Ο μεταλλικός ήχος της χειροκίνητης καμπάνας σήμανε την έναρξη ενός ταξιδιού στον χρόνο, τότε που ο δάσκαλος, ένας από τους ελάχιστους γραμματιζούμενους μαζί με τον παπά και τον κοινοτάρχη, διέκοπτε την ησυχία του χωριού, καλώντας τα παιδιά στο σχολειό. Οι μαθητές, το πιθανότερο ξυπόλητοι και νηστικοί, έτρεχαν προς τη μεριά του φορώντας την ποδιά, το ταγάρι και το πηλήκιο, πρωτίστως για να γίνουν άνθρωποι και έπειτα για να μάθουν γράμματα. Μια εποχή που φαντάζει αιώνες πίσω μας, ενώ απέχει λιγότερο από 70 χρόνια.
Με τη μεστή τρυφερότητα και τον ρομαντισμό, αλλά συνάμα μέσα στη σκληράδα της, η γνώση περνούσε μέσα από το τίναγμα της βίτσας και έφτανε ώς την παλάμη του αδιάβαστου μαθητή. Την ίδια στιγμή η φιλοδοξία μιας μαθήτριας ήταν να γίνει βοσκοπούλα όταν θα μεγάλωνε. Αυτή την εποχή, του παλιού σχολείου, γνωρίζει τα τελευταία 12 χρόνια στους σημερινούς μαθητές, ο καθηγητής Χρυσόστομος Μελής, ο οποίος φορτώνεται τα ξεχασμένα και παρατεταμένα σχολικά αντικείμενα που συλλέγει σχεδόν 20 έτη και ως κινητός θίασος φτάνει στα σχολεία, ώστε το παρελθόν να συναντηθεί με το μέλλον.
Την περασμένη Πέμπτη, ο κ. Μελής μεταμόρφωσε μια ακόμη σύγχρονη τάξη σε παλαιά. Αντικατέστησε τα θρανία, με πιο μικρά και κοντά, άλλαξε τα βιβλία και το εκπαιδευτικό υλικό, τοποθέτησε ποδιές, τετράδια, λάμπες, άβακα (αριθμητήριο), χάρτες.
«Βρισκόμαστε σε ένα σχολείο του 1940», εξήγησε και ζήτησε σε κάποιες μαθήτριες να φορέσουν εθελοντικά τις ποδιές και να καθίσουν για μάθημα. Έπειτα πήρε ακόμη ένα παιδί. «Από εδώ και πέρα θα είναι ο αξιοσέβαστος δάσκαλος του χωριού. Κάθε πρωί ετοιμάζεται, παίρνει το καπέλο, την τσάντα και το βαρύ σιδερένιο κλειδί με το οποίο θα ανοίξει το σχολείο».
«Όταν ο δάσκαλος ήθελε να γράψει, δεν είχε στυλό», είπε, ανοίγοντας την τσάντα. «Για εκείνο που προσφέρει σήμερα μια απλή πένα, τότε έπρεπε να είχε έναν κονδυλοφόρο, κι ένα μελανοδοχείο. Έπειτα χρειάζονταν ένα απορροφητικό υλικό, το στυπόχαρτο, για να βοηθήσει το μελάνι να στεγνώσει γρήγορα. Για αυτό το λόγο δεν έπρεπε τα παιδιά να γράφουν με το αριστερό. Για να μην μουτζουρώσουν την κόλλα τους πριν να στεγνώσει», έπιασε τότε τη ξύλινη βέργα. «Για να τους πείσει να γράφουν με το δεξί χρησιμοποιούσε και αυτό το εργαλείο. Ήταν η παιδαγωγική μέθοδος της εποχής».
Η σχολική τσάντα της εποχής, το ταγάρι, είχε φτιαχτεί με τον αργαλειό και όταν κάποτε άνοιγε καμία τρύπα το μπάλωναν, δεν το πετούσαν. Το ταγάρι είχε μέσα του λιγοστό φαγητό και ακόμη λιγότερα βιβλία. «Τα μάτια τους έλαμπαν και ήταν πολύ περήφανοι καθώς φορούσαν το πηλήκιο με το σύμβολο του σχολείου τους», ακόμη και υπό αυτές τις συνθήκες. Τα βιβλία περνούσαν από πολλούς ιδιοκτήτες και ήταν φθαρμένα, όχι από τα χρόνια, αλλά από την πολλή χρήση. «Γραμματεία του 1946», η μαμά τους για να προστατέψει το εγχειρίδιο έραβε εξωτερικά εφημερίδα, η οποία λειτουργούσε ως κάλυμμα. Οι λιγότεροι τυχεροί και φτωχότεροι, αντέγραφαν όλο το περιεχόμενο του βιβλίου σε κάποιο τετράδιο. Επίσης είχαν την πλάκα, ώστε να λύνουν ασκήσεις και να κάνουν τις εργασίες τους εντός της τάξης. Με αυτόν τον τρόπο ολόκληρες γενιές έμαθαν ανάγνωση και γραφή.
Φορτώνεται την ιστορία του σχολείου
«Ένα βιβλίο που σήμερα καίνε, κάποτε υπήρξε ιερό ευαγγέλιο», είπε ο Χρυσόστομος Μελής, προσθέτοντας ότι οι μαθητές θα μπορέσουν να εκτιμήσουν το σήμερα συγκρίνοντας το με το παρελθόν. «Μαθαίνουν να σέβονται αυτά που έχουν, γνωρίζοντας όλα όσα έλειπαν από τις προηγούμενες γενεές». Ο κ. Μελής εφαρμόζει το συγκεκριμένο πρόγραμμα τα τελευταία 12 χρόνια στο πλαίσιο της Μουσειακής Αγωγής. «Αναβιώνω το παλαιό σχολείο μέσα στον σχολικό χώρο των παιδιών. Όπως ο θίασος πήγαινε κάποτε από χωριό σε χωριό. Κουβαλάω όλο τον εξοπλισμό που σχετίζεται με το σχολείο της εποχής, πραγματοποιώντας ένα βιωματικό εργαστήριο, καθώς οι μαθητές υποδύονται τους ρόλους εκείνης της εποχής. Με αυτό τον τρόπο καλλιεργείς μια στάση ζωής, ενώ παράλληλα γνωρίζουν την ιστορία και τις ρίζες τους».
Ο κ. Μελής συγκέντρωσε από προσωπικό ενδιαφέρον τα αντικείμενα και με δική του πρωτοβουλία ξεκίνησε να μοιράζεται τον πλούτο που έχει στα χέρια του με τα παιδιά. «Πηγαίνω στις κενές μου ώρες από τη διδασκαλία», εξήγησε και διευκρίνισε ότι δεν λαμβάνει κάποιο ωφέλημα. Μάλιστα, σχολίασε πως ο λόγος που μετά από 12 χρόνια προβάλλει σήμερα τη δράση του, ήταν ότι όλον αυτόν τον καιρό απαξιώθηκε ο εκπαιδευτικός κόσμος.