Μέτρα για πρόληψη πυρκαγιών σε βιομηχανίες

Μέτρα για την πρόληψη των κινδύνων πυρκαγιών σε εγκαταστάσεις υψηλού κινδύνου αποφάσισε η κυβέρνηση μετά τα επαναλαμβανόμενα περιστατικά πυρκαγιών στην οχληρά βιομηχανική ζώνη Γερίου – Ιδαλίου.

Σε πρώτη φάση διενεργήθηκε παγκύπρια εκστρατεία επιθεωρήσεων και ελέγχων όλων των αδειοδοτημένων εγκαταστάσεων διαχείρισης αποβλήτων στις αρχές της εβδομάδας. Στη βάση των αποτελεσμάτων της εν λόγω εκστρατείας, θα ληφθούν άμεσα μέτρα στο πλαίσιο της εφαρμογής και επιβολής των διατάξεων της κείμενης νομοθεσίας.

Το τελευταίο πάντως περιστατικό της 15ης Σεπτεμβρίου σε εργοστάσιο ανακύκλωσης οχημάτων στη βιομηχανική περιοχή Γερίου καταδεικνύει ότι δεν πρέπει να υπάρχει κανένας εφησυχασμός και χτύπησε εκ νέου καμπανάκι για τους κινδύνους που διατρέχουν οι περιοχές βαριάς οχληρίας.

Το Υπουργικό Συμβούλιο πήρε ζεστά το θέμα και ζήτησε ενημέρωση αναφορικά με την πρόοδο υλοποίησης των αποφάσεων που λήφθηκαν, σε δύο χρονικά στάδια: τον Δεκέμβριο 2023 και τον Μάιο 2024, δηλαδή πριν την επόμενη καλοκαιρινή περίοδο. Σημειώνεται ότι η όλη διαδικασία για την υλοποίηση των αποφάσεων θα παρακολουθείται από το γενικό διευθυντή της Γενικής Διεύθυνσης Περιβάλλοντος.

Το πρόσφατο συμβάν πυρκαγιάς στη βιομηχανική περιοχή Γερίου και συγκεκριμένα σε εγκαταστάσεις ανακύκλωσης υλικών στις 16 Ιουλίου καθώς και το θέμα των συχνών πυρκαγιών σε εγκαταστάσεις διαχείρισης αποβλήτων, αποτέλεσε το αντικείμενο συνεδρίας υπό την προεδρία του Προέδρου της Δημοκρατίας, στην παρουσία των Υπουργών Γεωργίας Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος (ΥΓΑΑΠ), του Υπουργού Εργασίας, της Υφυπουργού παρά τω Προέδρω καθώς και άλλων κρατικών αξιωματούχων. Προηγήθηκαν συνεδριάσεις του Υπουργού ΓΑΑΠ και της Υφυπουργού παρά τω Προέδρω στις 24 Ιουλίου και 27 Ιουλίου 2023, αντίστοιχα.

Στόχος των συναντήσεων ήταν η ανάλυση και η εκτίμηση της όλης κατάστασης με σκοπό τη λήψη μέτρων για την αντιμετώπιση του προβλήματος σε βραχυπρόθεσμο και μεσοπρόθεσμο χρονικό ορίζοντα με τη συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων υπηρεσιών, λαμβάνοντας υπόψη τον υφιστάμενο αλλά και τον μελλοντικό χωροταξικό σχεδιασμό των οικιστικών περιοχών οι οποίες γειτνιάζουν με τις εν λόγω βιομηχανικές μονάδες, και την επικινδυνότητα και την συχνότητα των περιστατικών πυρκαγιών που παρατηρούνται τα τελευταία έτη σε τέτοιου είδους μονάδες.

Κατά την συνάντηση με τον Πρόεδρο Χριστοδουλίδη, αποφασίστηκαν να προωθηθούν συγκεκριμένα μέτρα που αφορούν διάφορα κυβερνητικά τμήματα.

