Η συντριπτική πλειοψηφία (75%) των εργαζομένων στην εκπαιδευτική υπηρεσία είναι γυναίκες, ενώ στα σώματα ασφαλείας μόνο το 20%. Αισθητά λιγότερες γυναίκες, απ’ ότι άνδρες, σπουδάζουν διοίκηση επιχειρήσεων, πληροφορική, μηχανική. Αυτά, μεταξύ άλλων ανέφερε στον «Φ» η Επίτροπος Ισότητας, Τζόζη Χριστοδούλου με αφορμή την έκδοση της Εθνικής Στρατηγικής για την Ισότητα των Φύλων.

Όπως προκύπτει η αγορά εργασίας, οι επιλογές ζωής, η πολιτική αντιπροσώπευση, ακόμη και η σωματική ακεραιότητα των πολιτών της Κύπρου καθορίζονται από τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις. Παράλληλα, είπε η Επίτροπος, οι γυναίκες είναι επιφορτισμένες με την φροντίδα παιδιών και ηλικιωμένων, με τις οικιακές εργασίες, ενώ μεταβαίνουν πιο εύκολα στην ημιαπασχοληση λόγω μητρότητας και είναι πιο πιθανό να βρεθούν στα όρια της φτώχειας ως συνταξιούχες.

Μιλώντας για τους τομείς στους όποιους υστερεί η Κύπρος ως προς την ισότητα φύλων, η κ. Χριστοδούλου αναφέρθηκε στον ελεύθερο / προσωπικό χρόνο, ο οποίος συνδέεται κατ΄ επέκταση και με την εργασία, το χάσμα συντάξεων και το χάσμα αμοιβών. «Αφορά στο γεγονός ότι η οικονομία της φροντίδας (φροντίδα παιδιών, ηλικιωμένων, ατόμων με αναπηρία) επιβαρύνει περισσότερο τις γυναίκες, λόγω των στερεοτύπων που υπάρχουν. Ως αποτέλεσμα, οι γυναίκες στερούνται του προσωπικού τους χρόνου.

Παρατηρείται, επίσης, πως με τον ερχομό ενός παιδιού, πολλές  γυναίκες από την πλήρη απασχόληση μεταβαίνουν στη μερική απασχόληση, ενώ οι άντρες  αυξάνουν τις ώρες εργασίας τους. Αυτό είναι άμεσα συνυφασμένο και με έναν άλλο τομέα που υστερεί η χώρα μας, εκείνον των χαμηλών μισθών και του έμφυλου χάσματος στις συντάξεις. Δηλαδή, ανάμεσα σε ένα ζευγάρι, το άτομο που θα επιλέξει τη μερική απασχόληση, είναι αυτό με το χαμηλότερο μισθό και αυτό αφορά, κυρίως, τις γυναίκες.

Το πρόβλημα που ενδεχομένως να δημιουργείται είναι ότι αφού οι γυναίκες εργάζονται σε επαγγέλματα που πληρώνουν λιγότερο, διακόπτουν την καριέρα τους και αυτομάτως μπαίνει σε αναμονή και η ανέλιξή τους. Επίσης, στο μέλλον, οι γυναίκες αυτές θα λαμβάνουν χαμηλότερη σύνταξη και έτσι φτάνουμε σε μια κατάσταση, κατά την οποία το έμφυλο χάσμα των συντάξεων είναι αγεφύρωτο, με ηλικιωμένες να ζουν στο όριο της φτώχειας».

Κάποιες δράσεις που δρομολογούνται για την αντιμετώπιση των εν λόγω φαινομένων είναι:

– Η αναλογιστική μελέτη, από το υπουργείο Εργασίας, η οποία αφορά το συνταξιοδοτικό και θα περιλαμβάνει και την έμφυλη διάσταση.

– Η δημιουργία περισσότερων υποδομών, όπως βρεφοκομικοί σταθμοί, κέντρα για ηλικιωμένους και για άτομα με αναπηρίες, από το υφυπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας.

– Η αποδόμηση στερεοτύπων και αναχρονιστικών προκαταλήψεων.

«Είναι σημαντικό να αναφέρω ότι με τη δημιουργία υποδομών, ενώ από τη μια θα βοηθηθούν περισσότερο οι γυναίκες, από την άλλη εάν δεν αποδομήσουμε στερεότυπα και προκαταλήψεις, θα έχουν ως αποτέλεσμα την επέκταση των ωρών εργασίας για τις γυναίκες, ενώ την ίδια στιγμή το βάρος της ευθύνης και η γνωστή δεύτερη βάρδια θα παραμένει στις γυναίκες. Με άλλα λόγια, όσο αναγκαία είναι η ισότιμη συμμετοχή των γυναικών στην εργασία και στην πολιτική, άλλο τόσο αναγκαία είναι η ισότιμη κατανομή της ευθύνης στο σπίτι».

