Μια όμορφη γιορτή της αγροοικολογίας και της φυσικής καλλιέργειας, αλλά και μια χαρούμενη συνάντηση κατοίκων της περιοχής, μικρών και μεγάλων, ήταν το ολοήμερο παζαράκι Solea Valley Farmers Market που οργάνωσαν για άλλη μια φορά σε μηνιαία βάση οι νέοι βιοκαλλιεργητές της κοιλάδας Σολέας την περασμένη Κυριακή 14 Μαΐου 2023 στον πολυχώρο «Μύλοι» στη Λινού. Ανάμεσα στα ελαιόδεντρα των «Μύλων» στήθηκαν πάγκοι κι εκτέθηκαν για πώληση στους επισκέπτες, προϊόντα της τοπικής, βιώσιμης γεωργίας, χωρίς χημικά, όπως εποχιακά βιολογικά φρούτα και λαχανικά, φυτικά είδη και καλλυντικά, ελαιόλαδο, μέλι και κρασί που παράγεται από τοπικό οινοποιείο, αιθέρια έλαια, φαγητό για χορτοφάγους. Όλα προέρχονται από καλλιέργειες νέων παραγωγών εγκατεστημένων στις γειτονικές μεταξύ τους κοινότητες Φλάσου, Λινού και Κατύδατα – πρόκειται για νέους άνδρες και γυναίκες που τα τελευταία χρόνια εγκατέλειψαν τη Λευκωσία και άλλα αστικά κέντρα, επέλεξαν την αγροτική ζωή και την ύπαιθρο όπου δημιούργησαν τις οικογένειες τους και μεγαλώνουν εδώ τα παιδιά τους.
Γεωργία, παρασκευή τροφίμων, μεταποίηση
«Υπάρχει μια δυναμική από νεαρά άτομα που είτε επέστρεψαν στα χωριά τους, εδώ στην κοιλάδα Σολέας, είτε εγκαταστάθηκαν στην περιοχή φεύγοντας από την πόλη, καθώς δημιουργήθηκε ένα ρεύμα ενασχόλησης με τη γεωργία, με την παρασκευή τροφίμων και με τη μεταποίηση», όπως ανέφερε στον «Φ» ο 43χρονος αμπελουργός Αντώνης Καραολής ιδιοκτήτης των «Μύλων». Μας είπε ότι μαζί με τη σύζυγο του Λίζα έφυγαν το 2011 από τη Λευκωσία και διαμένουν στη Λινού, όπου γεννήθηκαν τα τρία παιδιά τους 11, 6 και 4 χρόνων, που φοιτούν στο νηπιαγωγείο και στο δημοτικό σχολείο στο χωριό Κοράκου Σολέας. Πρόσθεσε ότι ο πολυχώρος «Μύλοι» δημιουργήθηκε το 2015 από την οικογένεια του, αφού το κτήμα ανήκει στη μητέρα του που γεννήθηκε στη Λινού. Ο ίδιος συνεχίζει τη λειτουργία του με διοργάνωση διάφορων πολιτιστικών και κοινωνικών εκδηλώσεων, τόσο για μεγάλους όσο και για παιδιά. Μας πληροφόρησε ότι το Solea Valley Farmers Market ξεκίνησε τον Σεπτέμβρη 2022 και συνεχίζει να πραγματοποιείται κάθε μήνα, εκτός από τους μήνες Ιούλιο, Αύγουστο, Ιανουάριο και Φεβρουάριο που αναστέλλεται λόγω καιρικών συνθηκών.
«Οι παραγωγοί της περιοχής – συνέχισε – είχαν ανάγκη ένα χώρο για να μπορούν να εκθέσουν τα προϊόντα και τις δημιουργίες τους σε τακτική βάση. Είχαμε επίσης ανάγκη ένα κοινωνικό χώρο συνάντησης που στερηθήκαμε πολύ τα τελευταία τρία χρόνια λόγω της πανδημίας. Πάντως υπάρχουν σήμερα περισσότεροι νέοι στην περιοχή από όσους υπήρχαν πριν 10 χρόνια όταν ήρθαμε εδώ. Κάποιοι από αυτούς ήρθαν από αστικά κέντρα, ενώ άλλοι είναι ντόπιοι που λόγω οικονομικών και άλλων δυσκολιών επέλεξαν να μη φύγουν, αφού η ζωή στην πόλη είναι πολύ πιο πολυέξοδη από ό,τι στο χωριό».
