Την εισήγηση όπως οι Κεντρικές Φυλακές, γίνουν μουσείο της Ε.Ο.Κ.Α. καταθέτει μέσα από άρθρο του στον «Φ», ο Πρόεδρος του Συνδέσμου Αγωνιστών Ε.Ο.Κ.Α., Θάσος Σοφοκλέους.
Τι εξηγεί:
Με αφορμή τον αχρείαστο και υπερβολικά παραποιημένο σάλο που δημιουργήθηκε τον τελευταίο καιρό για τις Κεντρικές Φυλακές Λευκωσίας και με αφορμή την εισήγηση του Συνδέσμου Πολιτικών Καταδίκων για την αναγραφή των ονομάτων των φυλακισμένων Αγωνιστών κατά τη διάρκεια του Αγώνα του λαού μας για αποτίναξη του αγγλικού ζυγού και την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, νιώθω την ανάγκη να αναλύσω τον ρόλο που διαδραμάτισαν οι Κεντρικές Φυλακές Λευκωσίας κατά τη διάρκεια του απελευθερωτικού μας Αγώνα 1955-1959 και να αναφερθώ στους δεσμούς των Φυλακισμένων μ’ αυτές. Επίσης αισθάνομαι την ανάγκη να εκφράσω κάποιες σκέψεις σε ό,τι αφορά το μέλλον των Κεντρικών Φυλακών.
Έχω σχηματίσει την άποψη ότι πολλοί δεν γνωρίζουν για τον ρόλο αυτό και νομίζουν ότι οι Φυλακές είναι μόνο ο μικρός χώρος όπου βρίσκονται τα κελιά των μελλοθανάτων, η αγχόνη και τα μνήματα των ηρώων μας, τα γνωστά σήμερα ως «Φυλακισμένα Μνήματα».
Όλος ο χώρος και τα υποστατικά που λειτουργούν, ακόμα και σήμερα, ως φυλακές είναι τα ίδια όπως τότε, εκτός από κάποιες αλλαγές που θα αναφέρουμε.
Δυστυχώς, τόσο οι διάφορες κυβερνήσεις της Κυπριακής Δημοκρατίας όσο και οι άμεσα υπεύθυνοι δεν επέδειξαν, κατά την άποψή μου, το ενδιαφέρον που έπρεπε και άφησαν τα πράγματα σε κάποιους επιτήδειους, οι οποίοι επέδειξαν ασέβεια. Έφθασαν στο σημείο να κατεδαφίσουν δύο από τα πιο σημαντικά διαμερίσματα (τα ζωντάνια, όπως τα λέγαμε) το ένα (1) και το δύο (2), όπου διέμεναν οι βαρυποινίτες κατάδικοι της ΕΟΚΑ, μερικοί από τους οποίους μόλις γλύτωσαν τον απαγχονισμό και άλλοι, ως επικίνδυνοι να δραπετεύσουν, μεταφέρθηκαν στις Φυλακές της Αγγλίας.
Θα κατεδάφιζαν την αγχόνη
Μάλιστα τότε μας πληροφόρησαν ότι έγινε σκέψη να κατεδαφίσουν και την αγχόνη, πράγμα που ευτυχώς απεφεύχθη έπειτα από προσωπική παρέμβαση προς τον Υπουργό Δικαιοσύνης, τον συμμαθητή μου, μακαριστό Δημήτρη Λιβέρα.
Μια και άγγιξα το θέμα αυτό, εγείρω εκ νέου το ζήτημα της μη αξιοποίησης των Κεντρικών Φυλακών ως μουσειακού χώρου και διερωτώμαι: Πώς επετράπη η εγκληματική συμπεριφορά κάποιων να εξαλείψουν, αφ’ ενός, τα τεκμήρια της αγγλικής θηριωδίας και αφ’ ετέρου να μειώσουν την προσφορά και τη θυσία του λαού μας αντί να παραδώσουν τις Φυλακές ως μουσειακό χώρο;
Την εισήγηση για μετατροπή των φυλακών ως μουσειακό χώρο την κάναμε παλαιότερα, προτείνοντας να κτίσουν άλλες καινούργιες, σύγχρονες φυλακές, είτε εκεί είτε αλλού. Αντί τούτου, όμως, χρησιμοποίησαν τα κελιά όπου εκρατούντο αγωνιστές μελλοθάνατοι. Συγκεκριμένα, στο διαμέρισμα επτά (7) που ανήκει στον χώρο υψίστης ασφαλείας το ονομαζόμενο σήμερα «Φυλακισμένα Μνήματα», έβαλαν εγκληματίες στα κελιά όπου εκρατούντο μελλοθάνατοι. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του βαρυποινίτη Καυκαρή, ο οποίος εκρατείτο στο ίδιο κελί όπου εκρατείτο ο ηρωομάρτυρας της αγχόνης Ανδρέας Δημητρίου!