«Στόχος, συνεχίζει η κ. Χριστοδούλου, είναι η δημιουργία ενός κοινωνικού, οικονομικού, εργασιακού και πολιτικού περιβάλλοντος φιλόξενου προς τις γυναίκες και τους άντρες, ώστε να μπορούν να φτάσουν στο μέγιστο των ικανοτήτων τους, να λαμβάνουν συνειδητές επιλογές και να απολαμβάνουν το σύνολο των δικαιωμάτων τους. Η επιλογή του επαγγέλματος, παραδοσιακά, γινόταν στη βάση των στερεοτύπων και αντιλήψεων για τον ρόλο των γυναικών και των ανδρών.

Οι γυναίκες, όπου στερεοτυπικά χαρακτηρίζονται ικανές για τη φροντίδα, είναι ευαίσθητες, είναι πιο οργανωτικές, έχουν τον ρόλο της μητέρας και της κόρης, επέλεγαν επαγγέλματα όπως νηπιαγωγοί, νοσηλεύτριες, δασκάλες. Επαγγέλματα που μέχρι και σήμερα αμείβονται χαμηλότερα από πολλά άλλα στα οποία επικρατούν οι άντρες, οι οποίοι αντιμετωπίζονται ως πιο ηγετικές φυσιογνωμίες και πιο αυστηροί, μεταξύ άλλων».

Σύμφωνα με τη Στατιστική Υπηρεσία σε έκδοση που δημοσιεύθηκε τον περασμένο Ιούνιο, οι γυναίκες εμφανίζονται σε ποσοστό 75% στην εκπαιδευτική υπηρεσία (25% οι άντρες), ενώ μόλις 20% στα σώματα ασφαλείας (80% οι άντρες). «Ο διαχωρισμός αυτός συνδέεται άμεσα και με τις επιλογές σπουδών που έχουν προηγηθεί από γυναίκες και άντρες».

Ενδεικτικά για το 2020 – 2021 αναφέρεται ότι:

  • 44,3% άντρες σε σχέση με 26,2% γυναίκες ακολουθούν τον κλάδο της διοίκησης επιχειρήσεων.
  • 6,2% άντρες σε σχέση με 1,6% γυναίκες ακολουθούν τον κλάδο των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών.
  • 8,8% άντρες σε σχέση με 1,5% γυναίκες ακολουθούν τον κλάδο της μηχανικής.

«Τα ‘ανδροκρατούμενα’ και ‘γυναικοκρατούμενα’ επαγγέλματα διαμορφώθηκαν  σύμφωνα με την Επίτροπο, στη βάση αντιλήψεων και στερεοτύπων για τον ρόλο των γυναικών και των αντρών που έχουν διαμορφωθεί μέσα στους αιώνες. Στη βάση αυτών των επαγγελμάτων διαμορφώθηκαν και οι αμοιβές. Γι’ αυτό το Γραφείο μας προχώρησε σε εκστρατεία για τις γυναίκες στα επαγγέλματα STEAM (Science, Technology, Engineering, Arts, Math), ώστε να δημιουργήσουμε πρότυπα και να σπάσουμε στερεότυπα. Παράλληλα, στη νέα Στρατηγική έχουν περιληφθεί δράσεις που συνδέονται άμεσα με τον επαγγελματικό διαχωρισμό, όπως η μελέτη για την αξιολόγηση των επαγγελμάτων  και των αμοιβών».

Καμία χώρα δεν έφτασε στην ισότητα

Απαντώντας στην εκτίμηση της Eurostat ότι θα επέλθει η ισότητα των φύλων σε 89 χρόνια εντός της ΕΕ, η κ. Χριστοδούλου σημειώνει ότι «καμία χώρα δεν έχει φτάσει στην πλήρη και ουσιαστική ισότητα. Σίγουρα οι Σκανδιναβικές χώρες βρίσκονται αρκετά βήματα μπροστά όσον αφορά την έμφυλη ισότητα».  Ως Κύπρος, είπε, έχουμε να μάθουμε από αλλά κράτη και το αντίστροφο.

«Να αναφέρω ενδεικτικά ότι όταν η Κύπρος προχώρησε σε νομοθεσία που αφορούσε την καταπολέμηση της βίας στην οικογένεια, η Ισπανία ακολούθησε το παράδειγμα μας σε αυτό το νομοθέτημα. Η Κύπρος προχώρησε, επίσης, στην ποινικοποίηση της γυναικοκτονίας και του σεξισμού και είναι από τις πρώτες χώρες που το έπραξαν ανάμεσα στις χώρες του Συμβουλίου της Ευρώπης». Ζητούμενο, σημείωσε η Επίτροπος, είναι η ενίσχυση των συνεργασιών μας και του μεταξύ μας συντονισμού, τόσο ανάμεσα σε όλους τους φορείς, όσο και μεταξύ κράτους και κοινωνίας.

