Μετά από 15 χρόνια διαδοχικών κρίσεων, οι Ευρωπαίοι πολίτες είδαν την αγοραστική δύναμη και το βιοτικό τους επίπεδο να πέφτουν, ενώ η ΕΕ μένει ολοένα και περισσότερο πίσω από τις ΗΠΑ, ως οικονομία. Σε συνδυασμό με εσωτερικά προβλήματα, όπως η άνοδος της ευρωσκεπτικιστικής ακροδεξιάς, η Ένωση κινδυνεύει να δει την επιρροή της ως γεωπολιτική οντότητα να υποχωρεί περαιτέρω.

Σε αποκλειστική συνέντευξή του στον Φιλελεύθερο και το in-cyprus, ο Nicolas Schmit, Επίτροπος της ΕΕ για την Απασχόληση και τα Κοινωνικά Δικαιώματα – ο οποίος αναμένεται να διεκδικήσει την ηγεσία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στις εκλογές του Ιουνίου απέναντι στην Ursula von der Leyen – τονίζει ότι ο δρόμος προς τα εμπρός είναι μια Ευρώπη με επίκεντρο τον άνθρωπο.

 Υπογραμμίζει τη σημασία καλών, στοχευμένων κοινωνικών πολιτικών, όπως η δημιουργία ποιοτικών θέσεων εργασίας, ο κατώτατος μισθός, η προσιτή στέγαση και τα εργασιακά δικαιώματα για τους εργαζόμενους σε πλατφόρμες, ενώ σημειώνει ότι η πρόσφατη κρίση του κόστους ζωής οφείλεται στα αυξημένα κέρδη.

-Πολλές χώρες της ΕΕ αντιμετωπίζουν κρίσεις κόστους και στέγασης, καθώς οι αυξήσεις των τιμών και ο ρυθμός ο ανάπτυξης του ΑΕΠ δεν συνάδουν με την αύξηση των μισθών. Τι μπορεί να κάνει η ΕΕ για να διασφαλίσει μια πιο δίκαιη κατανομή των κερδών;

-Υπάρχει μια μεγάλη συζήτηση σχετικά με τα αίτια του πληθωρισμού που ξεκίνησε κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Στην Ευρώπη, είχαμε το ζήτημα της διακοπής των αλυσίδων εφοδιασμού, το οποίο ώθησε τις τιμές σε υψηλότερα επίπεδα και στη συνέχεια ήρθε η ενεργειακή κρίση λόγω του πολέμου στην Ουκρανία.

Συχνά, όταν έχουμε αυτές τις πληθωριστικές εντάσεις, πολλοί τομείς το παίρνουν σαν ευκαιρία για να αυξήσουν τις τιμές τους, παρόλο που το κόστος παραγωγής τους μπορεί να μην έχει επηρεαστεί τόσο πολύ. Δεν ήταν οι μισθοί που έσπρωξαν τις τιμές προς τα πάνω, όπως πάντα λέγεται, αλλά τα κέρδη. Νομίζω ότι εδώ έχουμε ένα πρόβλημα έλλειψης ανταγωνισμού, που επέτρεψε σε ορισμένους τομείς να αυξήσουν τις τιμές τους. Αυτό πρέπει να διορθωθεί.

Επίσης, τώρα, σε πολλά μέρη της Ευρώπης έχουμε διαμαρτυρίες από αγρότες, αν και οι τιμές των τροφίμων είναι μεταξύ εκείνων που αυξήθηκαν περισσότερο. Ωστόσο, οι αγρότες δεν έχουν επωφεληθεί από αυτές τις αυξήσεις. Είναι οι βιομηχανίες διανομής ή μεταποίησης που έχουν εκμεταλλευτεί την ευκαιρία για να αυξήσουν τις τιμές τους.

Η λύση αφορά τον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζουμε τον πληθωρισμό. Η νομισματική πολιτική είναι μια πτυχή. Δεν είναι η καλύτερη, αλλά δυστυχώς είναι πάντα η μόνη μέθοδος που χρησιμοποιούμε. Είδαμε όμως ότι υπάρχουν πολλές επιπτώσεις της νομισματικής πολιτικής, οι οποίες τώρα έχουμε αντιληφθεί ότι μπορεί να είναι επιζήμιες. Ως Επιτροπή, λέμε ότι πρέπει να διασφαλίσουμε ότι οι μισθοί συμβαδίζουν με τις αυξήσεις των τιμών. Αυτό είναι μια καινοτομία, γιατί προηγουμένως, θα λέγαμε ότι πρέπει να ελέγξουμε τους μισθούς και τις αυξήσεις τους. Πρέπει να διατηρήσουμε μια κανονική εξέλιξη των μισθών, η οποία θα πρέπει τουλάχιστον να αντισταθμίζει αφενός τις αυξήσεις των τιμών, αλλά αφετέρου να λαμβάνει υπόψη τα κέρδη της παραγωγικότητας. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο πιέζουμε πολύ για τη ρύθμιση του κατώτατου μισθού και των συλλογικών συμβάσεων.

