Δεν ήταν καθόλου… εύκολη και απλή υπόθεση για τις δύο γυναίκες μονογονιούς, η συνάντηση που είχαμε το απόγευμα της περασμένης Δευτέρας 16 Οκτωβρίου 2023 σε καφετέρια της Λεμεσού για τους σκοπούς του ρεπορτάζ, αφού η μια από αυτές, η Χριστίνα, δεν είχε χρήματα ούτε για το λεωφορείο και χρειάστηκε να τη μεταφέρει στον τόπο της συνέντευξης – μαζί και την 7χρονη κόρη της μαθήτρια Β΄ τάξης δημοτικού – με το δικό της αυτοκίνητο η κοινωνική λειτουργός του Παγκύπριου Συνδέσμου Μονογονεϊκών Οικογενειών και Φίλων Μαργαρίτα Μαυρουδή.
Όσο για τη Μαρία, τη δεύτερη κυρία, μητέρα ενός 13χρονου αγοριού μαθητή Β΄ τάξης γυμνασίου, ήρθε στη συνάντηση φορτωμένη άγχος, γιατί τη συγκεκριμένη μέρα τέλειωνε η τελευταία προειδοποίηση και περίμενε ότι την επομένη η Αρχή Ηλεκτρισμού θα της απέκοπτε το ηλεκτρικό ρεύμα στο σπίτι, αφού δεν είχε χρήματα να αποπληρώσει την κατανάλωση των προηγούμενων μηνών.
Η αναφορά αυτή σε δύο πραγματικά, χειροπιαστά περιστατικά από την καθημερινή ζωή δύο γυναικών μονογονιών (τα ονόματα των οποίων δεν είναι πραγματικά), «δεν είναι η εξαίρεση αλλά ο κανόνας για εκατοντάδες από αυτές», όπως μας είπε η παρούσα στη συνάντηση, διοικητική λειτουργός του Συνδέσμου Έλενα Πισσαρίδου. Και αποδίδει πιστεύουμε τη σκοτεινή εικόνα της γυναικείας φτώχειας – «ενός ζητήματος κρυμμένου από τα φώτα της δημοσιότητας, αφού οι γυναίκες που ζουν σε φτώχεια σήμερα στην Κύπρο, είναι και κοινωνικά αποκλεισμένες», όπως είπε η πρόεδρος του Συνδέσμου Μονογονεϊκών Οικογενειών νομικός Αργεντούλα Ιωάννου μιλώντας το Σάββατο 7 Οκτωβρίου 2023 σε ημερίδα του Συνδέσμου στη Λευκωσία με τίτλο «Φτώχεια γένους θηλυκού, τι κάνουμε;».
Η ημερίδα έγινε υπό την αιγίδα της Επιτρόπου Ισότητας των Φύλων Τζόζης Χριστοδούλου και τη στήριξη του Εθνικού Μηχανισμού για τα Δικαιώματα της Γυναίκας. Χαιρετισμό στην εκδήλωση απηύθυνε η πρόεδρος της Βουλής Αννίτα Δημητρίου, ενώ τοποθέτηση έκανε και η υφυπουργός Κοινωνικής Πρόνοιας Μαριλένα Ευαγγέλου.
Άνεργες, οικοκυρές, μερικώς εργαζόμενες …
Όπως είπε στην ομιλία της η πρόεδρος του Παγκύπριου Συνδέσμου Μονογονεϊκών Οικογενειών και Φίλων, «η γυναικεία φτώχεια υπάρχει στις άνεργες, στις οικοκυρές, στις μερικώς εργαζόμενες, στις ανασφάλιστες, στις μη καταρτισμένες. Παράγεται από το χάσμα αμοιβών, από τα χαμηλόμισθα επαγγέλματα που εργάζονται περισσότερες γυναίκες και καταλήγει στο χάσμα συντάξεων. Στην τεράστια ομάδα των μανάδων μονογονιών – πρόσθεσε – συναντιούνται όλες οι διακρίσεις, λόγω και της αδυναμίας για πολλές γυναίκες να εργαστούν, αφού έχουν την φροντίδα των παιδιών, ή γιατί αναγκάζονται να εργαστούν σε άτυπη απασχόληση, ή λίγες ώρες χωρίς κοινωνική ασφάλιση. Σε αυτή την ομάδα, δεν μιλάμε για φτώχια αλλά για εξαθλίωση. Το κρίσιμο ερώτημα είναι, τι κάνουμε;».