Γυρνώντας πλάτη…στον αστικό τρόπο ζωής
Το 2019 αμέσως μετά τη συμπλήρωση διετούς προγράμματος σπουδών σε ιδιωτικό κολέγιο στη Λευκωσία ως τεχνικός παραγωγής βιολογικών προϊόντων, ο 31χρονος Ευτύχιος Παπανικολάου γύρισε την πλάτη στον αστικό τρόπο ζωής, έφυγε από το σπίτι των γονιών του στη Μακεδονίτισσα και ενοικίασε σπίτι και ένα τεμάχιο γης στα Κατύδατα, όπου συνεχίζει να καλλιεργεί μεγάλη ποικιλία βιολογικών λαχανικών, «προσπαθώντας – όπως μας είπε – να έχει πάντα λαχανικά στο χωράφι, ανεξάρτητα από την εποχή». Πρόσθεσε τα εξής: «Είχα διαπιστώσει ότι η Κύπρος έχει ανάγκη από βιοκαλλιέργειες από νεαρά άτομα και είχα ήδη γνωρίσει κάποιους που ασχολούνταν με αυτές. Έτσι, ενώ ακόμα σπούδαζα, έψαχνα να βρω την περιοχή που «μου κάνει» και είχα πάει ψάχνοντας μέχρι την Πάφο, τη Λεμεσό και τη Λάρνακα. Τελικά επέλεξα την κοιλάδα της Σολέας και τα Κατύδατα, γιατί το χώμα εδώ είναι εύφορο, ενώ η περιοχή δεν είναι πολύ ψηλά, έχει υψόμετρο περίπου 300 μέτρα, οπότε δεν κάνει πολύ κρύο τον χειμώνα, ούτε πολλή ζέστη το καλοκαίρι για τις καλλιέργειες…κι εννοείται ότι συνάντησα εδώ και άλλα νεαρά άτομα που επίσης ήρθαν από αστικές περιοχές και ασχολούνται με το αντικείμενο.
Πλεονέκτημα είναι και το γεγονός ότι η περιοχή είναι σχετικά κοντά στη Λευκωσία όπου είναι το πατρικό μου και οι πελάτες μου. Είμαι σε επικοινωνία με τους πελάτες μου, τους ενημερώνω για ό,τι έχω διαθέσιμο, κάνουν την παραγγελία τους, τους την ετοιμάζω και τους τη μεταφέρω με το αυτοκίνητο μου κάθε Σάββατο πρωί στο σπίτι τους. Δηλαδή εφαρμόζω την πρακτική «από το χωράφι στο πιάτο». Επίσης εξυπηρετώ δύο εστιατόρια στη Λευκωσία. Προσωπικά δεν κατεβαίνω σε λαϊκές αγορές, όπως άλλοι φίλοι της περιοχής». Είναι ενδιαφέρον ότι ο Ευτύχιος, που έχει άλλους τρεις αδελφούς, γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Λευκωσία «σε μια οικογένεια χωρίς οποιαδήποτε γεωργική εμπειρία», όπως ανέφερε στον «Φ». Πριν σπουδάσει τεχνική παραγωγής βιολογικών προϊόντων, είχε κάνει διάφορες εργασίες όπως μας είπε. «Η τελευταία μου δουλειά πριν αλλάξω ριζικά τη ζωή μου – συνέχισε – ήταν σε εταιρία τροφοδοσίας των στρατιωτών των Ηνωμένων Εθνών στο παλιό αεροδρόμιο Λευκωσίας.