Μέχρι τέλους 2023, υπό τον συντονισμό του Τμήματος Περιβάλλοντος να ολοκληρωθούν οι έλεγχοι στις υφιστάμενες αδειοδοτημένες εγκαταστάσεις υψηλού κινδύνου. Στην συνέχεια λαμβάνοντας υπόψη τις εισηγήσεις της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας να επικαιροποιήσει τις Άδειες Διαχείρισης Αποβλήτων, (ΑΔΑ) ώστε να συμπεριλαμβάνουν τους νέους επιπρόσθετους εξειδικευμένους όρους για κάθε εγκατάσταση.

Περαιτέρω, αποφασίστηκε να δοθεί στους διαχειριστές των εγκαταστάσεων διαχείρισης αποβλήτων, μεταβατική περίοδος εφαρμογής των νέων όρων των αδειών που θα τροποποιηθούν. Παράλληλα, αποφασίστηκε μέχρι τέλους 2023 να ετοιμαστεί τροποποίηση της νομοθεσίας και των διαταγμάτων, όπου αυτό χρειάζεται, για την διαφοροποίηση του ύψους των εγγυητικών και των ποινών των εξωδίκων, καθώς επίσης και υιοθέτηση διοικητικών κυρώσεων μεταξύ των οποίων και η σαφής άμεση αναστολή εργασιών.

Αποφασίστηκε επίσης όπως βάσει της επικινδυνότητας των υλικών που υπόκεινται σε διαχείριση εντός των εγκαταστάσεων, να επαναξιολογηθούν οι αποστάσεις ασφαλείας μεταξύ των σωρών των υλικών που αποθηκεύονται ώστε να διευκολύνεται η κατάσβεση σε περίπτωση πυρκαγιάς. Οι εν λόγω αποστάσεις και όροι να ενσωματωθούν στις άδειες λειτουργίας κάθε μονάδας ξεχωριστά.

Το Τμήμα Περιβάλλοντος ανέλαβε να εξετάσει μέχρι τέλους 2023 την αναγκαιότητα δημιουργίας Ευθύνης Παραγωγού για απόβλητα υλικά, πέραν από τις υποχρεωτικές ροές στις απαιτήσεις της σχετικής υφιστάμενης νομοθεσίας για τη διαχείριση ειδικών ρευμάτων αποβλήτων (ανακυκλώσιμα υλικά χαμηλής ή/ και μηδενικής αξίας, χλωριωμένα πλαστικά, κλπ.) και να υποβληθούν αναλόγως σχετικές εισηγήσεις για ετοιμασία νομοθετικών ρυθμίσεων.

Μια άλλη απόφαση που ανέλαβε το Τμήμα Περιβάλλοντος να υλοποιήσει είναι η θεσμοθέτηση Ομάδας Ειδικών η οποία θα συντονίζεται από τον Αρχιεπιθεωρητή του Τμήματος Περιβάλλοντος, και σε αυτήν θα συμμετέχουν η Πυροσβεστική Υπηρεσία και λειτουργοί από το Τμήμα Περιβάλλοντος και άλλα Τμήματα του ΥΓΑΑΠ. Η ομάδα θα διενεργεί τουλάχιστο μια φορά το χρόνο επισκόπηση των μονάδων διαχείρισης αποβλήτων, οι οποίες έχουν κατηγοριοποιηθεί από το Τμήμα Περιβάλλοντος ως εγκαταστάσεις υψηλού κινδύνου. Η εν λόγω ομάδα θα υποβάλλει έκθεση στον Διευθυντή του Τμήματος Περιβάλλοντος η οποία θα περιλαμβάνει εισηγήσεις για ενδεχόμενες διαφοροποιήσεις των όρων της ΑΔΑ ή / και την λήψη συγκεκριμένων δράσεων για βελτίωση της ασφάλειας λειτουργίας των εγκαταστάσεων.

