Σε δύο κατηγορίες ταξινομούνται τα εγκαταλελειμμένα μεταλλεία, με βάση τα συμπεράσματα Ειδικής Οικολογικής Αξιολόγησης, η οποία διενεργήθηκε με σκοπό να εξετάσει τη Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων του Σχεδίου Δράσης Εγκαταλελειμμένων Μεταλλείων της Κύπρου. Σε αυτά που μπορούν να τύχουν διαχείρισης, εφόσον προηγουμένως διενεργηθεί ειδική οικολογική αξιολόγηση σε επίπεδο έργου και σε αυτά που δεν μπορεί να γίνει καμία παρέμβαση για την αποκατάσταση και επαναλειτουργία τους. Σημειώνεται ότι μεγάλος αριθμός εγκαταλελειμμένων μεταλλείων ή εγκαταστάσεων επεξεργασίας μεταλλεύματος, από τα συνολικά 26 εγκαταλελειμμένα και αδρανή μεταλλεία και τους χώρους επεξεργασίας μεταλλεύματος στην Κύπρου που εξετάστηκαν, βρίσκεται εντός ή πλησίον των περιοχών του Δικτύου Natura 2000.

Συγκεκριμένα, κατά τη διάρκεια της αξιολόγησης της μελέτης ειδικής οικολογικής αξιολόγησης, καθώς και τα επιπρόσθετα συμπληρωματικά στοιχεία τα οποία προσκομίστηκαν από τους μελετητές, διαφάνηκε ότι η σημαντικότητα των ενδεχόμενων επιπτώσεων στις περιοχές του Δικτύου Natura 2000 και στα είδη και οικοτόπους χαρακτηρισμού της κάθε περιοχής, δεν μπορούσαν να ποσοτικοποιηθούν στο παρόν στάδιο. Τονίστηκε δε ότι αυτό θα μπορεί να γίνει κατά τον σχεδιασμό σε επίπεδο έργου.

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Προωθούν επαναλειτουργία μεταλλείων

Στην πρώτη κατηγορία περιλαμβάνονται τα μεταλλεία που είναι εντός ή γειτνιάζουν με τα όρια των περιοχών του Δικτύου Natura 2000. Για οποιαδήποτε πρόταση για αποκατάσταση, επαναλειτουργία ή προστασία και ανάδειξη της μεταλλευτικής κληρονομιάς, ομάδας μεταλλείων τα οποία είναι εντός ή γειτνιάζουν, σε απόσταση μικρότερη του ενός χλμ. από τα όρια των περιοχών του Δικτύου Natura 2000, θα πρέπει να γίνει ειδική οικολογική αξιολόγηση για κάθε έργο ξεχωριστά. Θα πρέπει σε κάθε ειδική οικολογική αξιολόγηση να συγκεκριμενοποιηθούν τα έργα που προτείνονται ανά μεταλλείο που πρόκειται να αποκατασταθεί και να δοθεί λεπτομερής σχεδιασμός των επιμέρους έργων που θα απαιτηθούν για τον σκοπό αυτό.

Στην κατηγορία αυτή εντάσσονται συνολικά 11 εγκαταλελειμμένα μεταλλεία. Αυτά είναι τα μεταλλεία Αλεστού, Τρούλλων, Βρετσιών, Λίμνης, Κυνούσας, Μιτσερού, Αγροκηπιάς, Χατζηπαύλου, Καννούρων, Κοκκινόροστου, Αμιάντου.

Στη δεύτερη κατηγορία βρίσκονται τα μεταλλεία τα οποία χρησιμοποιούνται από προστατευόμενα είδη χειρόπτερων και άλλα είδη άγριας πανίδας εντός και εκτός του Δικτύου Natura 2000. Πρόκειται για επτά μεταλλεία στα οποία διαβιούν προστατευόμενα είδη νυχτερίδων και άλλων ειδών άγριας ζωής. Για τα μεταλλεία αυτά, δεν συστήνεται η πρόταση δράσεων για επαναλειτουργία τους, αποκατάστασή τους ή προστασία και ανάδειξη της μεταλλευτικής κληρονομιάς. Σημειώνεται ότι εργασίες αποκατάστασης ή άλλου είδους επεμβάσεις σε αυτές τις περιοχές, ενδεχομένως να έχουν αρνητικές επιπτώσεις στα ευάλωτα και σπάνια είδη άγριας πανίδας. Τονίζεται ότι δεν πρέπει να προταθεί οποιαδήποτε δράση για τις γαλαρίες, η οποία δεν θα συνάδει με τους στόχους προστασίας των ειδών που ανήκουν στα Παραρτήματα της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ για τη διατήρηση των φυσικών οικοτóπων, καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας. Αυτά είναι τα μεταλλεία Στρογγυλού – Μαθιάτη, Κοκκινόνερου – Αναλιώντα, Καλαβασού (Μαυρίδια και Μούσουλλος) και Τροόδους (Κοκκινόροτσου, Καννούρων και Χατζηπαύλου).

