωπαίους να αναζητήσουν διαφυγή νότια και ανατολικά, προκειμένου να γλυτώσουν από το χάος και την τραγικότητα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Oι Βρετανοί, προκειμένου να διαχειριστούν την κατάσταση, ίδρυσαν το 1942 την MERRA (Middle East Relief and Refugee Administration), η οποία λειτουργούσε προσφυγικούς καταυλισμούς στη Συρία, την Αίγυπτο και την Παλαιστίνη, όπου αναζήτησαν καταφύγιο δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι από την Ευρώπη. Πολλοί φορείς και οργανισμοί παροχής κοινωνικής βοήθειας – μεταξύ αυτών και η Διεθνής Υπηρεσία Μετανάστευσης, ο Ερυθρός Σταυρός, το Ίδρυμα Εγγύς Ανατολή και ο Οργανισμός Save the Children Fund – συμμετείχαν σε αυτή την κινητοποίηση υποστήριξης της MERRA, ενώ ακολούθως τη λειτουργία των προσφυγικών καταυλισμών ανέλαβε ο ΟΗΕ.
Χαρακτηριστικές πληροφορίες, για την κατάσταση στους καταυλισμούς, καταγράφονται σε σχετική μελέτη, που πραγματοποιήθηκε από τον Public Radio International (PRI), τον Απρίλιο του 2016, την οποία επικαλείται και σχετικό ρεπορτάζ της Washington Post.
Όπως επισημαίνεται στη σχετική μελέτη, τον Μάρτιο του 1944, οι υπάλληλοι που εργάστηκαν για τη MERRA και τη Διεθνή Υπηρεσία Μετανάστευσης, είχαν δημοσιεύσει εκθέσεις, σε μια προσπάθεια να βελτιώσουν τις συνθήκες διαβίωσης στους καταυλισμούς. Μέσω αυτών των εκθέσεων, ήρθαν στο φως πληροφορίες σχετικά με την καθημερινή ζωή των Ευρωπαίων πολιτών – που στην πλειοψηφία τους προέρχονταν από τη Βουλγαρία, την Κροατία, την Ελλάδα, την Τουρκία και τη Γιουγκοσλαβία – οι οποίοι έπρεπε να προσαρμοστούν στη νέα τους ζωή στους καταυλισμούς της Μέσης Ανατολής. Σύμφωνα λοιπόν με την περιγραφή, οι συνθήκες διαβίωσης των Ευρωπαίων θυμίζουν αυτές που αντιμετωπίζουν οι πρόσφυγες σήμερα.
Όπως αναφέρει ο PRI, κατά την άφιξή τους οι πρόσφυγες καταγράφονταν από τους υπαλλήλους του καταυλισμού, οι οποίοι ακολούθως τους διένειμαν δελτία ταυτότητας, που εκδίδονταν από τον καταυλισμό. Μετά από την καταγραφή, οι πρόσφυγες υποβάλλονταν σε ενδελεχή ιατρική εξέταση σε αυτοσχέδιο νοσοκομεία. Εφόσον το ιατρικό προσωπικό τους έβρισκε επαρκώς υγιείς για να ενταχθούν στον καταυλισμό, οι πρόσφυγες διανέμονταν στα επιμέρους τμήματα του καταυλισμού: για οικογένειες, για ασυνόδευτα παιδιά, για άνδρες μόνους και για ανύπαντρες γυναίκες. Μετά την αποστολή τους στο αντίστοιχο τμήμα του καταυλισμού, οι πρόσφυγες είχαν ελάχιστες πιθανότητες εξόδου, ενώ κάποιες φορές είχαν τη δυνατότητα να εξέλθουν καταυλισμό, υπό την επίβλεψη των υπαλλήλων του στρατοπέδου.
Σε κάποιους προσφυγικούς καταυλισμούς, η εργασία για τους πρόσφυγες ήταν υποχρεωτική. Στο Χαλέπι οι πρόσφυγες ενθαρρύνονταν -αλλά δεν υποχρεώνονταν – να εργαστούν ως μάγειρες, ως καθαριστές και ως υποδηματοποιοί. Όπως επισημαίνεται, η εργασία δεν ήταν υποχρεωτική, ούτε και στον καταυλισμό του Nuseirat, αλλά οι υπεύθυνοι του καταυλισμού προσπαθούσαν να δώσουν στους πρόσφυγες την ευκαιρία να χρησιμοποιήσουν τις ικανότητές τους στην ξυλουργική, στη ζωγραφική, στην κατασκευή υποδημάτων και στην ύφανση μαλλιού, προκειμένου να έχουν μια απασχόληση και να κερδίζουν ορισμένα χρήματα από άλλους πρόσφυγες, οι οποίοι μπορούσαν να διαθέσουν κάποια χρήματα για τις υπηρεσίες τους.
Οι υπεύθυνοι στον προσφυγικό καταυλισμό Merra θεωρούσαν ότι τα παιδιά θα έπρεπε να ζουν σε όσο το δυνατόν καλύτερες συνθήκες, με την εκπαίδευση να αποτελεί το σημαντικότερο μέρος της καθημερινότητας. Οι σχολικές αίθουσες των προσφυγικών καταυλισμών στη Μέση Ανατολή είχαν, στις περισσότερες περιπτώσεις, ελάχιστους καθηγητές και πάρα πολλούς μαθητές, καθώς και ανεπαρκείς και υπερπλήρεις εγκαταστάσεις. Δεν ήταν όμως σε όλους τους καταυλισμούς το ίδιο. Στο Nuseirat, λόγου χάρη, ένας καλλιτέχνης πρόσφυγας δημιούργησε πολλά έργα ζωγραφικής και τα κρέμασε στους τοίχους ενός νηπιαγωγείου στο στρατόπεδο, έτσι ώστε οι σχολικές αίθουσες να φαίνονται «πιο φωτεινές και χαρούμενες». Αρκετοί κάτοικοι από την περιοχή χάρισαν παιχνίδια και κούκλες για το νηπιαγωγείο, σε τέτοιο βαθμό, έτσι ώστε κάποιος από τους υπευθύνους του καταυλισμού να επισημάνει ότι «δεν είχε τίποτα να ζηλέψει από πολλά νηπιαγωγεία στις Ηνωμένες Πολιτείες».
Όπως και οι σημερινοί πρόσφυγες, οι Ευρωπαίοι οι οποίοι βρίσκονταν σε καταυλισμούς προσφύγων στη Μέση Ανατολή, επεδίωκαν να επιστρέψουν σε συνθήκες φυσιολογικής ζωής. Άνθρωποι και σήμερα, όντες αντιμέτωποι με θανάσιμους κινδύνους αναζητούν μια νέα πατρίδα. Με βάση τα στοιχεία, που παραθέτει ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών, σε σχέση με το μέγεθος της προσφυγικής κρίσης, 41.3 εκατομμύρια είναι εκτοπισθέντες στην ίδια τους τη χώρα, 25.9 εκατομμύρια πρόσφυγες, 3,5 εκατομμύρια αιτητές ασύλου, 44,400 άνθρωποι την ημέρα αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τα σπίτια του, εξαιτίας πολέμου και ενόπλων συρράξεων , αλλά και εξαιτίας βάσιμου λόγου δίωξης με βάση τη φυλή, το θρήσκευμα, τις πολιτικές πεποιθήσεις την εθνικότητα ή τη συμμετοχή τους σε μια ιδιαίτερη κοινωνική ομάδα.
