Διαγωνισμό για την εμπορική υλοτομία 605 δένδρων στην κοιλάδα Διαρίζου, εντός δύο προστατευόμενων περιοχών του Δικτύου Natura 2000 στο Δάσος Πάφου, προκήρυξε το Τμήμα Δασών, χωρίς ωστόσο να ακολουθήσει τις νενομισμένες διαδικασίες που προβλέπονται από το περιβαλλοντικό κεκτημένο της ΕΕ και την εναρμονιστική νομοθεσία της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η προκήρυξη της δημόσιας σύμβασης δημοσιεύτηκε στις 24.11.2020. Η προθεσμία παραλαβής και η ημερομηνία αποσφράγισης των προσφορών λήγει στις 15.12.2020.
Η Ομοσπονδία Περιβαλλοντικών Οργανώσεων Κύπρου (ΟΠΟΚ) θεωρεί απαράδεκτη την προκήρυξη δημόσιας σύμβασης από το Τμήμα Δασών για πώληση περίπου 444 κυβικών μέτρων ξυλείας τραχείας πεύκης και παραγωγή καυσόξυλων αξίας €26.000, από την υλοτομία 605 δένδρων στην κοιλάδα Διαρίζου, εντός των προστατευόμενων περιοχών του Δικτύου Natura 2000 Τόπος Κοινοτικής Σημασίας και Ζώνη Ειδικής Προστασίας Δάσος Πάφου.
Η επηρεαζόμενη περιοχή βρίσκεται στα διοικητικά όρια των κοινοτήτων Φοινί και Κάτω Πλάτρες της επαρχίας Λεμεσού και Άγιος Νικόλαος της επαρχίας Πάφου. Χωροθετείται δε εντός πολεοδομικής ζώνης προστασίας των υδάτων, σε περιοχή εξαιρετικής φυσικής καλλονής και υψόμετρο 700 – 800 μέτρων. Επίσης, η εν λόγω περιοχή εμπίπτει εντός των προστατευόμενων περιοχών του Δικτύου Natura 2000 Τόπος Κοινοτικής Σημασίας Δάσος Πάφου, η οποία κηρύχθηκε τον Δεκέμβριο 2018, και Ζώνη Ειδικής Προστασίας Δάσος Πάφου, η οποία κηρύχθηκε τον Δεκέμβριο 2005. Επιπρόσθετα, εμπίπτει εντός της Μόνιμα Απαγορευμένης Περιοχής Κυνηγίου του Δάσους Πάφου και της Σημαντικής Περιοχής για τα Πουλιά Δάσος Πάφου, η οποία έχει καθοριστεί το 1989 από τον Πτηνολογικό Σύνδεσμο Κύπρου.
Η επηρεαζόμενη περιοχή εμπίπτει επίσης εντός της λεκάνης απορροής και της ζώνης προστασίας του ταμιευτήρα ύδρευσης (φράγματος πόσιμου νερού) Αρμίνου. Ειδικότερα, στη δυτική πλευρά της βρίσκεται το αργάκι της Αγίας Μαρίνας και στη βόρεια και ανατολική πλευρά ο ποταμός Φοινί, ο οποίος αποτελεί σημαντικό ποταμό εισροής στο φράγμα Αρμίνου.
Η βλάστηση της επηρεαζόμενης περιοχής περιλαμβάνει δύο δασικούς τύπους φυσικών οικοτόπων που βρίσκονται σε μίξη, εκ των οποίων ο ένας χαρακτηρίζεται ως προτεραιότητας: θαμνώδεις και δασικές συστάδες με Λατζιά και μεσογειακά πευκοδάση με ενδημικά είδη πεύκων της Μεσογείου και συγκεκριμένα τραχεία πεύκη.
