Μεθόδους ευγονικής και μεσαιωνικές πρακτικές σε βάρος των ατόμων με αναπηρία της Κύπρου, καταγγέλλει στον «Φ» ο πρόεδρος της Κυπριακής Συνομοσπονδίας Οργανώσεων Αναπήρων (ΚΥΣΟΑ), Χριστάκης Νικολαΐδης. Πραγματοποιούνται εξαναγκαστικές στειρώσεις, υπογραμμίζει, σε γυναίκες που έχουν οι ίδιες ή οι σύζυγοί τους κάποια μορφή αναπηρίας και μάλιστα χωρίς να το γνωρίζουν εκ των προτέρων. Τέτοιες απάνθρωπες πρακτικές, όπως τις χαρακτηρίζει, συμβαίνουν ακόμη και σε ιδρύματα, όπως επίσης και τερματισμοί εγκυμοσύνης. Καλεί, μάλιστα, το κράτος να προχωρήσει σε έρευνα για αντίστοιχη περίπτωση σε ίδρυμα που αφορά ανήλικη. Ο κ. Νικολαΐδης υπογραμμίζει το κενό στη νομοθεσία και ζητά την ποινικοποίηση της αναγκαστικής στείρωσης, η οποία εφαρμόζονται «σιωπηλά και ατιμώρητα κυρίως σε γυναίκες με νοητική, ψυχοκοινωνική και άλλες αναπηρίες, επικαλούμενοι ότι δεν είναι σε θέση να μεγαλώσουν ένα παιδί».
Ειδικότερα, ανέφερε ότι ήλθαν στην αντίληψη της ΚΥΣΟΑ διάφορες περιπτώσεις τα τελευταία χρόνια, οι οποίες έχουν διαφορετικά χαρακτηριστικά. «Μία από αυτές αφορά γυναίκα που δεν είχε η ίδια αναπηρία, όμως στειρώθηκε επειδή ο σύζυγός της είχε νοητική αναπηρία. Αφού γέννησε το πρώτο της παιδί, της αφαίρεσαν τη δυνατότητα για να μην κάνει άλλα. Ενημερώθηκε για την ιατρική πράξη, αφού υποβλήθηκε σε στείρωση».
Μια άλλη περίπτωση (την οποία έφερε στο φως η εκπομπή «Πρωτοσέλιδο του «Σίγμα») είπε ο κ. Νικολαΐδης, αφορά γυναίκα με νοητική αναπηρία, η οποία γέννησε το πρώτο της παιδί και μετά από αυτό στειρώθηκε, επίσης, για να μην γεννήσει άλλα. «Δεν το γνώριζε και αφού ολοκληρώθηκε η διαδικασία της είπαν οι γιατροί: “Εσάσαμεν σε”. Προφανώς θεωρούν πως δεν είναι σε θέση να κάνει οικογένεια και να μεγαλώσει παιδιά. Έχουμε πληροφορίες για ανάλογες περιπτώσεις και σε ιδρύματα. Ότι έμειναν έγκυες και ότι οι αρμόδιες υπηρεσίες προχώρησαν αρχικά σε διακοπή της εγκυμοσύνης (άμβλωση) και στη συνέχεια σε στείρωση. Υπάρχουν αναφορές για παρόμοια περιστατικά, ακόμη και για ανήλικο κορίτσι, τα οποία η Συνομοσπονδία θεωρεί ότι πρέπει να διερευνηθούν περαιτέρω».
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Ζήτησαν από ανάπηρη να ανέβει από σκάλες σε κέντρο υγείας
Η μεγαλύτερη δυσκολία, υπογραμμίζει, είναι ότι δεν υπάρχει νομοθεσία, ώστε ο εξαναγκασμός κάποιου ατόμου σε στείρωση να θεωρείται ποινικό αδίκημα. «Δεν μπορεί κάποιος να προσβάλει αυτές τις πράξεις με οποιονδήποτε τρόπο, είτε στο δικαστήριο είτε αλλού. Ουσιαστικά επιτρέπονται και όσοι τις κάνουν θεωρούν ότι υπάρχει νομιμότητα στις πράξεις τους. Στην Κύπρο εξακολουθεί να εφαρμόζεται η πρακτική της στείρωσης μετά από απαίτηση των κηδεμόνων των ατόμων με νοητική αναπηρία, κυρίως γυναικών».