-Μπορούν οι συλλογικές συμβάσεις και οι κατώτατοι μισθοί να καθοριστούν σε ευρωπαϊκό επίπεδο ή εναπόκειται στις εθνικές κυβερνήσεις;

Μπορούμε να ορίσουμε έναν αριθμό πραγμάτων και να θέσουμε το σωστό πλαίσιο σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Αλλά, όσον αφορά τον καθορισμό των μισθών, στο τέλος, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το εθνικό ή ακόμη και το περιφερειακό επίπεδο. Όμως πρέπει να ορίζεται το σωστό πλαίσιο. Επειδή υπάρχει ανάγκη για καλύτερο συντονισμό, όχι μόνο ως προς την οικονομική πολιτική. Ο μακροοικονομικός συντονισμός αφορά και την κοινωνική πολιτική. Και γι’ αυτό πιστεύουμε ότι όσο περισσότερο ενοποιούμαστε ως Ευρώπη μέσω της ενιαίας αγοράς, αλλά και μέσω της νομισματικής ένωσης, χρειαζόμαστε καλύτερο συντονισμό των κοινωνικών και των οικονομικών πολιτικών και, προφανώς, των δημοσιονομικών πολιτικών.

-Πώς επηρεάζει ήδη η Τεχνητή Νοημοσύνη την εργασία στην ΕΕ και ποια μέτρα λαμβάνει το μπλοκ για τη ρύθμιση της;

-Προς το παρόν, κανείς δεν μπορεί ακόμη να αξιολογήσει τον αντίκτυπο της Τεχνητής Νοημοσύνης στην αγορά εργασίας. Έτσι, δεν μπορούμε να πούμε ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη καταργεί θέσεις εργασίας και ότι θα καταλήξουμε με μαζική ανεργία επειδή οι άνθρωποι θα αντικατασταθούν από την Τεχνητή Νοημοσύνη. Μπορεί ακόμη και να δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας χάρη στην Τεχνητή Νοημοσύνη. Αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι θα μεταμορφώσει την αγορά εργασίας, συμπεριλαμβανομένων των θέσεων εργασίας λευκού κολάρου. Στο παρελθόν, λόγω της ρομποτοποίησης, ήταν οι βιομηχανικές εργάτες που αντικαταστάθηκαν από την τεχνολογία. Τώρα, βλέπουμε ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη αφορά περισσότερο τις θέσεις εργασίας των υπαλλήλων. Αυτό σημαίνει ότι πολλές δουλειές δεν θα εξαφανιστούν, αλλά θα υπάρξει μια συνεργασία μεταξύ της Τεχνητής Νοημοσύνης και των ανθρώπων. Αυτό προϋποθέτει ότι πρέπει να επανεκπαιδεύσουμε τους ανθρώπους για να χειριστούν την Τεχνητή Νοημοσύνη.

Υπάρχει η απαισιόδοξη άποψη, που λέει ότι θα χάσουμε πολλές θέσεις εργασίας. Υπάρχει όμως και μια πιο αισιόδοξη άποψη που αναφέρει ότι οι θέσεις εργασίας απλώς θα αλλάξουν, αν προετοιμάσουμε τους ανθρώπους αρκετά καλά. Η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί να είναι μια ευκαιρία για την Ευρώπη, επειδή έχουμε μια δημογραφική κατάσταση, κατά την οποία θα χάνουμε 1 εκατομμύριο ανθρώπους από την αγορά εργασίας, κάθε χρόνο. Έτσι, είτε θα χάσουμε από την παραγωγική μας ικανότητα, είτε θα πρέπει να αντικαταστήσουμε τους ανθρώπους με την τεχνολογία.

-Έχετε αναφέρει ότι μια πιο σύντομη εβδομάδα εργασίας μπορεί να είναι επωφελής για την οικονομία και να βοηθήσει στην προσέλκυση εργαζομένων σε τομείς που αντιμετωπίζουν ελλείψεις προσωπικού. Πώς μπορεί να λειτουργήσει αυτό;

-Λέω πάντα ότι, αν σε μια επιχείρηση υπάρχει η δυνατότητα για την αλλαγή της οργάνωσης της εργασίας και την υιοθέτηση τετραήμερης εβδομάδας, και οι εργαζόμενοι συμφωνούν με αυτό, θα πρέπει να γίνεται. Γιατί όχι; Έχουμε πολλά πιλοτικά έργα που προσπαθούν να αναδιοργανώσουν την εργασία. Όχι μόνο στην Ευρώπη αλλά και στο Ηνωμένο Βασίλειο, με πολλά θετικά αποτελέσματα. Οι εταιρείες που δυσκολεύονται να προσελκύσουν εργαζόμενους, εξετάζουν το ενδεχόμενο να υιοθετήσουν την τετραήμερη εβδομάδα για να γίνουν πιο ελκυστικές.