Όταν βρέθηκα εκεί, είπα «φτάνει, θέλω να δω τι θα κάνω με τη ζωή μου…και ή θα χαθώ μέσα στο σύστημα που δεν με ικανοποιεί, ή θα μαζέψω λεφτά και θα πάω στην…Ισπανία! Η χώρα αυτή, η γλώσσα της, η κουλτούρα της, η…αύρα των ανθρώπων της, είχε για μένα κάτι μαγικό και ήθελα να τη γνωρίσω. Ήμουν λοιπόν 25 χρόνων όταν κατάφερα να εξοικονομήσω λεφτά, οπότε ετοίμασα τη βαλίτσα μου και πήγα στο Αλικάντε της Ισπανίας χωρίς να ξέρω κανέναν εκεί!». Ο Ευτύχιος έμεινε στο Αλικάντε ένα χρόνο. Τους πρώτους τρεις μήνες φοίτησε σε σχολή εκμάθησης της Ισπανικής γλώσσας και το υπόλοιπο διάστημα, όπως μας είπε, εργάστηκε σε καλλιέργειες λαχανικών και βιολογικής παραγωγής χαρουπόμελου που ανήκαν σε συμπατριώτη μας Κύπριο που ζούσε στην Ισπανία τα τελευταία δέκα χρόνια. Ποια είναι τα όνειρα του για το μέλλον; «Αρχικά να πω – τόνισε – ότι δεν…με βλέπω να επιστρέφω και να ζω στην πόλη, όπου δεν υπάρχει πια αειφόρος ανάπτυξη. Θέλω να κάνω οικογένεια εδώ, να έχω γη δική μου, να φυτέψω δέντρα, να έχω δικούς μου εργάτες να τους καθοδηγώ, να οργανώσω ίσως ένα εκπαιδευτικό χώρο όπου τα παιδιά θα μαθαίνουν για τις βιολογικές καλλιέργειες. Ναι, αποφάσισα ότι πλέον εδώ είναι η ζωή μου…».
Από τη…θεωρητική, στη φυσική καλλιέργεια
Αρχικά στη Φλάσου και μετά στα Κατύδατα διαμένουν τα τελευταία 11 χρόνια, άλλο ένα νεαρό ζευγάρι Λευκωσιατών, η Μαριλένα Σοφοκλέους και ο σύντροφος της Μάριος Σκουτέλλας (Feelix για τους φίλους του), όπου και ενοικιάζουν τεμάχια γης και καλλιεργούν εποχιακά λαχανικά, φρούτα και προϊόντα μεταποίησης. Τα διαθέτουν κάθε Σάββατο κυρίως στη λαϊκή αγορά του «ΟΧΙ» στη Λευκωσία, ενώ όπως μας είπαν, προμηθεύουν και άτομα μετά από παραγγελίες, μεταφέροντας τα είτε στη λαϊκή αγορά από όπου οι πελάτες τα παραλαμβάνουν, είτε στα σπίτια των πελατών στη Λευκωσία. «Έζησα 10 χρόνια στην Αθήνα όπου σπούδασα σκηνοθεσία και καλές τέχνες – μας είπε η Μαριλένα – και γνώρισα τον Feelix όταν επέστρεψα στη Λευκωσία. Μείναμε στην πρωτεύουσα μόνο για 6 μήνες, όταν συνειδητοποιήσαμε ότι δεν θέλουμε να ζούμε άλλο, σε πόλη.
Ο Feelix τέλειωσε σπουδές Multimedia (Πολυμέσων), αλλά άρεσαν και στους δύο οι εναλλακτικές καλλιέργειες, χωρίς να έχουμε πρακτική σχέση με γεωργία». Απαντώντας σε ερώτηση για το πώς επέλεξαν τη συγκεκριμένη περιοχή Σολέας για εγκατάσταση, ο Feelix ανέφερε ότι «ένα χρόνο πριν από εμάς, είχαν έρθει και έμεναν εδώ κάποιοι φίλοι μας, ενώ τη χρονιά που ήρθαμε εμείς, είχαν μετακομίσει και άλλοι φίλοι από τη Λευκωσία που ενοικίασαν σπίτι στη Φλάσου. Τους επισκεφθήκαμε και μας υπέδειξαν ότι το ένα από τα γειτονικά σπίτια ήταν προς ενοικίαση, οπότε σπεύσαμε και το ενοικιάσαμε. Ήταν πολύ παλιό και κάναμε πολλές επιδιορθώσεις με σκληρή δουλειά, αλλά αργότερα το αφήσαμε και ενοικιάσαμε άλλο στα Κατύδατα, όπου μένουμε μέχρι σήμερα.
