«Η άγνοια και γενικά η μη τήρηση βασικών κανόνων της γραμματικής και της σύνταξης –φαινόμενο συνηθισμένο στις μέρες μας– ενέχει τον κίνδυνο να καθιερωθούν τα λανθασμένα» (Ιωάννα Παπαζαφείρη, 1993). Η σύντομη αυτή μελέτη παρουσιάζει συνηθισμένα γραμματικά και συντακτικά λάθη που ακούμε και διαβάζουμε.
Λανθασμένοι ρηματικοί τύποι
Ακούσαμε και διαβάσαμε: Δαπανεί τον χρόνο του άδικα, αντί: δαπανά – Τα χρήματα αποκτούνται δύσκολα και δαπανούνται εύκολα, αντί: αποκτώνται και δαπανώνται – Του αρέσει να περιπλανιέται, αντί: να περιπλανείται – Τα ανθρώπινα δικαιώματα καταπατούνται, αντί: καταπατώνται.
Αύξηση των ρημάτων
Ακούμε και διαβάζουμε ρήματα στον παθητικό παρατατικό και αόριστο τής καθαρεύουσας: εδέχοντο επισκέψεις στο ξενοδοχείο – Οι θέσεις συνεπληρώθησαν – Οι μάρτυρες εξητάσθησαν – Η συνεδρίαση επανελήφθη – Ανεμένετο αναγνώριση – Ελέγετο, συνεμορφώθησαν, εξελέγη πρόεδρος, αντί: δέχονταν, συμπληρώθηκαν, εξετάστηκαν, επαναλήφτηκε, αναμενόταν, λεγόταν, συμμορφώθηκαν, εκλέχτηκε πρόεδρος.
Σε μερικά ρήματα στον παρατατικό και στον αόριστο προστίθεται στην αρχή του ρήματος ένα έ- (όταν τονίζεται), που το ονομάζουμε συλλαβική αύξηση: γράφω – έγραφα – έγραψα – γράφαμε. Αλλά: θέλω – ήθελα, ξέρω – ήξερα, πίνω – έπινα – ήπια.
* Στη δημοτική δεν υπάρχει χρονική αύξηση των ρημάτων:
Λέμε: απαγόρευσαν τις συγκεντρώσεις, αντί: απηγόρευσαν – Εξαπάτησε την αστυνομία, αντί: εξηπάτησε) – Εξάντλησε όλα τα μέσα, αντί: εξήντλησε (παράγγειλα, παράλαβα).
*Η δημοτική αποφεύγει την άτονη εσωτερική αύξηση στα σύνθετα ρήματα:
Λέμε: επιδίωκε θέση στο δημόσιο, αντί: επεδίωκε – Ανατίναξαν τη γέφυρα, αντί: ανετίναξαν – Παραβίασαν τον εναέριο χώρο της Κύπρου, αντί: παρεβίασαν.
Αλλά: Η Κύπρος εισ-άγει αυτοκίνητα (-άγ-/-ήγ-) = πολλές φορές (ενεστ.) – Εισήγε και στο παρελθόν (παρατ.) – Θα εισάγει κάθε χρόνο (μελ. εξακ.) – Σύντομα θα εισαγάγει (-αγάγ-/-ήγαγ-) (μέλ. στιγμ.)- Εισήγαγε το 2012 (αόρ.) – Φέτος έχει ήδη εισαγάγει (παρακ.) – Προ διετίας είχε εισαγάγει (υπερσυντέλικος). Η Αστυνομία διεξήγαγε έρευνες και εντόπισε τον δράστη. – Προσπάθησαν να απαγάγουν τον υπουργό.
Μετοχή παθητικού παρακειμένου
H δημοτική αποφεύγει την εσωτερική αύξηση (ένα -η) στην παθητική μετοχή: Λέγονται λανθασμένα: εξηρτημένος (Προσοχή! εξαρτώμαι, (μτχ.) εξαρτημένος).
Λέμε: εξαρτημένος από τον τζόγο (και όχι: εξηρτημένος από τον τζόγο).
Οι έφηβοι είναι οικονομικά εξαρτημένοι από τους γονείς τους. – Απαγορευμένες ουσίες, αντί: απηγορευμένες ουσίες – (απαγορεύομαι, απαγορευμένος) – Ο διευθυντής είναι πολύ απασχολημένος σήμερα, αντί: απησχολημένος – (απασχολούμαι) – απαλλαγμένος από ευθύνες, αντί: απηλλαγμένος – (απαλλάσσομαι, απαλλαγμένος).
Βιβλιογραφικές πηγές
Αναγνωστοπούλου Ι., Μπουσούνη Λ., Το λέμε σωστά; To γράφουμε σωστά; Αθήνα 2006
Μανόλη Τριανταφυλλίδη, Νεοελληνική Γραμματική, Αθήνα 1993
Παπαζαφείρη Ι., Λάθη στη χρήση της γλώσσας μας, Αθήνα 1988