Πριν από μερικούς μήνες είχαμε μια συνάντηση στις Βρυξέλλες για την Τεχνητή Νοημοσύνη και τις επιπτώσεις της στην αγορά εργασίας. Ο κύπριος οικονομολόγος Χριστόφορος Πισσαρίδης, είπε ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη θα μπορούσε να ανοίξει τη δυνατότητα ευρύτερης εφαρμογής της τετραήμερης εβδομάδας. Διότι αν η παραγωγικότητα – και αυτό είναι πάντα το ζητούμενο – αυξηθεί μέσω της τεχνολογίας, θα τεθεί το ερώτημα πώς θα κατανεμηθούν τα κέρδη που ενδέχεται να προκύψουν, αν μπορούν να κατανεμηθούν σε καλύτερους μισθούς, όμως μπορούν επίσης να κατανεμηθούν εν μέρει και σε λιγότερη εργασία.

-Υπάρχει πάντα ο κίνδυνος αυτά να διανεμηθούν σε περισσότερα υπερκέρδη για τις επιχειρήσεις.

-Αυτό είναι το άλλο θέμα το οποίο αφορά τις σχέσεις μεταξύ εργαζομένων και εργοδοτών. Γι’ αυτό πιστεύουμε στη σημασία του κοινωνικού διαλόγου σε όλα τα επίπεδα.

-Είστε ένθερμος υποστηρικτής της ρύθμισης της εργασίας σε πλατφόρμες. Πώς μπορεί να επιτευχθεί αυτό;

-Έχουμε υποβάλει πρόταση σχετικά με τις συνθήκες εργασίας των εργαζομένων στις πλατφόρμες, η οποία βρίσκεται υπό διαπραγμάτευση μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου. Δεν είναι εύκολη διαπραγμάτευση, διότι ορισμένες χώρες είναι απρόθυμες να βελτιώσουν τις συνθήκες εργασίας στον τομέα αυτό.

Το ερώτημα είναι, ποιο είναι το καθεστώς ενός εργαζόμενου στην πλατφόρμα; Είναι εργαζόμενος ή είναι αυτοαπασχολούμενος; Πολλές πλατφόρμες λένε όχι- δεν είμαστε εργοδότες. Η πραγματικότητα είναι προφανώς διαφορετική. Πρόκειται για μια νέα μορφή εργασίας που κατέστη δυνατή μέσω της τεχνολογίας. Λοιπόν, αυτοί οι εργαζόμενοι θα πρέπει να έχουν τα ίδια δικαιώματα όπως όλοι.

Δεν είμαι κατά των πλατφορμών, νομίζω ότι ανταποκρίνονται σε ανάγκες της οικονομίας μας. Αλλά θα πρέπει να γίνει σαφές ότι οι πλατφόρμες δεν είναι ο τρόπος για να παρακαμφθούν οι κοινωνικές παροχές, οι άδειες και οι συντάξεις.

Νέες πολιτικές για ν’ αντιμετωπίσουμε το λαϊκισμό και την ακροδεξιά

-Οι συντεχνίες στην ΕΕ υστερούν σε σχέση με τις ΗΠΑ τόσο από άποψη συμμετοχής όσο και από άποψη επιρροής. Πώς μπορεί η ΕΕ να τις ενδυναμώσει και γιατί είναι σημαντικό να το πράξει;

-Η δύναμη των συντεχνιών συνδεόταν σε μεγάλο βαθμό με ορισμένους τύπους δραστηριοτήτων: τη βαριά βιομηχανία και τη βιομηχανία γενικότερα. Βλέπουμε ότι σε πολλά μέρη η βιομηχανία μειώνεται, βρισκόμαστε σε μια οικονομία υπηρεσιών, καθώς έχουμε όλο και περισσότερες μικρές οντότητες, μικρές επιχειρήσεις. Νομίζω ότι εναπόκειται στα συνδικάτα να προσαρμοστούν στη νέα οικονομία και να δουν πώς μπορούν να εκπροσωπήσουν τους καινούργιους τύπους εργαζομένων. Είναι πιο δύσκολο να εκπροσωπήσεις τους εργαζόμενους σε μια μικρή επιχείρηση, παρά σε ένα μεγάλο εργοστάσιο. Οι εργαζόμενοι στις πλατφόρμες είναι ένα καλό παράδειγμα.