Πάντως πριν έρθουμε εδώ, είχα αρχίσει να διαβάζω για διάφορες βιολογικές πολυκαλλιέργειες, για τη φυσική καλλιέργεια και την περμακουλτούρα (σ. σ. σχεδιαστικό σύστημα που στοχεύει στη δημιουργία βιώσιμων ανθρώπινων οικισμών συμβατών με τα σχέδια της φύσης). Βέβαια στη θεωρία ακούγονται όλα πολύ ωραία, αλλά δεν μαθαίνεις αν δεν κάνεις πρακτική και δεν αποκτήσεις εμπειρία». Η Μαριλένα Σοφοκλέους ανέφερε ότι «αρχίσαμε να πειραματιζόμαστε για τις θεωρίες που διαβάζαμε, στη μικρή μας αυλή και σε ένα διπλανό χωραφάκι. Τελικά καταλήξαμε να εφαρμόζουμε ένα συνδυασμό όλων αυτών, που είναι η φυσική καλλιέργεια θα μπορούσα να πω. Εγώ ασχολούμαι αυτή τη στιγμή περισσότερο με τη μεταποίηση, παρά με την καλλιέργεια. Δηλαδή οτιδήποτε δεν πουληθεί, προσπαθώ να βρω ένα τρόπο να το κάνω…άλλο προϊόν, αντί να το πετάξω. Είναι σημαντικό ότι δεν πετάμε σχεδόν τίποτε. Π. χ. τώρα είναι η εποχή των μέσπιλων, οπότε ψάχνω διάφορους τρόπους και συνταγές κι έτσι από τα μέσπιλα (μούσμουλα) έφτιαξα σάλτσα για πατάτες και μπιφτέκια…Να συμπληρώσω ότι έχουμε στην αυλή μας και κοτούλες ελεύθερες και χαρούμενες που τρων κι εκείνες βιολογικά και γεννούν…τέλεια αυγά!».
«Μα ακόμα είσαι στη Φλάσου;»
Το παρόν του στο παζαράκι Solea Valley Farmers Market της περασμένης Κυριακής στη Λινού, έδωσε μαζί με τους δύο γιους του 9 και 8 χρόνων, ο σχεδιαστής, κατασκευαστής και συντηρητής κήπων Ντίνος Γεωργίου, που είναι ο πιο…παλιός από την ομάδα των νέων βιοκαλλιεργητών της περιοχής, παρόλο που αυτή τη στιγμή δεν ασχολείται με καλλιέργειες. Ο Ντίνος έφυγε από τη Λευκωσία και ζει μόνιμα στη Φλάσου από το 2010, πριν ακόμα κλείσει την «Ουτοπία», τον γνωστό οικολογικό και πολιτιστικό πολυχώρο στην παλιά Λευκωσία που δημιούργησε και λειτούργησε για δέκα ολόκληρα χρόνια. «Ήδη από το 2004 που επέστρεψα από την Αυστραλία όπου σπούδασα αρχιτεκτονική τοπίου – μας είπε – μοίραζα τις μέρες μου ανάμεσα στη Λευκωσία και στη Φλάσου, όπου για χρόνια καλλιεργούσα κυπριακά βότανα και βιολογικά λαχανικά και παρασκεύαζα αιθέρια έλαια. Πρέπει να σου πω ότι με ενοχλεί όταν κάποιες φορές με ρωτούν «μα ακόμα είσαι στη Φλάσου;». Εσένα δεν θα σε ενοχλούσε αν σε ρωτούσαν «μα ακόμα είσαι στο σπίτι σου;». Φυσικά είμαι ακόμα στη Φλάσου, γιατί η Φλάσου είναι το σπίτι μου, έχω εδώ τη δική μου γη και δεν έχω βέβαια σκοπό να φύγω. Στράφηκα ναι, στον σχεδιασμό, την κατασκευή και περιποίηση κήπων πελατών μου σε διάφορες περιοχές της Κύπρου, γιατί δεν ήθελα να είμαι μόνο παραγωγός.
