Κατατέθηκε πρόσφατα στη Βουλή το πακέτο των εφτά νομοθετικών μέτρων, που αφορούν στις ριζικές αλλαγές στο Οικογενειακό Δίκαιο, το οποίο έχει να τροποποιηθεί εδώ και 20 χρόνια. Επίκεντρο των νομοσχεδίων είναι το παιδί και το συμφέρον του, εισάγονται ριζοσπαστικές πρόνοιες για προστασία των δικαιωμάτων του, αλλά και για στήριξη και ενδυνάμωση του θεσμού της οικογένειας.

Ιδιαίτερα σημαντικές είναι οι πρόνοιες που εισάγονται για πρώτη φορά και αφορούν ζητήματα τα οποία στο εξωτερικό είναι ρυθμισμένα εδώ και χρόνια, όπως για τις παρένθετες μητέρες, τις τεχνητές γονιμοποιήσεις κ.ά. σε σχέση πάντα με τα παιδιά. Σημειώνεται ότι στα πλαίσια υλοποίησης της πιο πάνω αναθεώρησης, το υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως έλαβε υπόψη τις απόψεις και προτάσεις που κατατέθηκαν από δύο ομάδες ειδικών, εμπειρογνωμόνων και ακαδημαϊκών.

Όπως και τις εισηγήσεις της κοινωνίας των πολιτών και άλλων οργανωμένων συνόλων, περιλαμβανομένης της Επιτρόπου Ισότητας και Προέδρου του Εθνικού Μηχανισμού για τα Δικαιώματα της Γυναίκας, οι οποίες κατατέθηκαν κατά τη διάρκεια ευρύτατου δημόσιου διαλόγου που διεξήχθη για τον σκοπό αυτό. Σύμφωνα με το νομοσχέδιο, τέκνο το οποίο έχει αποκτηθεί με μεταθανάτια γονιμοποίηση, τεκμαίρεται ότι γεννήθηκε κατά τη διάρκεια του γάμου, νοουμένου ότι υπάρχει γραπτή συγκατάθεση του αποθανόντος προσώπου και έγκριση από το Συμβούλιο Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Ανθρώπινης Αναπαραγωγής σύμφωνα με τις διατάξεις του εδαφίου (8) του άρθρου 28 του περί της Εφαρμογής της Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής Νόμου 2015 (Ν. 69(Ι)/2015).

Επίσης, όταν το παιδί αποκτήθηκε σύμφωνα με τη διαδικασία της παρένθετης μητρότητας, η προσβολή της μητρότητας ασκείται μέσα σε έξι μήνες από τον τοκετό, είτε από την τεκμαιρόμενη μητέρα είτε από την κυοφόρο γυναίκα. Νοείται ότι η κυοφόρος γυναίκα μπορεί να διεκδικήσει τη μητρότητα μόνο στην περίπτωση που αποδειχθεί ότι το τέκνο κατάγεται βιολογικά από την τελευταία.

Προνοείται ακόμα ότι στις περιπτώσεις που διενεργηθεί τεχνητή γονιμοποίηση με γεννητικό υλικό τρίτου δότη, η προσβολή της αναγνώρισης της πατρότητας αποκλείεται, έστω και αν η ταυτότητα του τρίτου δότη είναι ή γίνει εκ των υστέρων γνωστή. Η προσβολή ειδικά από τον σύζυγο της μητέρας αποκλείεται όταν αυτός συγκατατέθηκε στη σύλληψη του τέκνου από τη σύζυγό του με τεχνητή γονιμοποίηση. Σε περίπτωση που πρόσωπο συνεχίζει να αρνείται ή παραλείπει να προβεί στις αναγκαίες ενέργειες για διεξαγωγή αιματολογικών ή άλλων εξετάσεων, ως οι οδηγίες του Δικαστηρίου, το Δικαστήριο μπορεί να διατάξει το εν λόγω πρόσωπο όπως εντός 15 ημερών συμμορφωθεί με τις οδηγίες του. Σε περίπτωση παράλειψής του δεν θα δικαιούται σε μεταγενέστερο στάδιο να θέσει ως μαρτυρία υπέρ του οποιοδήποτε έγγραφο ή πληροφορία, εκτός αν το Δικαστήριο ικανοποιηθεί ότι είχε βάσιμη δικαιολογία για να παραλείψει. 

ΟΙ ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ

>> Αναθεωρείται η διαδικασία που ακολουθείται ενώπιον του Οικογενειακού Δικαστηρίου, ώστε από τη μια, με την εξοικονόμηση χρόνου να προωθείται η εκδίκαση υποθέσεων κατά ταχύτερο τρόπο και, από την άλλη, το Δικαστήριο να προστατεύει περαιτέρω τα δικαιώματα του παιδιού, όπως αυτά αναγνωρίζονται σε διεθνείς συμβάσεις. 

>> Ρυθμίζονται θέματα που σχετίζονται με τους λόγους διαζυγίου και εισάγεται το συναινετικό διαζύγιο.

>> Ενδυναμώνεται η προστασία της οικογενειακής στέγης, με πρόνοια ότι κανένας εκ των συζύγων δεν θα μπορεί να διαθέσει καθ’ οιονδήποτε τρόπο την οικογενειακή στέγη, χωρίς τη συγκατάθεση του άλλου.