Βιότοπος απειλούμενων ειδών
Η συγκεκριμένη περιοχή αποτελεί βιότοπο ζωτικής σημασίας του σπάνιου, απειλούμενου και ενδημικού είδους του κυπριακού αγρινού, το οποίο αποτελεί είδος καθορισμού της περιοχής Natura 2000 Τόπος Κοινοτικής Σημασίας Δάσος Πάφου. Ειδικότερα, η περιοχή αποτελεί εξαιρετική περιοχή τροφοληψίας του είδους, η οποία βρίσκεται σε μικρή απόσταση από το φράγμα Αρμίνου, τον ποταμό Φοινί και το αργάκι Αγίας Μαρίνας.
Επιπλέον, η επηρεαζόμενη περιοχή εμπίπτει σε μία από τις ιστορικά σημαντικότερες χωροκράτειες του σημαντικού αρπακτικού είδους Σπιζαετός, το οποίο αποτελεί είδος καθορισμού της περιοχής Natura 2000 Ζώνη Ειδικής Προστασίας Δάσος Πάφου. Σημειώνεται ότι, σύμφωνα με το «Σχέδιο Δράσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το Είδος Προτεραιότητας Σπιζαετός», χρειάζεται καθεστώς απόλυτης προστασίας στις περιοχές φωλεοποίησης του είδους, περιλαμβανομένου του ελέγχου πρόσβασης σε απόσταση 1 χλμ. από φωλιές και της αποφυγής οποιασδήποτε δασοκομικής δραστηριότητας σε απόσταση 2 χλμ. από φωλιές. Σύμφωνα με το υπό αναφορά Σχέδιο Δράσης, οι σημαντικότερες απειλές για το είδος, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνουν την απώλεια ενδιαιτημάτων και την ανθρώπινη ενόχληση.
Παράλληλα, σημειώνεται ότι, στο πλαίσιο εκπόνησης Διαχειριστικού Σχεδίου για το Δάσος Πάφου, το Τμήμα Δασών και η Υπηρεσία Θήρας και Πανίδας έχουν εκπονήσει «Σχέδιο Παρακολούθησης για τον Σπιζαετό» το 2011, το οποίο αναφέρει ότι οι σημαντικότερες απειλές για το είδος στο Δάσος Πάφου, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνουν την απώλεια ενδιαιτημάτων και τις αλλαγές στις χρήσεις γης, την ενόχληση κατά την περίοδο της αναπαραγωγής και την ενόχληση καθόλη τη διάρκεια του χρόνου σε επικράτειες και σημεία κουρνιάσματος.
Η επηρεαζόμενη περιοχή χωροθετείται επίσης μεταξύ δύο ιδιαίτερα σημαντικών περιοχών τροφοληψίας του σημαντικού αρπακτικού είδους Πυρόχρους Γύπας, το οποίο αποτελεί είδος καθορισμού των περιοχών Natura 2000 Ζώνη Ειδικής Προστασίας Χα-Ποτάμι και Ζώνη Ειδικής Προστασίας Κοιλάδα Διαρίζου. Σημειώνεται ότι, στο πλαίσιο εργασίας της Σύμβασης της Βόννης του Προγράμματος Περιβάλλοντος των Ηνωμένων Εθνών γενικότερα και του Μνημονίου Συνεργασίας για τη Διατήρηση των Αποδημητικών Αρπακτικών Πτηνών στην Αφρική και την Ευρασία ειδικότερα, το 2017 εκπονήθηκε το «Σχέδιο Δράσης για τη Διατήρηση Διαφόρων Ειδών Αφρικανικών-Ευρασιατικών Γυπών».
Σύμφωνα με το εν λόγω Σχέδιο Δράσης, οι σημαντικότερες απειλές για τον Πυρόχρου Γύπα, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνουν την απώλεια, την υποβάθμιση και τον κατακερματισμό των ενδιαιτημάτων του είδους και την όχληση από ανθρώπινες δραστηριότητες σε θέσεις αναπαραγωγής, τροφοληψίας και κουρνιάσματος, καθότι οι συγκεκριμένες απειλές μπορεί να επηρεάσουν σημαντικά την επιτυχή αναπαραγωγή, τη διατροφική δραστηριότητα και τον πιθανό αποικισμό νέων περιοχών.
Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, τόσο ο Σπιζαετός όσο και ο Πυρόχρους Γύπας συγκαταλέγονται στα είδη υπό απειλή, δηλαδή στα είδη πτηνοπανίδας που απειλούνται άμεσα με εξαφάνιση. Ως εκ τούτου, με βάση το ισχύον νομικό πλαίσιο, απαγορεύεται οποιαδήποτε ανάπτυξη ή δραστηριότητα ή υποβάθμιση περιοχών που καλύπτουν χώρους του βιολογικού τους κύκλου και μπορεί να επιδράσουν αρνητικά στους πληθυσμούς τους.
Το σχέδιο υλοτομίας δεν παρουσιάστηκε στην επιστημονική επιτροπή
Σημειώνεται ότι το σχέδιο εμπορικής υλοτομίας δεν παρουσιάστηκε στην Επιστημονική Επιτροπή για την προστασία και διαχείριση της φύσης και της άγριας ζωής, καθώς και των αγρίων πτηνών και θηραμάτων. Επιπλέον, δεν υποβλήθηκε σε δέουσα εκτίμηση επιπτώσεων στο περιβάλλον (ειδική οικολογική αξιολόγηση), παρότι η δραστηριότητα αυτή δεν συνδέεται άμεσα και δεν είναι αναγκαία για τη διαχείριση των δύο προστατευόμενων περιοχών. Αντιθέτως, ενδέχεται να επηρεάζει σημαντικά τους οικότοπους και τα είδη καθορισμού των εν λόγω περιοχών Natura 2000.
Ως εκ τούτου, το σχέδιο εμπορικής υλοτομίας πρέπει να εκτιμηθεί δεόντως ως προς τις επιπτώσεις του στις δύο προστατευόμενες περιοχές, λαμβανομένων υπόψη των στόχων διατήρησής τους. Βάσει των συμπερασμάτων της δέουσας εκτίμησης επιπτώσεων στο περιβάλλον, οι καθ’ ύλην αρμόδιες Αρχές πρέπει να εγκρίνουν το σχέδιο, μόνον αφού βεβαιωθούν ότι δεν θα παραβλάψει την ακεραιότητα των περιοχών Natura 2000 και αφού εκφρασθεί πρώτα η γνώμη του ενδιαφερόμενου κοινού.
Η ΟΠΟΚ τονίζει ότι το Κύριο Κρατικό Δάσος Πάφου κηρύχθηκε το 1940 από τους Βρετανούς, οπότε απαγορεύτηκε η βόσκηση και το κυνήγι εντός της κρατικής δασικής γης και τέθηκαν σε ισχύ ουσιώδεις περιορισμοί υλοτομίας. Μετά την ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας στην ΕΕ, το καθεστώς προστασίας του μεγαλύτερου κρατικού δάσους του νησιού ενισχύθηκε ακόμη περισσότερο, κυρίως μέσω της κήρυξης των προστατευόμενων περιοχών του Δικτύου Natura 2000 Τόπος Κοινοτικής Σημασίας και Ζώνη Ειδικής Προστασίας Δάσος Πάφου.
Όπως αναφέρεται σε ανακοίνωση της ΟΠΟΚ, η προώθηση ενός σχεδίου εμπορικής υλοτομίας 605 δένδρων Τραχείας Πεύκης, χωρίς να ακολουθηθούν οι νενομισμένες διαδικασίες που προβλέπονται από τις κοινοτικές οδηγίες της ΕΕ και την εναρμονιστική νομοθεσία της Κυπριακής Δημοκρατίας, συνιστά μία ιστορική και θεσμική οπισθοδρόμηση, στην προ 1940 εποχή, οπόταν τα δάση της Κύπρου βρίσκονταν σε μία περιβαλλοντικά ανεξέλεγκτη κατάσταση.