Εάν θέλουμε μια οικονομία βασισμένη στο κοινωνικό καλό και στις καλές εργασιακές σχέσεις, χρειαζόμαστε ισχυρές συντεχνίες, διαφορετικά, δεν θα υπάρχει κοινωνικός διάλογος, αν η μια πλευρά είναι αδύναμη. Τα συνδικάτα λοιπόν, πρέπει να προσαρμοστούν και να πείσουν ότι όλοι χρειάζονται εκπροσώπηση στη νέα οικονομία.

Στις ΗΠΑ, η δύναμη των συντεχνιών είχε περιοριστεί δραστικά, από διαφορετικές κυβερνήσεις. Τώρα, έχουν μια κυβέρνηση που είναι φιλική προς τα συνδικάτα. Όταν ο Biden λέει στις επιχειρήσεις ότι θα λάβουν υποστήριξη από το I.R.A. (Inflation Reduction Act), αυτό σημαίνει ότι θα πάρουν εκατομμύρια, μερικές φορές δισεκατομμύρια, σε υποστήριξη από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση, αλλά αυτό θα εξαρτάται, για παράδειγμα, από το αν επιτρέπουν τις συντεχνίες και τις συλλογικές συμβάσεις στις εταιρείες τους. Επίσης, όταν μιλάμε για δημόσιες συμβάσεις – οι οποίες αποτελούν σημαντικό μέρος της οικονομίας – θα πρέπει να δίνεται κάποιου είδος πλεονεκτήματος στις εταιρείες που έχουν συλλογικές συμβάσεις ή τηρούν τον κατώτατο μισθό.

-Οι ανισότητες και η κρίση του κόστους ζωής οδηγούν στην άνοδο της ακροδεξιάς. Στην Κύπρο, έχουμε ένα ακροδεξιό κόμμα που οργανώνει κοινωνικά παντοπωλεία. Πως μπορούν οι καλές κοινωνικές και οικονομικές πολιτικές να αποτελέσουν απάντηση στην ακροδεξιά;

-Έχουμε κοινωνικά παντοπωλεία σε όλη την Ευρώπη, όπου οι άνθρωποι δεν μπορούν να έχουν μια αξιοπρεπή διαβίωση με το μισθό τους, ή ίσως δεν έχουν μισθό για διάφορους λόγους. Τα κοινωνικά παντοπωλεία δεν είναι λύση, με όλο το σεβασμό για τους ανθρώπους που τα τρέχουν και κάνουν σπουδαία δουλειά.

Το γεγονός ότι ορισμένα κόμματα προσπαθούν να προσελκύσουν εκείνους που βρίσκονται στο περιθώριο της κοινωνίας, που έχουν πληγεί περισσότερο από την κρίση, δείχνει πρώτα ότι υπάρχει έλλειψη κάπου αλλού. Επίσης, δεν ξέρω από που λαμβάνουν χρήματα αυτά τα κόμματα. Αυτό είναι ένα σημαντικό ερώτημα.

Πρώτον, υπάρχει ανάγκη για καλύτερη πρόνοια, κοινωνική προστασία από το κράτος ή άλλους κοινωνικούς οργανισμούς. Δεν μπορούμε να το αφήσουμε αυτό στην ακροδεξιά. Δεύτερον, τι προτείνει η ακροδεξιά; Μπορεί να δίνουν τρόφιμα στους ανθρώπους, αλλά δεν μπορούν να πουν ‘Θα συνεχίσουμε να σας στηρίζουμε και να καλύπτουμε τις βασικές σας ανάγκες για να επιβιώσετε’.

Η λύση είναι να δώσουμε στους ανθρώπους νέες ευκαιρίες για να εξασφαλίσουν μια αξιοπρεπή ζωή. Τα ακροδεξιά κόμματα δεν έχουν καμία πρόταση για να αλλάξουν την κατάσταση γιατί τρέφονται από την κοινωνική παρακμή. Γι’ αυτό πρέπει να προσφέρουμε πραγματικές λύσεις: καλές δουλειές, προσιτή στέγαση και κοινωνική στήριξη.

Πρόσφατα, υιοθετήσαμε μια σύσταση σχετικά με το ελάχιστο εισόδημα για άτομα που δεν μπορούν να τα βγάλουν πέρα επειδή δεν εργάζονται αρκετά ή δεν μπορούν να εργαστούν καθόλου, όπως οι γυναίκες που μεγαλώνουν παιδιά μόνες τους, ή που δεν έχουν πρόσβαση σε παιδική φροντίδα. Γι’ αυτό λέμε ότι η παιδική φροντίδα πρέπει να είναι προσιτή ή και δωρεάν. Αυτά είναι τα μηνύματα που οφείλουμε να μεταδώσουμε, αλλά και οι πολιτικές που πρέπει να θέσουμε σε εφαρμογή για να αντιμετωπίσουμε τον λαϊκισμό και την ακροδεξιά.