Συμβάλλοντας στη σωστή χρήση της γλώσσας μας
Ο Χρυσόστομος Ρουσής, πρώην γυμνασιάρχης, καταγράφει παραδείγματα που βοηθούν στην κατανόηση και χρήση λέξεων που ακούμε και διαβάζουμε.
«Η γλώσσα δεν είναι απλές λέξεις, αλλά η σκέψη μας. Κάθε ποιότητα στη γλώσσα είναι και ποιότητα στη σκέψη μας και τανάπαλιν». (Γ. Μπαμπινιώτης, 2018) Σήμερα, όμως, αδιαφορούμε για την ποιότητα του λεξιλογίου και της σωστής έκφρασης.
Ακολουθούν λέξεις/ουσιαστικά (9), κατά αλφαβητική σειρά, που ακούμε και διαβάζουμε, για κατανόηση και σωστή χρήση, με τις αντίστοιχες λέξεις της αγγλικής γλώσσας:
Οιωνός = προμήνυμα, σημάδι που προμηνύει το μέλλον (omen)
Λέμε: «Με καλούς οιωνούς αρχίζει η νέα σχολική χρονιά!» – «Ας ελπίσουμε αυτό το αίμα, να μην είναι κακός οιωνός!» – «αίσιος οιωνός» – «καλός/κακός οιωνός» – «Είς οιωνός άριστος, αμύνεσθαι περί πάτρης» (απόφθεγμα της φιλοπατρίας – Ιλιάδα Μ 243)
Ολιγωρία = αμέλεια (# φροντίδα, επιμέλεια) (negligence)
Λέμε: «H ολιγωρία των αρμόδιων υπηρεσιών στην υπόθεση του15χρονου»
Ομηρ(ε)ία = η κατάσταση του ομήρου (αυτού που κρατείται εκβιαστικά) – (hostage)
Λέμε: «Ο κ. Ακιντζί επιδιώκει την ομηρεία και τον πλήρη έλεγχο της Κύπρου από την Τουρκία» – «θέλουμε την απελευθέρωση της Κύπρου από την τουρκική ομηρία» – «Θέλουν να έχουν υπό ομηρία και το φυσικό αέριο»
Ομοσπονδία (ομού+σπονδή) = 1. η ένωση ανεξάρτητων κρατών σε μια ενιαία κρατική υπόσταση 2. η ένωση σωματείων/οργανώσεων/συλλόγων με ενιαία διεύθυνση (federation)
Λέμε: «Οι ΗΠΑ αποτελούν ομοσπονδία 52 ανεξάρτητων πολιτειών» – «Το Σχέδιο Ανάν ήταν μια μορφή ομοσπονδίας με πολλά συνομοσπονδιακά στοιχεία» – (Η συνομοσπονδία είναι η ένωση ομοσπονδιών: η Ομοσπονδία Συνδέσμων Γονέων Πάφου είναι μέλος της Παγκύπριας Συνομοσπονδίας Γονέων Δημοτικής Εκπαίδευσης) – (ομοσπονδιακός προπονητής)
Όραμα = 1. οπτασία 2. εξιδανικευμένος στόχος, η προσδοκία για μια καλύτερη κατάσταση/κοινωνία (vision, idea for a better future)
Λέμε: «Το όραμα του απ. Παύλου» – «Το όραμα είναι η τέχνη να βλέπεις αυτό που είναι αόρατο στους άλλους» – «Ο νόμος για το ΓεΣΥ είναι ένα όραμα δεκαετιών» – «ο κάθε Κύπριος έχει ένα όραμα για μια δίκαιη κοινωνία» (οραματιζόμαστε/ονειρευόμαστε έναν καλύτερο κόσμο/την Ευρώπη της αλληλεγγύης) – (ο Ε. Βενιζέλος ήταν οραματιστής του εφικτού) – (visionary) «Η Σουηδέζα έφηβη οραματίστρια/ακτιβίστρια για το κλίμα, Γκρέτα Τούνμπεργκ, τιμήθηκε στην πράξη με το Βραβείο Ορθής Διαβίωσης 2019 (Εναλλακτικού Νόμπελ)».
Ορθολογισμός (ορθός λόγος + -ισμός) = η λογική και όχι το συναίσθημα, ρασιοναλισμός (rationalism) – (# εμπειρισμός) – (ο Πλάτων είναι ορθολογιστής)
Λέμε: «Ορθολογιστικές κινήσεις/αποφάσεις, που βασίζονται στη λογική» – (ψυχρός ορθολογιστής/ρασιοναλιστής, ορθολογικός) – (εξορθολογισμός = η εφαρμογή του ορθολογισμού) – *Ο Καρτέσιος είναι μεγάλος ορθολογιστής.
Παθογένειες = στρεβλώσεις, παθολογικές καταστάσεις (pathogeneses)
Λέμε: «Οι παθογένειες στο Συνεργατισμό προκάλεσαν την κατάρρευσή του» –
«οι παθογένειες τής κυπριακής δημόσιας διοίκησης» – «οι παθογένειες του κυπριακού ποδοσφαίρου» – «ο υπουργός Οικονομικών έχει ευθύνες για τις παθογένειες/στρεβλώσεις στο Συνεργατισμό» – «προτάσεις για να λυθούν οι παθογένειες του συστήματος» –
«η πρόταση διορθώνει τις στρεβλώσεις για τη σύνταξη»
Παράμετρος = η πλευρά/διάσταση ενός θέματος/προβλήματος (parameter)
Λέμε: «Η Τουρκία αναζητεί ρυθμίσεις εκτός παραμέτρων του ΟΗΕ» – «η κοινωνική ειρήνη είναι σημαντική παράμετρος για την ανάπτυξη»
Ο Χρυσόστομος Ρουσής, πρώην γυμνασιάρχης, καταγράφει παραδείγματα που βοηθούν στην κατανόηση και χρήση λέξεων που ακούμε και διαβάζουμε.