Σε μια φάση αντιλήφθηκα ότι αντικείμενο μου είναι ο άνθρωπος και όχι μόνο τα φυτά και οι κήποι και γι’ αυτό, το πλάνο μου είναι πέρα από την απασχόληση μου με τους κήπους ως βιοποριστική εργασία, να συνεχίσω και να τελειώσω την αναδιαμόρφωση του οικογενειακού μου αγροκτήματος, τη «Φάρμα Ουτοπία» όπως την ονομάζω, αφού το κτήμα το βλέπω σαν συνέχεια της «Ουτοπίας» που από κατάστημα στην πόλη, εξελίσσεται σε φάρμα. Θέλω να έχω παραγωγή φυτών σε γλάστρες και παραγωγή λαχανικών, ενώ ο χώρος θα προσφέρεται και για άλλες εκδηλώσεις, περιλαμβανομένων εργαστηρίων για παιδιά και μεγάλους. Έχει προχωρήσει η «Φάρμα Ουτοπία» και μπορεί τώρα να φιλοξενήσει κάποιες δραστηριότητες. Π. χ. την Τετάρτη θα έρθει μια ομάδα περίπου 20 παιδιών ιδιωτικού Γυμνασίου και θα συμμετάσχουν σε εκπαιδευτικό εργαστήρι που οργανώνω για την κομποστοποίηση και για άλλα στοιχεία περμακουλτούρας. Επίσης θα τα συνοδεύσω στο φυτώριο και στον μικρό λαχανόκηπο που δημιούργησα εκεί και θα τους μιλήσω για τη διαδικασία της καλλιέργειας και συντήρησης του».
Ένα μοναχικό ταξίδι και ένα…όραμα
-Αλήθεια πώς βρέθηκες από την Ουτοπία της Λευκωσίας στην Ουτοπία της Φλάσου;
-Όπως είπα και προηγουμένως, η Φλάσου είναι το σπίτι μου. Δεν είμαι πια στη βαβούρα της πόλης όπου ενοικιάζω ένα χώρο, είμαι εδώ στον δικό μου χώρο που θα τον εξελίξω. Αλλά είναι μοναχικό ταξίδι, δεν ήρθαν άλλοι για να το κάνουμε μαζί – και μπορεί να το ήθελα κι εγώ να είναι έτσι, τουλάχιστον στην αρχή, για να είναι γερές οι βάσεις, για να ξεκαθαρίσω πώς θέλω να το οργανώσω. Όταν έρθει η ώρα θα κάνω συνεργασίες με άλλα άτομα για συγκεκριμένα έργα σε διάφορα θέματα και όχι μόνο βιοκαλλιέργειες. Πάντως εκδηλώσεις σαν τη σημερινή, το Farmers Market, είναι απαραίτητες σε κοινότητες σαν τη δική μας, γιατί φέρνει τον κόσμο κοντά και γνωρίζονται οι άνθρωποι μεταξύ τους. Επίσης προωθούν τα προϊόντα τους για πώληση, ή παίρνουν ιδέες για καλλιέργειες, αν δεν έχουν. Το πρόβλημα είναι ότι το κράτος δεν έχει όραμα και δεν βοηθά αυτούς τους ανθρώπους, οπότε ό,τι καλό γίνει, προέρχεται καθαρά από πρωτοβουλίες ατόμων. Το δικό μου όραμα δεν αφορά μόνο τη φάρμα μου, αλλά ολόκληρη την περιοχή και θα ήθελα να δω να γίνεται οικολογική όλη η κοιλάδα της Σολέας, με κοινή συνισταμένη ένα οικολογικό πλάνο από τις κοινοτικές αρχές της περιοχής. Προς τον σκοπό αυτό μπορούν να βοηθήσουν όλα τα άτομα που ενδιαφέρονται για το ζήτημα για συνεργασία μαζί μας και κοινές δράσεις προς αυτή την κατεύθυνση».