Εξάλλου τα στερεότυπα και οι προκαταλήψεις σχετίζονται με τη βία κατά των γυναικών. «Το πλαίσιο όπως αυτό καθορίζεται και από διεθνείς συμβάσεις, όπως αυτή της Κωνσταντινούπολης, εξηγεί πως η βία κατά των γυναικών είναι αποτέλεσμα των άνισων  σχέσεων εξουσίας μεταξύ γυναικών και ανδρών, που έχουν οδηγήσει στην επικυριαρχία, σε διακρίσεις κατά των γυναικών και στην παρακώληση της πλήρους προόδου των γυναικών». Το Γραφείο της, συνεχίζει, εργάζεται καθημερινά για την αποδόμηση στερεοτύπων και προκαταλήψεων με πλήθος δράσεων και ενεργειών όπως εκστρατείες ενημέρωσης, συνομιλίες με φοιτητές αλλά και όσα προβλέπει η Εθνική Στρατηγική.

«Βασικός στόχος της Εθνικής Στρατηγικής είναι η θεμελίωση της κουλτούρας της ισότητας που είναι ένα μέτρο πρόληψης της βίας κατά των γυναικών. Είναι το βασικότερο έγγραφο πολιτικής για την ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών, που αποτελεί την κατευθυντήρια γραμμή για όλους τους εμπλεκόμενους φορείς και για τις πολιτικές του κράτους για την ισότητα».

Υπογράφουν στα Υπουργεία  για τη σεξουαλική παρενόχληση

Σε υπογραφή δήλωσης πολιτικής για την ισότητα των φύλων, πρόκειται να προχωρήσουν προσεχώς Υπουργεία και Υφυπουργεία.

Όπως πληροφορείται ο «Φ» σε αυτή θα αναφέρεται, μεταξύ άλλων ότι το Υπουργείο/ Υφυπουργείο «δηλώνει μηδενική ανοχή σε σεξιστικές και παρενοχλητικές συμπεριφορές στη βάση του φύλου και τονίζει τη σημασία της πρόληψης οποιασδήποτε μορφής διάκρισης».

Το Υπουργείο/Υφυπουργείο στη βάση της αρχής της ισότητας των φύλων, θα υπογράφει επίσης ότι λαμβάνει μέτρα για διασφάλιση της εφαρμογής και προώθησης της ισότητας ανδρών και γυναικών μεταξύ του προσωπικού του και σε οποιονδήποτε άλλο επηρεάζεται από τις δραστηριότητες του.

Επίσης, ότι ενσωματώνει τη διάσταση του φύλου στις δραστηριότητές του και διασφαλίζει τις ισότιμες ευκαιρίες μεταξύ γυναικών και ανδρών με στόχο τη θεμελίωση της κουλτούρας της έμφυλης ισότητας.

Στο 39%  το ποσοστό που αναλογεί στις γυναίκες της κυβέρνησης Χριστοδουλίδη

Δεν επαρκεί ο χρόνος μέχρι τις επικείμενες εκλογές, αναφέρει η Επίτροπος, ώστε να αλλάξει η εικόνα που έχει διαμορφωθεί σε σχέση με τη συμμετοχή των γυναικών, όπου διαπιστώνεται ότι πολύ λίγες τολμούν να διεκδικήσουν θέση δημάρχου και αυτές που το έπραξαν σε μικρότερους δήμους, ενώ καμία γυναίκα δεν είναι υποψήφια ως περιφερειάρχης. 

«Είναι λίγα που μπορεί να σχεδιάσει το Γραφείο μας στην παρούσα φάση, δηλαδή λίγους μήνες πριν από τις εκλογές. Πιστεύω πως οι οποιεσδήποτε δράσεις προς την αύξηση του αριθμού γυναικών σε εκλογές, θα έπρεπε να αρχίζουν τουλάχιστον τρία χρόνια νωρίτερα. Είναι γεγονός ότι η πολιτική αρένα είναι ένας πατριαρχικός χώρος. Με την έννοια του πατριαρχικού, δεν εννοώ κατ΄ ανάγκη ότι αποτελείται εξ ολοκλήρου από άντρες, αλλά ότι πρόκειται για σύστημα κτισμένο από άντρες και τις εμπειρίες τους μέσα στα χρόνια, που δύσκολα αλλάζει».