Απαντώντας στο ερώτημα για το ποια είναι η λύση για τα τεράστια προβλήματα των περίπου 35 χιλιάδων μονογονεϊκών οικογενειών στην Κύπρο, οι μισές από τις οποίες ζουν σε κατάσταση φτώχειας, η Αργεντούλα Ιωάννου είπε ότι «η λύση βασικά συνοψίζεται στην εκ βάθρων αναστήλωση του κράτους πρόνοιας. Κι αυτό – συνέχισε – θα γίνει με συγκροτημένα προγράμματα και πολιτικές, με άμεση αύξηση των κοινωνικών κονδυλίων των προϋπολογισμών, με τη δημιουργία κοινωνικών προγραμμάτων και την ενίσχυση των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας. Δεν αντέχουμε άλλο τα λόγια, τα χαρτιά, τον στρουθοκαμηλισμό και τα στρατηγικά σχέδια που δεν εφαρμόζονται», πρόσθεσε.
Όλες οι διακρίσεις στο πρόσωπο μιας γυναίκας
Από την αρχή κιόλας της ομιλίας της η Αργεντούλα Ιωάννου μπήκε στα βαθιά, αποκαλύπτοντας συγκεκριμένες περιπτώσεις μονογονεϊκών οικογενειών που μιλούν αφ’ εαυτών. «Ημερίδες όπως τη σημερινή – είπε – πρέπει να τις βλέπουμε σαν είδος ακτιβισμού και διεκδίκησης. Σήμερα – πρόσθεσε – ανάμεσα μας βρίσκεται μια νεαρή γυναίκα από ευρωπαϊκή χώρα, η οποία απέκτησε δυο παιδιά ηλικίας 7 και 5 χρονών με Κύπριο σύντροφο ο οποίος έχει κοινωνική και επαγγελματική δικτύωση και οικογενειακή υποστήριξη. Ήταν στο σπίτι και μεγάλωνε τα παιδιά της λόγω στερεότυπου και πίεσης του συντρόφου της, που δεν της επέτρεπε να εργαστεί. Μέχρι που ήρθε η βία. Πριν δύο βδομάδες δέχτηκε βίαιη επίθεση από τον σύντροφο και τον πατέρα του, οι οποίοι την πέταξαν κυριολεκτικά από το σπίτι αρπάζοντας και τα ανήλικα παιδιά της. Η Αστυνομία ακόμα χειρίζεται τον φάκελο της έμφυλης βίας, χωρίς να εκδώσουν κανένα προστατευτικό διάταγμα. Οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας επικοινώνησαν μια βδομάδα μετά το περιστατικό (μόλις πήραν τον φάκελο), απλά για συμβουλευτική υποστήριξη. Κανένας δεν μίλησε για οικονομική υποστήριξη.
Μια υπόθεση στην οποία τέμνονται όλες οι διακρίσεις στο πρόσωπο μιας γυναίκας. Μια υπόθεση στην οποία αναδεικνύονται όλες οι παθογένειες και τα ελλείμματα κράτους πρόνοιας. Δεν χρειάζεται πολλή σκέψη λοιπόν, γιατί η φτώχεια είναι περισσότερο γυναικεία υπόθεση: Αυτή η γυναίκα εγκλωβίστηκε στο στερεότυπο ρόλο του μεγαλώματος των παιδιών της, χωρίς κοινωνική προστασία. Ο στερεότυπος ρόλος της μητέρας, σημαίνει ανασφάλιστη και αδήλωτη δωρεάν οικιακή εργασία. Αυτή η γυναίκα ως μετανάστρια, είναι ακόμα πιο αποκομμένη από οποιανδήποτε προστασία, λόγω ρατσιστικής προσέγγισης και δεν έχει ούτε νομική αρωγή να διεκδικήσει τα δικαιώματα της. Το Κλιμάκιο της Αστυνομίας Κατά της Βίας στην Οικογένεια (σ. σ. στο ΤΑΕ Λεμεσού), σφυρίζει αδιάφορα. Αρνείται να στηρίξει τη μάνα, ακόμα και στη διεκδίκηση των παιδιών της. Η γυναίκα αυτή οδηγείται σε απόλυτη φτώχεια, λόγω της ανυπαρξίας κρατικής προστασίας».