>> Καθορίζονται αποτελεσματικότερες διαδικασίες συγκέντρωσης πληροφοριών για την περιουσιακή κατάσταση του/της συζύγου για σκοπούς υπολογισμού της διατροφής και αναθεωρείται το τεκμήριο συνεισφοράς του ενός συζύγου στην αύξηση περιουσίας από το ένα τρίτο στο ένα δεύτερο της αύξησης.

>> Στις περιπτώσεις τέκνου, θύματος βίας στην οικογένεια, ο άλλος γονέας θα δύναται από μόνος του να ζητήσει την παρακολούθηση του τέκνου θύματος από ειδικούς εμπειρογνώμονες και την παροχή υπηρεσιών στήριξης και αποκατάστασής του.

>> Το Δικαστήριο θα μπορεί αυτεπαγγέλτως να διατάξει την υποχρεωτική συμμετοχή των γονέων σε εκπαιδευτικά ή και θεραπευτικά προγράμματα ή και προγράμματα ψυχοθεραπείας ή ψυχολογικής στήριξης ή την παροχή συμβουλευτικής ή ψυχολογικής στήριξης στο παιδί χωρίς να απαιτείται η συγκατάθεση των γονέων και

>> Ρυθμίζεται η δυνατότητα υποβολής αίτησης για συνέχιση της καταβολής διατροφής τόσο από τον δικαιούχο, όσο και από τον γονέα ή τον Διευθυντή Τμήματος Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας, μετά την ενηλικίωση του τέκνου, στις περιπτώσεις όπου ειδικές περιστάσεις το επιβάλλουν. 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Παρένθετη μητέρα με διάταγμα δικαστηρίου

ΔΙΑΖΥΓΙΑ: Από έναν δικαστή και όχι από τρεις

Με στόχο, εξάλλου, την ταχύτερη διεκπεραίωση των υποθέσεων με την εξοικονόμηση δικαστικού χρόνου, κατατέθηκε ενώπιον της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Νομικών η 13η τροποποίηση του Συντάγματος όπου σκοπείται η τροποποίηση του άρθρου 111, ώστε η σύνθεση του Οικογενειακού Δικαστηρίου σε αιτήσεις διαζυγίων να αποτελείται από έναν δικαστή αντί τριών που είναι σήμερα. Ανάλογες τροποποιήσεις έχουν περιληφθεί και στον Περί Οικογενειακών Δικαστηρίων Νόμο (Ν.23/1990).

Παράλληλα, προωθείται και η τροποποίηση του Περί Οικογενειακών Δικαστηρίων Νόμου (Ν.23/1990) με τη συμπερίληψη των θρησκευτικών ομάδων όπου τα διαζύγια για τις θρησκευτικές ομάδες θα εκδίδονται από τα Οικογενειακά Δικαστήρια και όχι από τα Επαρχιακά Δικαστήρια. Οι δικαστές των Οικογενειακών Δικαστηρίων έχουν εξειδικευμένη γνώση και μπορούν να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα που προκύπτουν στα πλαίσια των διαζυγίων που αφορούν γάμους που τελούνται από τις θρησκευτικές ομάδες. 

Εξ ημισείας επιμέλεια του παιδιού

Παράλληλα, με τις αλλαγές που προωθούνται, δίδεται ιδιαίτερη έμφαση στα θέματα που επηρεάζουν το συμφέρον του παιδιού, όπως αυτά περιλαμβάνονται στη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού των Ηνωμένων Εθνών.

Όπως προβλέπεται, σε οποιαδήποτε δικαστική ή άλλη διοικητική διαδικασία το παιδί δύναται να ακουστεί και να εκφράσει ελεύθερα τη γνώμη του σχετικά με οποιοδήποτε θέμα το ενδιαφέρει. Επίσης, διασφαλίζεται το δικαίωμα του παιδιού να παραμένει με τους γονείς του με την εισαγωγή της κοινής επιμέλειας (εξ ημισείας φύλαξης) εκτός σε περιπτώσεις όπου ο χωρισμός αυτός είναι αναγκαίος για το υπέρτατο συμφέρον του παιδιού. 

Γίνεται επίσης σεβαστό το δικαίωμα του παιδιού που ζει χωριστά από τους γονείς του ή από τον ένα από αυτούς, να διατηρεί κανονικά προσωπικές σχέσεις και να έχει επικοινωνία με τους δύο γονείς μέσω της υποχρέωσης που έχει ο γονέας να επικοινωνεί με το παιδί του. Σε περιπτώσεις λύσης του γάμου ή σε περιπτώσεις όπου οι γονείς είναι σε διάσταση, αναγνωρίζεται η εξ ημισείας επιμέλεια του παιδιού και από τους δύο γονείς, με το πρόγραμμα επιμέλειας του παιδιού να καθορίζεται αναλυτικά στο διάταγμα του Δικαστηρίου.

Στο ίδιο πλαίσιο για προστασία και ευημερία του παιδιού εντάσσεται και η αναζήτηση εμπειρογνωμοσύνης από ειδικούς, η ετοιμασία εκθέσεων για την αξιολόγηση του συμφέροντος του παιδιού και του τρόπου εφαρμογής του διατάγματος γονικής μέριμνας, καθώς και η παραπομπή των γονέων σε υποχρεωτική συμμετοχή σε εκπαιδευτικά ή και θεραπευτικά προγράμματα, αν αυτό είναι προς όφελος των σχέσεων γονέων και τέκνων.