Οι περιοχές Natura 2000 που επηρεάζονται 

Στη Μελέτη Ειδικής Οικολογικής Αξιολόγησης έγινε εκτίμηση, κατά πόσον η υλοποίηση των προνοιών του υπό μελέτη Σχεδίου Δράσης Εγκαταλελειμμένων Μεταλλείων, θα επηρεάσει σημαντικά προστατευόμενες περιοχές του Ευρωπαϊκού Δικτύου Natura 2000. Πρόκειται για τις προστατευόμενες περιοχές Ειδικές Ζώνες Διατήρησης / Τόπους Κοινοτικής Σημασίας «Μαδαρή – Παπούτσα», «Δάσος Πάφου», «Περιοχή Πόλις – Γιαλιά», «Περιοχή Μιτσερού – Αγροκηπιάς». «Εθνικό Δασικό Πάρκο Τροόδους», καθώς και τις Ζώνες Ειδικής Προστασίας «Περιοχή Κόσιη – Παλλουρόκαμπος», «Δάσος Πάφου», «Εθνικό Δασικό Πάρκο Τροόδους» και «Βουνοκορφές Μαδαρής – Παπούτσας».

Καταφύγια για νυχτερίδες οι γαλαρίες

Σύμφωνα με τα επιπρόσθετα στοιχεία τα οποία κατατέθηκαν στο Τμήμα Περιβάλλοντος από τους μελετητές στις 14/09/2021, υποβλήθηκαν προτάσεις για μεταλλεία με ιδιαίτερα ευαίσθητα είδη, στα οποία πρέπει να τεθούν απαγορευτικοί περιορισμοί σε σχέση με πιθανές δράσεις που μπορεί να γίνουν στους χώρους αυτούς. Στα μεταλλεία αυτά δεν προκρίνεται η επαναλειτουργία ή αποκατάστασή τους, Τα μεταλλεία τα οποία έχουν αναγνωριστεί ως τέτοια, τα οποία χρησιμοποιούνται από προστατευόμενα είδη χειρόπτερων, είναι τα ακόλουθα: (α) Μεταλλείο Καλαβασού (Μαυρίδια & Μούσουλλος), (β) Μεταλλείο Κοκκινόνερου – Αναλιώντας ,(γ) Μεταλλείο Στρογγυλού – Μαθιάτη και (δ) Μεταλλεία Κοκκινόροτσου, Καννούρων και Χατζηπαύλου – Τρόοδος.

Aπόσταση από περιοχή Δικτύου Natura 2000    

> Μεταλλείο Αλεστού – 0.6 χλμ. ΕΖΔ «Μαδαρή – Παπούτσα»

> Μεταλλείο Τρούλλων – 1 χλμ. ΖΕΠ «Περιοχή Κόσιης — Παλλουρόκαμπου»

> Μεταλλείο Βρετσιών – 0.2 χλμ. ΖΕΠ «Δάσος Πάφου»

> Μεταλλείο Βρετσιών – 100% εντός δικτύου Natura 2000 πΤΚΣ «Δάσος Πάφου»

> Μεταλλείο Λίμνης – 0.2% εντός δικτύου Natura 2000 ΕΖΔ «Περιοχή Πόλις – Γιαλιά»

> Μεταλλείο Κυνούσας (Α&Β) -0.2 χλμ ΖΕΠ «Δάσος Πάφου»

> Εγκαταστάσεις Μιτσερού – 0.6% εντός δικτύου Natura 2000 ΕΖΔ «Περιοχή Μιτσερού – Αγροκηπιάς»

> Μεταλλείο Αγροκηπιάς (Α&Β) – 1.2% εντός δικτύου Natura 2000 ΕΖΔ «Κοιλάδα Ποταμού Μαρούλλενας»