Στη χειρότερη θέση, μόνες γυναίκες και τα παιδιά τους
Σύμφωνα με την εμπειρογνώμονα Φύλου Άννα Πηλαβάκη που επίσης μίλησε στην ημερίδα, «σχεδόν μια στις τρεις γυναίκες στην Κύπρο, βρίσκονται σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού, περισσότερες από μία στις έξι γυναίκες έχουν εισόδημα κάτω από το όριο φτώχειας, περίπου μία στις δέκα ζει σε νοικοκυριό με πολύ χαμηλό δείκτη έντασης εργασίας και το 15% υποφέρει από σοβαρή υλική στέρηση». Πρόσθεσε τα εξής: «Η σοβαρή υλική υστέρηση, όπως αυτή προσδιορίζεται από τη Eurostat, σημαίνει ότι οι πολίτες δεν μπορούν να πληρώσουν τους λογαριασμούς τους, ενώ δεν έχουν τη δυνατότητα για τουλάχιστον τέσσερα από τα ακόλουθα: οικιακή θέρμανση, κάλυψη απροσδόκητων εξόδων, κατανάλωση κρέατος (ή ψαριού), διακοπές μίας ημέρας μακριά από το σπίτι τους, τηλεόραση, πλυντήριο, αυτοκίνητο, τηλέφωνο. Με βάση τα αποτελέσματα της Έρευνας Εισοδήματος και Συνθηκών Διαβίωσης των Νοικοκυριών 2022, με έτος αναφοράς εισοδήματος το 2021, το 16,7% του πληθυσμού ή 150 χιλιάδες άτομα βρίσκονταν σε κίνδυνο φτώχειας ή σε κοινωνικό αποκλεισμό. Ο δείκτης για το 2022 παρουσιάζει μικρή βελτίωση σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά που ήταν στο 7,3%, συνεχίζοντας τη πτωτική πορεία των τελευταίων χρόνων. Η βελτίωση αντικατοπτρίζεται και στα δύο φύλα, παρόλο που διαχρονικά οι γυναίκες διατηρούνται σε δυσμενέστερη θέση έναντι των αντρών. Όσον αφορά την καθυστέρηση στην αποπληρωμή των δόσεων του δανείου της κύριας κατοικίας, ή του ενοικίου, ή των πάγιων λογαριασμών, ή άλλων οικονομικών υποχρεώσεων, στη χειρότερη θέση βρίσκονται οι μονογονεϊκές οικογένειες με ποσοστό 28,3%. Αυτό σημαίνει ότι δεν έχουμε μόνο την αντιμετώπιση της φτώχειας στις γυναίκες, πρέπει να αντιμετωπίσουμε και την παιδική φτώχεια». Όπως είπε η Άννα Πηλαβάκη, «τον κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού αντιμετώπιζε το 24,7% των ανήλικων στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2022, δηλαδή σχεδόν 20 εκατομμύρια παιδιά και έφηβοι, σύμφωνα με τη Eurostat. Στην Κύπρο το ποσοστό βρισκόταν στο 18,1%, περίπου 31 χιλιάδες παιδιά».
Υφ. Πρόνοιας με ανοικτές πόρτες
«Στο πλαίσιο της εφαρμογής της στοχευμένης κοινωνικής πολιτικής του κράτους, το υφυπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας καταβάλλει το επίδομα τέκνου και το επίδομα μονογονεϊκής οικογένειας στη βάση εισοδηματικών, περιουσιακών και άλλων κριτηρίων», είπε μεταξύ άλλων στον χαιρετισμό της στην ημερίδα η υφυπουργός Μαριλένα Ευαγγέλου. Ανέφερε μεταξύ άλλων ενδεικτικά ότι «για το 2022, καταβλήθηκε επίδομα μονογονεϊκής οικογένειας σε 11,464 οικογένειες εκ των οποίων οι 10,715 ήταν γυναίκες». Είπε επίσης ότι «με πρόσφατη απόφαση του το Υπουργικό Συμβούλιο ενέκρινε το Νέο Διευρυμένο Σχέδιο Επιδότησης Διδάκτρων, μέσω του οποίου δύνανται να επωφεληθούν όλοι οι δικαιούχοι του επιδόματος τέκνου. Με τη διεύρυνση αυτή ο αριθμός των εν δυνάμει δικαιούχων ανέρχεται στις 21 χιλιάδες περίπου. Μέσω του Σχεδίου επιδοτούνται με τη μέγιστη δυνατή επιδότηση όλοι οι δικαιούχοι επιδόματος μονογονεϊκής οικογένειας. Αναγνωρίζω σαφώς – κατέληξε – ότι χρειάζεται να γίνουν πολύ περισσότερα και προς αυτή την κατεύθυνση εργαζόμαστε, σύμφωνα πάντοτε με το πρόγραμμα διακυβέρνησης του Νίκου Χριστοδουλίδη και στο πλαίσιο παράλληλα της δημοσιονομικής πειθαρχίας. Το υφυπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας έχει τις πόρτες του ανοικτές και βρισκόμαστε εδώ σήμερα, ώστε μέσα από συνέργειες και διάλογο να επιτύχουμε το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα, το οποίο να βελτιώσει αισθητά τη ζωή των γυναικών και δη των μονογονέων γυναικών».