Οι στειρώσεις αυτές, υπογράμμισε ο κ. Νικολαΐδης, «πιστεύουμε ότι γίνονται λόγω του μεγάλου κενού στη νομοθεσία, το οποίο πρέπει να κλείσει. Πρέπει να ποινικοποιηθεί η υποχρεωτική – εξαναγκαστική στείρωση για τα άτομα με αναπηρία και ειδικά για τις γυναίκες, ώστε και ο γιατρός να φοβάται να προχωρήσει. Έτσι σιγά – σιγά να κατανοήσουν και οι γονείς και οι κηδεμόνες ότι αυτή η πράξη είναι απάνθρωπη. Να προσφέρουν στις γυναίκες με αναπηρία το δικαίωμα να κάνουν παιδιά και να μπορούν να τα μεγαλώσουν. Η αναπηρία δεν είναι εμπόδιο», είπε, τονίζοντας παράλληλα, πως πρόκειται για πολύπλευρο θέμα.
Πάντως, σημείωσε, είναι πολύ δύσκολο να συγκεντρώσει κάποιος στοιχεία και δεδομένα για τις εξαναγκαστικές στειρώσεις που πραγματοποιούνται. «Αυτό διότι εφαρμόζονται διάφορες στειρώσεις, αφορούν άτομα με πολύ διαφορετικά χαρακτηριστικά και διότι τα άτομα αυτά χρειάζεται συχνά να επικοινωνούν με εναλλακτικούς τρόπους που πολλοί δεν τους γνωρίζουν. Υπάρχουν ακόμη 12 χώρες που εξακολουθούν να εφαρμόζουν πρακτικές στείρωσης των ατόμων με αναπηρία, πέρα από την Κύπρο».
Τόνισε, δε, ως γεγονός την έλλειψη πρόσβασης σε υπηρεσίες σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας, παράλληλα με ολοκληρωμένα προγράμματα σεξουαλικής αγωγής τα οποία θα μπορούσαν να διευκολύνουν μια πιο λεπτή συζήτηση για την αντισύλληψη, την άμβλωση, τη σεξουαλικότητα και την εγκυμοσύνη. «Ακόμα και σήμερα στην Κύπρο, υπάρχουν περιπτώσεις όπου η στείρωση γυναικών και ανδρών με αναπηρίες αποτελεί πολλές φορές την προϋπόθεση ώστε να τους “επιτραπεί” από τις οικογένειες του ζευγαριού να μείνουν μαζί».
Το θέμα των στειρώσεων, είπε, εξετάστηκε στην Κοινοβουλευτική Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων το 2019 και τον Ιανουάριο του 2020, όπου ομόφωνα συμφωνήθηκε ότι υπάρχει ανάγκη ρύθμισης. «Μίλησαν για τη διαδικασία που ακολουθείται σε περιπτώσεις στείρωσης στα δημόσια και ιδιωτικά νοσηλευτήρια, καθώς και τα σεξουαλικά και τα αναπαραγωγικά δικαιώματα της γυναίκας. Τα μέλη της Επιτροπής κατέληξαν στην κοινή διαπίστωση ότι υπάρχει επείγουσα ανάγκη θέσπισης ενός νομοθετικού πλαισίου ή και δημιουργίας πρωτοκόλλου που να επιτρέπει στις γυναίκες να αποφασίζουν μόνες τους εάν θέλουν να προχωρήσουν σε στείρωση, δεδομένου ότι δεν θα χρειάζεται η συγκατάθεση του συντρόφου, του συζύγου ή του κηδεμόνα τους. Τέλος, απαίτησαν την ετοιμασία ενός πρωτοκόλλου καθώς και τη θεσμοθέτηση ενός μηχανισμού παρακολούθησης που θα διαπιστώνει ότι η συγκεκριμένη πρακτική εφαρμόζεται ορθά και σε καμία περίπτωση δεν καταπατείτε κανένα αναφαίρετο δικαίωμα».
Πάντως, είπε, σε ευρωπαϊκό επίπεδο αυτήν την περίοδο γίνεται έντονη συζήτηση για το εν λόγω θέμα. «Ετοιμάζεται τροποποίηση υφιστάμενης οδηγίας που αφορά τη στείρωση, ώστε να ενσωματώσουν και άλλες διατάξεις, μεταξύ των οποίων η ποινικοποίηση της στείρωσης γυναικών και κοριτσιών με αναπηρία».