Επίσης, η εν λόγω ομάδα θα αξιολογήσει τις βιομηχανικές ζώνες βαριάς οχληρίας κατηγορίας Α’

(α) Ιδαλίου, Γερίου, Τσερίου στην Επαρχία Λευκωσίας,

(β) Ύψωνα στη Επαρχία Λεμεσού

(γ) Καλαβασού

(δ) Κόσιης στην Επαρχία Λάρνακας, ώστε να εκτιμήσει κατά πόσο προκύπτουν θέματα αυξημένου κινδύνου από την χωροταξική ασυμβατότητα των υφιστάμενων βιομηχανικών εγκαταστάσεων. Ο συντονιστής της Ομάδας (Τμήμα Περιβάλλοντος) θα υποβάλει το αργότερο μέχρι τον Μάρτιο 2024 την έκθεση αξιολόγησης στο Γενικό Διευθυντή, τα αποτελέσματα με τις εισηγήσεις, τα οποία θα κοινοποιηθούν και στα αρμόδια Υπουργεία.

Το Τμήμα Επιθεώρησης Εργασίας ανέλαβε να τροποποιηθεί η νομοθεσία ώστε να τεθούν πρόσθετες υποχρεώσεις

(α) σε εγκαταστάσεις που αποθηκεύουν επικίνδυνες χημικές ουσίες σε ποσότητες κάτω αλλά κοντά στο κατώτατο όριο που θέτει η Οδηγία Seveso, και

(β) σε εγκαταστάσεις που εφάπτονται μονάδων Seveso.

Περαιτέρω, με συντονισμό του Τμήματος Πολεοδομίας και Οικήσεως θα αξιολογηθούν παγκύπρια και οι βιομηχανικές ζώνες και περιοχές σε σχέση με την εγγύτητα τους με οικιστικές ή άλλες ασύμβατες χωροταξικά ζώνες, μέχρι τέλος 2023, και να γίνουν εισηγήσεις όπου κρίνεται αναγκαίο. Στο ίδιο πλαίσιο, οι διάφοροι τύποι νέων βιομηχανιών θα μελετηθούν από το Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως, όπως έγινε ήδη με τις τρεις ζώνες στη Λευκωσία, παγκύπρια, και όπου κριθεί αναγκαίο να εισηγηθεί την εξαίρεση ή/ και την εισαγωγή προϋποθέσεων/ κριτηρίων χωροθέτησης για όποιους τύπους βιομηχανικών αναπτύξεων οι οποίες κριθούν ως ασύμβατες για εγκατάσταση σε υφιστάμενες βιομηχανικές ζώνες / περιοχές.

Σε συνεδριάσεις του Υπουργού Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος και της Υφυπουργού παρά τω Προέδρω στις 24 Ιουλίου και 27 Ιουλίου 2023, αντίστοιχα συζητήθηκαν και αναλύθηκαν σημαντικά θέματα που άπτονται του κινδύνου πρόκλησης πυρκαγιών σε βιομηχανικές μονάδες. Μεταξύ άλλων τέθηκε θέμα για αυστηροποίηση των όρων τόσο στις υφιστάμενες, όσο και στις νέες Άδειες Διαχείρισης Αποβλήτων (ΑΔΑ).

Οι ΑΔΑ που χορηγούνται στις εγκαταστάσεις διαχείρισης αποβλήτων, περιλαμβάνουν αρκετούς όρους οι οποίοι καλύπτουν τα θέματα πυρασφάλειας και πυρόσβεσης, σύμφωνα με τις υποδείξεις της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας και άλλων Κατευθυντήριων Οδηγιών για «Μείωση του κινδύνου πυρκαγιάς σε μονάδες διαχείρισης αποβλήτων». Περιλαμβάνουν επίσης, όρους για την δημιουργία και εφαρμογή Σχεδίου Έκτακτης Ανάγκης στις εγκαταστάσεις αυτές.
Ανάλογα με το είδος της δραστηριότητας που λαμβάνει χώρα σε κάθε εγκατάσταση ενσωματώνονται όροι διαχείρισης για την περιβαλλοντικά ορθή και ασφαλή λειτουργία των εγκαταστάσεων αυτών. Καθορίζονται επίσης ο τρόπος, οι χώροι αποθήκευσης, καθώς επίσης και οι μέγιστες ποσότητες των αποβλήτων που επιτρέπεται να αποθηκεύονται σε κάθε εγκατάσταση.