Εφηύραν …γκαλερί και δεν της δίνουν ΕΕΕ
Η Αργεντούλα Ιωάννου αναφέρθηκε επίσης σε μια άλλη ενδεικτική περίπτωση. «Μονογονιός μέλος μας – είπε – παρέλαβε για τέταρτη (!) φορά απορριπτική απάντηση στο αίτημα της για Ελάχιστο Εγγυημένο Επίδομα (ΕΕΕ) γιατί η Υπηρεσία Διαχείρισης Επιδομάτων Πρόνοιας (ΥΔΕΠ) ισχυρίζεται ότι η κοπέλα είναι τάχα ιδιοκτήτρια γκαλερί!. Όμως αν η ΥΔΕΠ, η οποία ανήκει στο υφυπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας, είχε σωστή συνεργασία και συνεννόηση με τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας (ΥΚΕ) που ανήκουν στο ίδιο υφυπουργείο (!), θα ενημερωνόταν από την αρμόδια λειτουργό των ΥΚΕ, ότι η κοπέλα αυτή ζει σε απόλυτη φτώχεια, της παραχωρούνται έκτακτα επιδόματα και δεν έχει να ταΐσει το παιδί της. Η κοπέλα αυτή ζωγραφίζει για να ξεφεύγει από την κατάθλιψη και βέβαια δεν είναι ιδιοκτήτρια καμιάς γκαλερί και δεν είναι… πλούσια! Απλώς συμμετείχε με ζωγραφιές της σε μια ομαδική έκθεση που οργάνωσε ο Σύνδεσμος μας για στήριξη των μονογονιών μελών του!»
Σημειώνουμε ότι πρόκειται για τη μια από τις δύο μονογονιούς που συναντήσαμε στη Λεμεσό την περασμένη Δευτέρα σε κατάσταση άγχους και μεγάλης ανησυχίας για το ενδεχόμενο να μείνει χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα, λόγω απλήρωτων λογαριασμών. Η Έλενα Πισσαρίδου, μας ενημέρωσε δύο μέρες μετά, ότι ο Σύνδεσμος κατέβαλε εκ μέρους της το σχετικό ποσόν στην ΑΗΚ, αφού με διαβήματά του εξασφάλισε ότι η κοπέλα θα λάβει ένα σχετικό έκτακτο επίδομα. Η ίδια η Μαρία σχολίασε ότι «αν δεν ήταν ο Σύνδεσμος Μονογονεϊκών Οικογενειών και Φίλων που με βοηθά τα τελευταία δύσκολα χρόνια, θα ήμουν τώρα στο δρόμο».
Καταληκτικά στην ομιλία της η Αργεντούλα Ιωάννου αναφέρθηκε στον πρόσφατο θάνατο στη Λεμεσό, νέας γυναίκας μονογονιού, μητέρας τριών ανήλικων παιδιών, «που ήταν σε απόγνωση από την εγκατάλειψη που ζούσε. Μαζί της – είπε – γκρεμίζεται και το κράτος, το κράτος συνεργός. Υπάρχει κανένας που δεν ντρέπεται για το τραγικό τέλος μιας νέας γυναίκας, μάνας τριών ανήλικων παιδιών; Τα φαινόμενα αυτά ο Σύνδεσμος τα ζει καθημερινά, σκαλίζοντας διαδικασίες, αναζητώντας λύσεις χωρίς ελπίδα. Το χάσιμο της ελπίδας, μας οδήγησε να οργανώσουμε αυτή την ημερίδα. Εμείς ως Σύνδεσμος, κάνοντας το χρέος μας διεκδικούμε λύσεις, απευθύνοντας υπομνήματα στο αρμόδιο υφυπουργείο Πρόνοιας για την επιδοματική πολιτική. Στο υπουργείο Εργασίας για τις πολιτικές ένταξης στην εργασία, για την αναθεώρηση του ΕΕΕ και για τη χάραξη έμφυλης δημογραφικής πολιτικής. Στον Εθνικό Μηχανισμό και την Επίτροπο Ισότητας για τη χάραξη στρατηγικού σχεδίου και την υλοποίηση του. Στο υπουργείο Δικαιοσύνης για την ανάγκη διασφάλισης του δικαιώματος πρόσβασης στη δικαιοσύνη με άμεση νομική αρωγή. Στο υπουργείο Ενέργειας για την ένταξη στην ειδική κατηγορία ρεύματος».