Στον ίδιο χώρο (Φυλακισμένα Μνήματα) το 1962 έκτισαν στη βορειοδυτική γωνία αγχόνη και εκτέλεσαν τους Χαράλαμπο Ζαχαρία από τη Λόφου, Λαζαρή Δημητρίου από τη Δορά και Μιχάλη Χειλέτικο από τον Άγιο Αμβρόσιο, λες και δεν είχαν άλλο χώρο να κτίσουν την αγχόνη. Με άλλα λόγια μαγάρισαν τον χώρο ασεβώντας προς τους ηρωομάρτυρες και τα ιερά και τα όσια του λαού μας. Την καινούργια αγχόνη την χάλασαν αργότερα έπειτα από αντιδράσεις και παραστάσεις. Ακόμα και σήμερα, στον ίδιο χώρο, στον δεύτερο όροφο, πάνω από το διαμέρισμα (ζωντάνι) επτά (7) εγκατέστησαν καταδίκους, προσωρινά όπως μας είπαν, και μας παρακάλεσαν να το δεχθούμε.
Έχουν περάσει επτά χρόνια και είναι ακόμα εκεί! Μάλιστα, πολλές φορές όταν κάνουμε τρισάγιο στον χώρο των Φυλακισμένων Μνημάτων ακούγονται και οι φωνές των φυλακισμένων.
Χάλασαν ιστορικούς χώρους
Πριν χαλάσουν το διαμέρισμα (ζωντάνι) ένα (1) και δύο (2) είχαμε προτείνει να παραδοθούν οι Φυλακές στο Υπουργείο Παιδείας και να μετατραπούν σε Μουσείο. Δυστυχώς δεν έγινε αποδεκτή η πρότασή μας. Να πούμε ότι υπάρχει μεγάλη έκταση γης για να κτίσουν καινούργιες φυλακές με βάση τις ευρωπαϊκές προδιαγραφές. Εξάλλου, όπως γίνεται αντιληπτό, είναι πολύ πιο οικονομικό να κτίσουν καινούργιες φυλακές παρά να χαλούν και να κτίζουν επιδιορθώνοντας. Θα έλεγα ακόμα ότι με βάση την αρχιτεκτονική των κτιρίων θα έπρεπε να τα κηρύξουν διατηρητέα.
Είναι με λύπη που θα υποστηρίξω ότι, όπως φαίνεται, κάποιοι ήθελαν να τα σβήσουν από την ιστορία και βέβαια να εξαλείψουν τα τεκμήρια βαρβαρότητας των Άγγλων αποικιοκρατών και να εκμηδενίσουν το ψυχικό μεγαλείο των Αγωνιστών της ΕΟΚΑ και του λαού μας.
Οι γυναίκες κατάδικοι
Θα ήταν παράλειψη αν δεν αναφέρουμε ότι στον χώρο των Φυλακών και συγκεκριμένα στο διαμέρισμα (ζωντάνι) δεκατέσσερα (14) βρίσκονταν τόσο φυλακισμένες όσο και κρατούμενες Αγωνίστριες της ΕΟΚΑ. Παιδούλες μέχρι και δεκαεπτάχρονες, οι οποίες στήριζαν τους Αγωνιστές και πρόσφεραν τις υπηρεσίες τους, μεταφέροντας όπλα στους διάφορους τομείς, φιλοξενώντας καταζητούμενους, μεταφέροντας αγωνιστές από το ένα μέρος σε άλλο, μεταφέροντας τραυματίες σε γιατρούς, μεταφέροντας την αλληλογραφία και πολλά άλλα.
Με αυτά θέλω να υπογραμμίσω και να δώσω μίαν εικόνα στο λαό μας, ώστε να καταλάβει τι είναι οι Φυλακές για τους Πολιτικούς Κατάδικους και ποιοι είναι οι δεσμοί εκείνοι που τους δένουν μ’ αυτές.
Κάθε γωνιά θυμίζει τον αντιαποικιακό αγώνα
Οι πολιτικοί κατάδικοι είναι αναπόσπαστο κομμάτι των Φυλακών Λευκωσίας. Κάθε πέτρα, κάθε σπιθαμή γης, κάθε αντικείμενο, κάθε δέντρο, τα μυρμήγκια, τα μικρά σπουργίτια κουβαλούν τον πόνο, τα βάσανα, την αγωνία, μα και τη λεβεντιά, την αξιοπρέπεια και το μεγαλείο των πολιτικών καταδίκων Αγωνιστών της ΕΟΚΑ που σήκωσαν τον σταυρό τους και αντιμετώπισαν την αγγλική θηριωδία, τον σαρκασμό, και τα βασανιστήρια των δεσμοφυλάκων Άγγλων και Τούρκων.