Στα θέματα που συζητήθηκαν περιλαμβάνεται η ασφαλής και περιβαλλοντικά ορθή διαχείριση των αποβλήτων όταν αυτά μεταφέρονται στις αδειοδοτημένες εγκαταστάσεις διαχείρισης αποβλήτων, η αναγνώριση και αντιμετώπιση των κινδύνων κατά την διεργασία επεξεργασίας. Ακόμα ένα σημαντικό θέμα αποτελεί η θεσμοθέτηση κριτηρίων βάσει των οποίων γίνεται ο τεχνικός σχεδιασμός των εγκαταστάσεων (π.χ. εμβαδόν αποθηκευτικών χώρων, συνολικές ποσότητες που αποθηκεύονται, ύψος και όγκος στίβασης των αποθηκευμένων αποβλήτων, χρονική περίοδος αποθήκευσης πριν την εξαγωγή ή την περαιτέρω μεταφορά σε άλλη εγκατάσταση). Λήφθηκε απόφαση για διαφοροποίηση των όρων διαχείρισης οι οποίοι είναι ενσωματωμένοι στις υφιστάμενες ΑΔΑ (όπου αυτό είναι απαραίτητο να γίνει), ώστε να συμπεριλαμβάνουν με τρόπο σαφή τα προηγούμενα.

Ένα άλλο από τα θέματα που συζητήθηκαν και αναλύθηκαν στη συνάντηση μεταξύ του Υπουργού Γεωργίας και της Υφυπουργού παρά τω Προέδρω έχει να κάνει με την αυστηροποίηση των ποινών κατά την εφαρμογή της νομοθεσίας και ανάγκη για πιο στενή συνεργασία των εμπλεκομένων υπηρεσιών. Για διευθέτηση του θέματος συζητήθηκαν τα πιο κάτω θέματα:

1) η μελέτη της αύξησης του ποσού της εξώδικης ρύθμισης, μέσω της τροποποίησης του σχετικού Νόμου,

2) η υιοθέτηση της κατηγοριοποίησης της επικινδυνότητας των μονάδων όπως τις έχει κατατάξει το Τμήμα Περιβάλλοντος πρόσφατα, και να ενταθούν / συστηματικοποιηθούν οι έλεγχοι κατά προτεραιότητα επικινδυνότητας,

3) η διεξαγωγή στις ψηλού κινδύνου αδειοδοτημένες εγκαταστάσεις διαχείρισης αποβλήτων, από κοινού από Λειτουργούς του Τμήματος Περιβάλλοντος και της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας η οποία είναι ο αρμόδιος φορέας για θέματα πυρασφάλειας, ώστε στις περιπτώσεις που απαιτείται να τεθούν επιπρόσθετοι εξειδικευμένοι όροι για κάθε εγκατάσταση.

Στα σκαριά ειδικός τομέας για περιβαλλοντικούς ελέγχους

Απόφαση λήφθηκε και για τη δημιουργία ξεχωριστού Ειδικού Τομέα Ελέγχων Περιβάλλοντος, στο Τμήμα Περιβάλλοντος, με Επικεφαλής Αρχιεπιθεωρητή Πρώτο Λειτουργό Περιβάλλοντος (νέα θέση που θα δημιουργηθεί με τον Προϋπολογισμό 2024), ο οποίος θα έχει ως αποκλειστική του ευθύνη τους περιβαλλοντικούς ελέγχους/επιθεωρήσεις και δεν θα έχει άλλες αρμοδιότητες.

Η ανάγκη για δημιουργία Υπηρεσίας Επιθεωρητών Περιβάλλοντος (ΕΥΠΕ), για την αποτελεσματικότερη διεξαγωγή των ελέγχων / επιθεωρήσεων στις αδειοδοτημένες εγκαταστάσεις, με στόχο την καλύτερη προστασία του περιβάλλοντος, της δημόσιας υγείας και της ευημερίας των πολιτών είναι κάτι που συζητείται εδώ και χρόνια στο Τμήμα Περιβάλλοντος. Σημειώνεται ότι, βάσει μελέτης που διενεργήθηκε το 2018, από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την Κύπρο, αυτή η Υπηρεσία θα πρέπει να στελεχώνεται από 45 άτομα επιστημονικό προσωπικό. Σήμερα το Τμήμα Περιβάλλοντος δεν διαθέτει λειτουργούς οι οποίοι να απασχολούνται αποκλειστικά με την διενέργεια ελέγχων/ επιθεωρήσεων. Στελεχώνεται σε παγκύπρια βάση με 8 Επιθεωρητές οι οποίοι δεν απασχολούνται αποκλειστικά και μόνο με την διενέργεια ελέγχων/επιθεωρήσεων.