> Μεταλλεία Χατζηπαύλου, Καννούρων και Κοκκινόροστου, εντός του δικτύου Natura 2000 ΕΖΔ και ΖΕΠ «Εθνικό Δασικό Πάρκο Τροόδους»

> Μεταλλείο Αμιάντου – 100% εντός δικτύου Natura 2000 ΕΖΔ και ΖΕΠ «Εθνικό Δασικό Πάρκο Τροόδους»

Βελτίωση και δημιουργία υποδομών για την υλοποίηση των δράσεων

Σκοπός της μελέτης ήταν ο εντοπισμός, η περιγραφή και η κατάλληλη αξιολόγηση των άμεσων και έμμεσων επιπτώσεων τις οποίες ενδεχομένως να επιφέρει το προτεινόμενο Σχέδιο Δράσης στις περιοχές του Δικτύου Natura 2000. Στην μελέτη εξετάστηκαν τυχόν επιπτώσεις στα είδη καθορισμού των περιοχών του Δικτύου Natura 2000, οι οποίες βρίσκονται εντός των ορίων των μεταλλείων ή σε απόσταση μικρότερη του 1 χλμ από τα υπό εξέταση μεταλλεία και χώρους, όπως αυτά αναφέρονται στο προτεινόμενο Σχέδιο Δράσης για την αποκατάσταση εγκαταλελειμμένων μεταλλείων της Κύπρου.

Τα αδρανή μεταλλεία τα οποία παρουσιάζονται στο Σχέδιο Δράσης ως χώροι που δύναται μελλοντικά να επαναλειτουργήσουν είναι: Σιας, Καπέδων, Κοκκινόνερου, Αλεστού, και Μαθιάτης S (Στρογγυλός).

Επίσης, προτείνονται δράσεις αποκατάστασης του περιβάλλοντος στους χώρους των εγκαταλελειμμένων μεταλλείων μεικτών θειούχων (χαλκού) και αποκατάσταση του χώρου του μεταλλείου του Αμιάντου.

Σύμφωνα με την μελέτη και κατόπιν στοιχείων που δόθηκαν από το Τμήμα Δασών και το Τμήμα Περιβάλλοντος, η επαναλειτουργία ορισμένων εγκαταλελειμμένων μεταλλείων ενδέχεται να επηρεάσει τις συνθήκες διαβίωσης των νυχτερίδων, από τα αυξημένα επίπεδα θορύβου, δόνησης, εκπομπές σκόνης, αφαίρεση μέρους της βλάστησης, απώλεια συνεκτικότητα της βλάστησης και επηρεασμός της από τυχόν διάνοιξη ή διαπλάτυνση δρόμων. Αυτά αφορούν το Νότιο Μεταλλείο Μαθιάτη (Στρογγυλός), Κοκκινόνερου, Καλαβασού (Μαυρίδια και Μούσουλλος) και Τροόδους (Χατζηπαύλου, Καννούρων, Κοκκινόροτσου) και Κοκκινογιών.

Σημειώνεται ακόμα ότι η ανάδειξη κάποιων γαλαριών ενδεχομένως να επηρεάσει αρνητικά είδη που φιλοξενούνται σε αυτές και αποτελούν σημαντικά καταφύγια τους, όπως για παράδειγμα, οι γαλαρίες στα μεταλλεία Χατζηπαύλου, Καννούρων και Κοκκινόροτσου.

Διαφαίνεται ότι, για την υλοποίηση των δράσεων, δημιουργούνται ανάγκες βελτίωσης και δημιουργίας υποδομών, όπως η διάνοιξη, αναβάθμιση ή συντήρηση οδικού δικτύου, αυξάνοντας την πίεση προς τα είδη και οικοτόπους (κατακερματισμός, απώλεια περιοχών, συμπίεση εδάφους, φωτορύπανση, όχληση και συνεκτικότητα των προστατευόμενων περιοχών). Επίσης, πιθανόν να προκόψουν ανάγκες υδροδότησης, ηλεκτροδότησης, φωταγώγησης, δικτύου τηλεφωνίας, συστημάτων αποχέτευσης, συλλογής απορριμμάτων, κ.λπ. Σημειώνεται ότι τα πιο πάνω, σαν μονάδες ή συσσωρευτικά, δυνατό να επηρεάσουν τα είδη και τους οικοτόπους των περιοχών.

*Φωτογραφία: Χάρης Νικολάου