Εδώ μέσα εξελίχθηκαν σκηνές και γεγονότα άφθαστου μεγαλείου. Και ο τελευταίος αγωνιστής πορεύτηκε με λεβεντιά, ανυπακοή στη δουλικότητα, ψυχική αντίσταση. Αρκετοί δραπέτευσαν μέσα από τα χέρια των Άγγλων και κάτω από δρακόντεια μέτρα ασφαλείας. Μέσα στα σκουπίδια, μέσα στα «φυλλακούδκια» (τα απορρίμματα από το εργαστήρι των ξυλουργών), μέσα σε κοφίνα. Εδώ μέσα έσκαψαν την μεγάλη σήραγγα (υπόνομο) κάτω από το μαγειρείο και βγήκαν έξω από τα τείχη. Όμως δεν πρόλαβαν να την αξιοποιήσουν. Υπάρχει, άραγε, αυτή η ιστορική σήραγγα ή την έχουν εξαφανίσει κι αυτήν;
Πολλοί αγωνιστές διέμειναν στο ίδιο κελί όπου έμειναν οι ηρωομάρτυρες της αγχόνης. Πολλοί έζησαν από κοντά τους ήρωες μας, τραγούδησαν μαζί τους, μοιράστηκαν στιγμές συγκίνησης και αγωνίας, τους κράτησαν συντροφιά, τους συνόδευσαν μέχρι την τελευταία στιγμή που ο δήμιος έκοψε το νήμα της ζωής τους και έζησαν το μεγαλείο και την λεβεντιά τους.
Βουίζει στα αυτιά των φυλακισμένων η τελευταία κραυγή αγωνίας που γέμιζε τις φυλακές και σήμανε το τέλος της τραγωδίας όταν οι μελλοθάνατοι ήρωες οδηγούνταν στην αγχόνη: «Παίρνουν τουουους»!…
Στεγνώνουν τα δάκρυα. Κορυφώνεται η αγωνία, ξεχειλίζει η αγανάκτηση. Διαπεραστικό το τραγούδι – ψαλμωδία των ηρώων μας «ΟΤΕ ΚΑΤΗΛΘΕΣ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ…». Σκορπά ρίγη συγκίνησης καθώς ακούγεται από τα χείλη των παλληκαριών εκείνων, οι οποίοι διά του θανάτου οδηγούνταν στην αθανασία. Κι ο απαίσιος γδούπος της καταπακτής να αφήνει ατελείωτο τον Εθνικό Ύμνο…
Αυτοί είναι οι φυλακισμένοι που ζήτησαν να εξαγοράσουν(!) την προσφορά τους γράφοντας το όνομά τους σε μια πλάκα σε μια εγκαταλειμμένη αυλή των Φυλακών, σε μια αυλή της δικής τους φυλακής.
Τους έχουν προσδώσει, χωρίς να μπορούν να νιώσουν τους δικούς τους κραδασμούς, αλλότρια κίνητρα για την εισήγησή τους. Τους επικρίνουν τώρα που ένας-ένας, υπερήλικες πια, πικραμένοι φεύγουν από τη ζωή, αφού είδαν τα όνειρά τους να χάνονται, και τους αγώνες και τις θυσίες τους αδικαίωτες.
«Ευτυχισμένοι, τρισευτυχισμένοι αυτοί που πέθαναν έξω από τα τείχη της Τροίας»…
ΤΑ ΤΕΚΜΗΡΙΑ ΤΟΥ ΑΓΩΝΑ
Ο επικός αγώνας της Ε.Ο.Κ.Α., η νεότερη επανάσταση του Ελληνισμού είναι απαράμιλλη σε ήθος και ηρωισμό, γι’ αυτό και πρέπει να παραμείνει άσβεστος στην ιστορική μνήμη του λαού μας. Πρέπει να φωτίζει τις νεότερες γενεές και να τις τροφοδοτεί με το πνεύμα του. Οι όποιες προσπάθειες να χαθούν, τα τεκμήρια της ηρωικής αυτής εποχής πρέπει να εκλείψουν και στη θέση τους να καταβληθούν προσπάθειες ώστε το πνεύμα του αγώνα της ΕΟΚΑ να φωτίζει και να καθοδηγεί τον λαό μας.
Στο πλαίσιο αυτής της προσπάθειας, θα ήταν καλό να επαναξιολογηθεί η πρότασή μας για μετατροπή των Φυλακών σε μουσειακό χώρο.
*Πρόεδρος των Συνδέσμων Αγωνιστών Ε.Ο.Κ.Α..
