Σημαντικά έργα αναβάθμισης και καθαρισμού βρίσκονται σε πλήρη εξέλιξη στο φράγμα Κάτω Πύργου Τηλλυρίας, το οποίο κατασκευάστηκε την περίοδο 1957-1960 από το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων κατά την Αγγλοκρατία. Το φράγμα, το οποίο είναι κτισμένο πάνω στον ποταμό Κατούρη, εξυπηρετεί την κοινότητα Πύργου και αποτελεί κρίσιμη υποδομή για την άρδευση και την υποστήριξη της γεωργικής δραστηριότητας στην περιοχή. Πρόκειται για την πρώτη φορά που καθαρίζεται το εν λόγω φράγμα.
Στο πλαίσιο των εργασιών, έχει ολοκληρωθεί η προκαταρκτική τεχνική μελέτη, η οποία κατέδειξε την ανάγκη απομάκρυνσης περίπου 90.000 κυβικών μέτρων ιζήματος και φερτών υλικών από τη λίμνη του φράγματος. Οι εργασίες καθαρισμού βρίσκονται ήδη σε προχωρημένο στάδιο, με περίπου 32.000 κυβικά μέτρα να έχουν αφαιρεθεί μέχρι σήμερα. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, το έργο έχει υλοποιηθεί κατά 60%.
Η δειγματοληψία και εργαστηριακή ανάλυση του υλικού κατέδειξε ότι τα ιζήματα είναι κατάλληλα για χρήση ως εδαφοβελτιωτικό υλικό. Με τη σύμφωνη γνώμη του Τμήματος Γεωργίας και του Τμήματος Περιβάλλοντος, τα υλικά θα διατεθούν σε καλλιεργούμενες εκτάσεις της κοινότητας Κάτω Πύργου, ενισχύοντας με αυτόν τον τρόπο τη βιώσιμη γεωργική ανάπτυξη της περιοχής.
Το έργο υλοποιείται από τον Επαρχιακό Οργανισμό Αυτοδιοίκησης Λευκωσίας (ΕΟΑ Λευκωσίας), ο οποίος ανέλαβε την προκήρυξη του διαγωνισμού, την ανάθεση και την παρακολούθηση της σύμβασης. Ο διαγωνισμός για τα έργα καθαρισμού και συντήρησης του φράγματος στον Κάτω Πύργο ο οποίος έχει επιλεγεί ως πράσινη κοινότητα, και προωθείται η υλοποίηση σειράς δράσεων όπως η μερική ενεργειακή αυτονομία, προκηρύχθηκε στις 8 Ιουλίου 2025 και κατακυρώθηκε σε εργολάβο για το ποσό των €492.000. Η διάρκεια εκτέλεσης της σύμβασης είναι 8 εβδομάδες, ενώ η χρηματοδότηση του έργου καλύπτεται από το Ταμείο Ανάπτυξης Υδάτων (ΤΑΥ). Στη συνέχεια, θα υποβληθεί σχετική αίτηση για ανάκτηση του κόστους από το Στρατηγικό Σχέδιο Κοινής Αγροτικής Πολιτικής. Το φράγμα στον Κάτω Πύργο έχει χωρητικότητα 285.000 κυβικά μέτρα.
Στο μεταξύ, έχει ήδη αφαιρεθεί η παλαιά πόρτα του φράγματος που τοποθετήθηκε το 1960, ενώ η αντικατάστασή της έχει τροχιοδρομηθεί, με στόχο την περαιτέρω ενίσχυση της ασφάλειας και λειτουργικότητας της κατασκευής. Πληροφορίες για τις τεχνικές λεπτομέρειες, το κόστος και το χρονοδιάγραμμα των σχετικών εργασιών, εφόσον προκύπτουν, αναμένεται να ανακοινωθούν σύντομα, μετά από επιτόπια επίσκεψη και αξιολόγηση της κατάστασης από τους αρμόδιους φορείς που θα πραγματοποιηθεί εντός της ημέρας.
Το έργο αναμένεται να συμβάλει καθοριστικά στην προστασία της υποδομής του φράγματος, στην αύξηση της χωρητικότητας της τεχνητής λίμνης, και στην ενίσχυση της γεωργικής παραγωγής της περιοχής, μέσω της βιώσιμης αξιοποίησης των φυσικών πόρων. Το χρονοδιάγραμμα υλοποίησης των κατασκευαστικών εργασιών έχει καθοριστεί για δύο μήνες, με την ολοκλήρωση να έχει προγραμματιστεί πριν το τέλος του Νοεμβρίου και δεν αναμένεται καθυστέρηση.
Η απόφαση για καθαρισμό του φράγματος από τα ιζήματα, λήφθηκε με σκοπό να επιτευχθεί η βέλτιστη αξιοποίηση του υδατικού δυναμικού που αποθηκεύεται στον ταμιευτήρα και να μειωθούν οι απολήψεις από τον υπόγειο υδροφορέα.
Επενδύσεις ασφαλείας και βιωσιμότητας για μεγάλα φράγματα
Σε τροχιά σημαντικών επενδύσεων μπαίνουν τα μεγάλα φράγματα της Κύπρου, καθώς το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων (ΤΑΥ) προχωρεί σε σειρά παρεμβάσεων για την ενίσχυση της ασφάλειας, τη συντήρηση κρίσιμου εξοπλισμού και την προσαρμογή στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Η ανάγκη για άμεσες ενέργειες κατέστη επιτακτική μετά από τεχνικές εκθέσεις που αποκάλυψαν σοβαρά προβλήματα σε σειρά φραγμάτων, πολλά εκ των οποίων παρουσιάζουν φθορές, διαρροές, ή δυσλειτουργίες στα συστήματα εκκένωσης. Παράλληλα, η Υπηρεσία Ασφάλειας Φραγμάτων παραμένει υποστελεχωμένη, γεγονός που δυσχεραίνει το έργο της πρόληψης και συντήρησης. Μπροστά στην εικόνα φθοράς και τη γήρανση των υποδομών, το ΤΑΥ εφαρμόζει ολοκληρωμένο σχέδιο αποκατάστασης και ενίσχυσης, το οποίο περιλαμβάνει: Ενίσχυση της Υπηρεσίας Ασφάλειας Φραγμάτων με νέες προσλήψεις. Ανάθεση μελετών σε εγχώριους και ξένους εμπειρογνώμονες. Αύξηση του προϋπολογισμού στα €2,8 εκατ. για την περίοδο 2025–2027. Απόκτηση νέου εξοπλισμού για τεχνικές παρεμβάσεις. Επικαιροποίηση εγχειριδίων λειτουργίας και συντήρησης.
Η ασφάλεια των φραγμάτων συνδέεται άμεσα με τη δημόσια ασφάλεια, την ύδρευση, την άρδευση και την ανθεκτικότητα της χώρας απέναντι στις κλιματικές προκλήσεις. Οι παρεμβάσεις του ΤΑΥ κρίνονται κομβικής σημασίας, με στόχο όχι μόνο την αποκατάσταση των φθορών, αλλά και τη μακροπρόθεσμη θωράκιση των υποδομών.
Οι κρίσιμες παρεμβάσεις θα γίνουν στα πιο κάτω φράγματα: Καλοπαναγιώτης, Ξυλιάτος, Κίτι, Βυζακιά, Κλήρου – Μαλούντας – Ακακίου, Μαυροκόλυμπος, Ταμασός, Πολεμίδια, Σολέας, Αρμίνου, Λεύκαρα, Διπόταμος – Καλαβασός, Κανναβιούς, Ευρέτου, Ασπρόκρεμμος, Κούρης.