Για το εν λόγω θέμα θα πρέπει να ετοιμαστεί πρόταση προς το Υπουργικό Συμβούλιο για απόφαση έγκρισης της δημιουργίας της ΕΥΠΕ με τη συνεισφορά του Τμήματος Δημόσιας Διοίκησης και Προσωπικού.

Με την προωθούμενη πρόταση του Υπουργού Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος υλοποιείται η δέσμευση στο Πρόγραμμα Διακυβέρνησης του ΠτΔ, Πολιτική 3 «Προστασία έναντι περιβαλλοντικών πιέσεων και κινδύνων για την υγεία και ευημερία των πολιτών», κάτω από τη θεματική ενότητα Καθαρό Περιβάλλον.

Με συντονισμό του Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος (ΥΓΑΑΠ) να διερευνηθεί μέχρι το τέλος του έτους 2023, η δυνατότητα και πλαίσιο για υιοθέτηση και εφαρμογή Σχεδίου Επείγουσας Ανάγκης για τις βιομηχανικές περιοχές/ ζώνες βαριάς οχληρίας κατηγορίας Α’, από την εκάστοτε αρμόδια αρχή (αφού ληφθούν οι απόψεις των σχετικών Υπουργείων – Υπουργείο Εσωτερικών, Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων και Υπουργείο Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας), το οποίο να συμπεριλαμβάνει:

(α) την εργοδότηση Λειτουργού Ασφαλείας για την εφαρμογή, παρακολούθηση και επιτήρηση της ασφαλούς λειτουργίας σε 24ωρη βάση των εγκαταστάσεων που φιλοξενούνται στις βιομηχανικές ζώνες βαριάς οχληρίας κατηγορίας Α’.

(β) το Εσωτερικό Σχέδιο Επείγουσας Ανάγκης της κάθε εγκατάστασης διαχείρισης αποβλήτων που φιλοξενείται στις βιομηχανικές ζώνες βαριάς οχληρίας κατηγορίας Α’.

(γ) το Εξωτερικό Σχέδιο Επείγουσας Ανάγκης της κάθε βιομηχανικής ζώνης βαριάς οχληρίας κατηγορίας Α’, κατά το πρότυπο που καθορίζεται στις διατάξεις του Κανονισμού 52Α των Περί Πολιτικής Άμυνας (Γενικών) Κανονισμών,

(δ) την υιοθέτηση και εφαρμογή Συστήματος Διασφάλισης Υγείας και Ασφάλειας σύμφωνα με το Πρότυπο ISO 48001:2018 σε κάθε εγκατάσταση διαχείρισης αποβλήτων που φιλοξενείται σε βιομηχανικές ζώνες βαριάς οχληρίας κατηγορίας Α’.

Ακόμα μια θεματική που απασχόλησε Υπουργό Γεωργίας και Υφυπουργό παρά τω Προέδρω αφορά την ανάγκη αξιολόγησης και υιοθέτησης νέων εισηγήσεων από εμπλεκόμενα / ενδιαφερόμενα μέρη και την βιομηχανία ανακύκλωσης σε σχέση και με χωροταξικά θέματα. Μεταξύ άλλων αποφασίστηκε να μελετηθούν από το Τμήμα Περιβάλλοντος οι εισηγήσεις που έγιναν από την πλευρά της βιομηχανίας ανακύκλωσης και ειδικότερα από την ΟΕΒ στην συνάντηση της 24ης Ιουλίου 2023 που έλαβε χώρα στο ΥΓΑΑΠ.