Ανάγκη νομοθεσίας βλέπουν οι γυναικολόγοι
Δεν υπάρχουν ούτε κατευθυντήριες γραμμές, ούτε νομοθεσία για τη στείρωση ατόμων με αναπηρία, σημείωσε στον «Φ» ο πρόεδρος της Παγκύπριας Μαιευτικής και Γυναικολογικής Εταιρείας, Γαβριήλ Καλακουτής. «Απ’ όσο γνωρίζω δεν υπάρχει νομοθεσία που να το ρυθμίζει και πρέπει να ζητείται νομική συμβουλή ή ακόμη και διάταγμα από το Δικαστήριο. Δεν είναι κάτι που μπορεί να αναλάβει ένας γιατρός μόνος του», είπε και τόνισε την ανάγκη νομοθεσίας και ότι είναι κάτι που θέλουν ως Εταιρεία. Πάντως, είπε, ο ίδιος έχει ακούσει για τέτοιες πρακτικές στο παρελθόν σε άτομα με νοητική αναπηρία μετά τη συγκατάθεση των γονιών τους. «Δεν ξανάκουσα κάτι ανάλογο τελευταία».
Από την πλευρά της, η διευθύντρια του Συνδέσμου Οικογενειακού Προγραμματισμού, Μαρία Επαμεινώνδα, παρατήρησε ότι στο εν λόγω θέμα χρειάζεται μια πολυθεματική προσέγγιση. Όπως υπογράμμισε, πρόκειται για ζήτημα που έχει πολλές διαστάσεις, οι οποίες πρέπει να μελετηθούν από όλους τους αρμόδιους φορείς. «Πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι απόψεις των επηρεαζόμενων ατόμων, όπου είναι εφικτό».
Επιπλέον, προθυμία για εξέταση του ζητήματος εκφράστηκε και από την Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής.
Ο πρόεδρος του Παγκύπριου Αντιαναιμικού Συνδέσμου, Μίλτος Μιλτιάδους, με δημοσίευση του στο Twitter, καταδίκασε τις εν λόγω πρακτικές. «Πόθεν να το πιάσεις και να έχει λογική; Δηλαδή θα μπορούσαν να “σάσουν” αυτεπάγγελτα και εμένα, φαντάζομαι, για να μην έκανα παιδιά με (οποιοδήποτε) μεγάλο ή μεγαλύτερο ρίσκο (λόγω θαλασσαιμίας) ή να εφάρμοζαν άμεση διακοπή κύησης αν το έμβρυο είχε διάγνωση θαλασσαιμίας ή άλλης γενετικής πάθησης;».
ΑΠΟΨΗ
Αχαρτογράφητα νερά
Μετά την καταγγελία – κόλαφο της ΚΥΣΟΑ και του Χριστάκη Νικολαΐδη, ο «Φ» επιχείρησε να εξετάσει τις διαστάσεις του ζητήματος, αναζητώντας τη γνώμη αρμόδιων φορέων. Η ερώτηση «ποια είναι η θέση σας για τις εξαναγκαστικές στειρώσεις σε άτομα με αναπηρίες;» προκάλεσε πονοκέφαλο, αναδεικνύοντας ένα μεγάλο κενό. Βρισκόμαστε σε αχαρτογράφητα νερά… Βεβαίως και το ζήτημα είναι πολύπλοκο και πολυδιάστατο. Πώς θα κρίνεις την αναπηρία ως προς τη γονεϊκότητα; Όμως, το αν είναι κάποιος ικανός και καλός γονέας δεν μπορείς να το κρίνεις ούτε για τα άτομα χωρίς αναπηρίες. Το μόνο σίγουρο είναι ότι ως κράτος δεν μπορεί να καταδικάζει την αναπηρία. Δεν μπορεί να συμπεριφέρεσαι σαν χασάπης που πετσοκόβει ανθρώπους. Δεν μπορεί να μιμείσαι ολοκληρωτικά καθεστώτα που αναζητούσαν μια άρια φυλή. Δεν μπορεί να μένει χωρίς ρύθμιση στη νομοθεσία.