Την ίδια στιγμή, υπογραμμίζει η Επίτροπος, «έστω και με τη μικρή, σε αριθμό, παρουσία τους στην πολιτική, οι γυναίκες έχουν καταφέρει σε πολλές περιπτώσεις να επιτύχουν την υπερκομματική συνεργασία κι έχουν φέρει στον χώρο πολιτικές και δράσεις που είναι πιο φιλικές και προς τα δύο φύλα. Παράλληλα, συζητώντας και με τις ίδιες τις γυναίκες φαίνεται να υπάρχει μια γενικευμένη τάση, να μη θέλουν να εμπλακούν σε αυτή την αρένα, αφού ενδεχομένως δεν τις αντιπροσωπεύει. Αυτές είναι κάποιες παρατηρήσεις μας μέσα στα χρόνια και σε καμία περίπτωση δεν επιρρίπτονται οι ευθύνες στις ίδιες τις γυναίκες».

Υπάρχουν ενέργειες που μπορούν να γίνουν, σημειώνει η Επίτροπος. «Από πλευράς των κομμάτων, θα μπορούσε να τεθεί σε ισχύ η ποσόστωση, την οποία κάποια από αυτά έχουν υιοθετήσει. Παράλληλα θα μπορούσε η προεργασία για τη συμμετοχή των γυναικών στα ψηφοδέλτια να γίνεται πολύ πιο πριν από τις εκλογικές αναμετρήσεις. Το Γραφείο μας είναι ανοικτό για περαιτέρω συνεργασία και δράσεις τόσο με τις νεολαίες των κομμάτων, όπως και μέσα από την υφιστάμενη και εποικοδομητική συνεργασία μας με τις γυναικείες οργανώσεις. Με τις τελευταίες, ως μέλη του Εθνικού Μηχανισμού για τα Δικαιώματα της Γυναίκας, ολοκληρώσαμε τα προηγούμενα χρόνια δύο κύκλους εκπαιδεύσεων με θέμα «Γυναίκες και Πολιτική». Σχεδιάζουμε τώρα τον τρίτο κύκλο στη βάση της αξιολόγησης των προηγούμενων».

Η Επίτροπος θα επιδιώξει, παράλληλα, νέες συναντήσεις με όλα τα κόμματα, με στόχο την ενίσχυση της συνεργασίας τους καθώς και με τις νεολαίες των κομμάτων, όπως και περαιτέρω ενίσχυση της συνεργασίας τους με τα πανεπιστήμια, τον Οργανισμό Νεολαίας και μη κυβερνητικές οργανώσεις.

«Μια ιδέα που μελετάμε και θα αρχίσουμε επαφές σύντομα, είναι ο καταρτισμός προγραμμάτων επισκέψεων νεαρών γυναικών στο Στρασβούργο και στις Βρυξέλλες, για να δουν από κοντά πώς εργάζεται η Επιτροπή και το Ευρωκοινοβούλιο. Μελετάμε, επίσης, το ενδεχόμενο δημιουργίας ιστοσελίδας, το περιεχόμενο της οποίας θα είναι γυναίκες με εμπειρογνωμοσύνη, από διάφορα υπόβαθρα, που θα εκπαιδευτούν για διάφορα θέματα όπως ο τρόπος με τον οποίο δουλεύει το πολιτικό σύστημα της Κύπρου, η ενημέρωση για νομοθεσίες ανά τομέα, η παρουσία στα μέσα ενημέρωσης».

Μάλιστα, είπε, βρίσκεται σε εξέλιξη  διαγωνισμός σε συνεργασία με το υπουργείο Παιδείας, για τις τελειόφοιτες, με θέμα «Αν ήμουν Υπουργός για μια ημέρα». Οι νικήτριες θα είναι σκιώδεις Υπουργοί/Υφυπουργοί για μια μέρα.

Όσον αφορά το ποσοστό 39% που αναλογεί στις γυναίκες της κυβέρνησης Χριστοδουλίδη μετά και από τον πρόσφατο μετασχηματισμό, παρά τις εξαγγελίες ότι θα ήταν ισομοιρασμένοι οι Υπουργοί, η κ. Χριστοδούλου απάντησε ότι: «Ποσοτικά βρίσκεται ψηλά ο αριθμός στο σύνολο Υπουργών και Υφυπουργών. Πιστεύουμε στην ισόρροπη συμμετοχή γυναικών και ανδρών στα κέντρα λήψης των αποφάσεων και θα συνεχίσουμε να εργαζόμαστε προς τη δημιουργία ενός πλαισίου, φιλόξενου για τις γυναίκες, περαιτέρω εμπλοκής τους στην πολιτική, περαιτέρω ενδυνάμωσής τους και περαιτέρω προβολής τους».