Η διαχειριστική επιτροπή βιομηχανικής ζώνης Γερίου – Ιδαλίου (ΟΕΒ) κατέθεσε συνολικά 17 εισηγήσεις μέτρων για αντιμετώπιση των πυρκαγιών. Συνοπτικά εισηγήθηκαν τα πιο κάτω:

1) Δημιουργία επιτροπής ελέγχου με συμμετοχή εκπροσώπων κρατικών Υπηρεσιών για διενέργεια ελέγχων 3-4 φορές το χρόνο για τήρηση των όρων αδειοδότησης και των νομικών υποχρεώσεων των βιομηχανιών ανακύκλωσης σε σχέση με θέματα ασφάλειας και υγείας.

2) Δημιουργία μηχανισμού υποβολής ανώνυμης καταγγελίας από πολίτες για παραβιάσεις νομοθεσίας.

3) Ετοιμασία σχεδίου διαχείρισης εκτάκτων καταστάσεων και εκκένωση της Βιομηχανικής Ζώνης.

4) Αποτροπή της περαιτέρω επέκτασης των οικιστικών ή άλλων αναπτύξεων πλησίον της οχληράς Βιομηχανικής Ζώνης.

5) Απαγόρευση γεωργικών εκμεταλλεύσεων εντός βιομηχανικής ζώνης και τήρηση απόστασης προστασίας περιμετρικά των βιομηχανιών.

6) Καθαρισμός των κενών τεμαχίων γης πριν από την θερινή περίοδο.

7) Εναέρια χαρτογράφηση της βιομηχανικής ζώνης με χρήση drone για εντοπισμό παράνομων υποστατικών/χρήσεων/επεκτάσεων/εναποθέσεων επικίνδυνων υλικών που εγκυμονούν σοβαρούς κινδύνους τόσο για πρόκληση / επέκταση πυρκαγιάς.

8) Ενίσχυση στελέχωσης του Τμήματος Περιβάλλοντος για τη διεξαγωγή αναγκαίων ελέγχων/ επιθεωρήσεων.

9) Μηχανογραφημένη καταχώρηση σε κεντρικό λογισμικό σύστημα από τις Βιομηχανίες Ανακύκλωσης των εισροών/ εκροών των ανακυκλώσιμων υλικών για συνεχή και ζωντανή παρακολούθηση των υπό διαχείριση όγκων και τήρησης των όρων αδειοδότησης.

10) Ετοιμασία ενημερωτικού φυλλαδίου βασικών οδηγιών πρόληψης πυρκαγιών και αυτοπροστασίας για τους ιδιοκτήτες τεμαχίων προς ενημέρωση τόσο των ιδίων όσο και των εργαζόμενων τους.

11) Εκπαίδευση βιομηχανιών και εργαζομένων σε θέματα πυρασφάλειας.

12) Εκπαίδευση καταναλωτών για σωστή διαλογή οικιακών αποβλήτων για αποφυγή τοποθέτησης επικίνδυνων αποβλήτων στα οικιακά ρεύματα αποβλήτων (π.χ. γκαζάκια, δοχεία υπό πίεση).

13) Επανεξέταση/αναβάθμιση των μέτρων πυρασφάλειας που τηρούνται στις βιομηχανίες ανακύκλωσης υψηλού κινδύνου για εντοπισμό πιθανών σημείων βελτίωσης.

14) Δημιουργία σχεδίου χορηγιών για κάλυψη μέρους των δαπανών αναβάθμισης.

15) Στάθμευση (on call) πυροσβεστικών οχημάτων στην Ζώνη Γερίου, ειδικά κατά τους καλοκαιρινούς μήνες για άμεση ανταπόκριση σε πυρκαγιές.

16) Εντοπισμός των μη αδειούχων ανακυκλωτών εντός της Βιομηχανικής Ζώνης καθώς και σε οικιστικές ζώνες που λειτουργούν παράνομα και ανεξέλεγκτα.

17) Άμεση τοποθέτηση υδροστομίων στα σημεία που καθορίστηκαν από την μελέτη της Πυροσβεστικής από τον Δήμο Γερίου.