«Η γλώσσα δεν είναι απλές λέξεις, αλλά η σκέψη μας. Κάθε ποιότητα στη γλώσσα είναι και ποιότητα στη σκέψη μας και τανάπαλιν». (Γ. Μπαμπινιώτης, 2018) Σήμερα, όμως, αδιαφορούμε για την ποιότητα του λεξιλογίου και της σωστής έκφρασης.
Ακολουθούν λέξεις/ουσιαστικά (9), κατά αλφαβητική σειρά, που ακούμε και διαβάζουμε, για κατανόηση και σωστή χρήση, με τις αντίστοιχες λέξεις της αγγλικής γλώσσας:
Οιωνός = προμήνυμα, σημάδι που προμηνύει το μέλλον (omen)
Λέμε: «Με καλούς οιωνούς αρχίζει η νέα σχολική χρονιά!» – «Ας ελπίσουμε αυτό το αίμα, να μην είναι κακός οιωνός!» – «αίσιος οιωνός» – «καλός/κακός οιωνός» – «Είς οιωνός άριστος, αμύνεσθαι περί πάτρης» (απόφθεγμα της φιλοπατρίας – Ιλιάδα Μ 243)
Ολιγωρία = αμέλεια (# φροντίδα, επιμέλεια) (negligence)
Λέμε: «H ολιγωρία των αρμόδιων υπηρεσιών στην υπόθεση του15χρονου»
Ομηρ(ε)ία = η κατάσταση του ομήρου (αυτού που κρατείται εκβιαστικά) – (hostage)
Λέμε: «Ο κ. Ακιντζί επιδιώκει την ομηρεία και τον πλήρη έλεγχο της Κύπρου από την Τουρκία» – «θέλουμε την απελευθέρωση της Κύπρου από την τουρκική ομηρία» – «Θέλουν να έχουν υπό ομηρία και το φυσικό αέριο»
Ομοσπονδία (ομού+σπονδή) = 1. η ένωση ανεξάρτητων κρατών σε μια ενιαία κρατική υπόσταση 2. η ένωση σωματείων/οργανώσεων/συλλόγων με ενιαία διεύθυνση (federation)
Λέμε: «Οι ΗΠΑ αποτελούν ομοσπονδία 52 ανεξάρτητων πολιτειών» – «Το Σχέδιο Ανάν ήταν μια μορφή ομοσπονδίας με πολλά συνομοσπονδιακά στοιχεία» – (Η συνομοσπονδία είναι η ένωση ομοσπονδιών: η Ομοσπονδία Συνδέσμων Γονέων Πάφου είναι μέλος της Παγκύπριας Συνομοσπονδίας Γονέων Δημοτικής Εκπαίδευσης) – (ομοσπονδιακός προπονητής)
Όραμα = 1. οπτασία 2. εξιδανικευμένος στόχος, η προσδοκία για μια καλύτερη κατάσταση/κοινωνία (vision, idea for a better future)
Λέμε: «Το όραμα του απ. Παύλου» – «Το όραμα είναι η τέχνη να βλέπεις αυτό που είναι αόρατο στους άλλους» – «Ο νόμος για το ΓεΣΥ είναι ένα όραμα δεκαετιών» – «ο κάθε Κύπριος έχει ένα όραμα για μια δίκαιη κοινωνία» (οραματιζόμαστε/ονειρευόμαστε έναν καλύτερο κόσμο/την Ευρώπη της αλληλεγγύης) – (ο Ε. Βενιζέλος ήταν οραματιστής του εφικτού) – (visionary) «Η Σουηδέζα έφηβη οραματίστρια/ακτιβίστρια για το κλίμα, Γκρέτα Τούνμπεργκ, τιμήθηκε στην πράξη με το Βραβείο Ορθής Διαβίωσης 2019 (Εναλλακτικού Νόμπελ)».
Ορθολογισμός (ορθός λόγος + -ισμός) = η λογική και όχι το συναίσθημα, ρασιοναλισμός (rationalism) – (# εμπειρισμός) – (ο Πλάτων είναι ορθολογιστής)
Λέμε: «Ορθολογιστικές κινήσεις/αποφάσεις, που βασίζονται στη λογική» – (ψυχρός ορθολογιστής/ρασιοναλιστής, ορθολογικός) – (εξορθολογισμός = η εφαρμογή του ορθολογισμού) – *Ο Καρτέσιος είναι μεγάλος ορθολογιστής.
Παθογένειες = στρεβλώσεις, παθολογικές καταστάσεις (pathogeneses)
Λέμε: «Οι παθογένειες στο Συνεργατισμό προκάλεσαν την κατάρρευσή του» –
«οι παθογένειες τής κυπριακής δημόσιας διοίκησης» – «οι παθογένειες του κυπριακού ποδοσφαίρου» – «ο υπουργός Οικονομικών έχει ευθύνες για τις παθογένειες/στρεβλώσεις στο Συνεργατισμό» – «προτάσεις για να λυθούν οι παθογένειες του συστήματος» –
«η πρόταση διορθώνει τις στρεβλώσεις για τη σύνταξη»
Παράμετρος = η πλευρά/διάσταση ενός θέματος/προβλήματος (parameter)
Λέμε: «Η Τουρκία αναζητεί ρυθμίσεις εκτός παραμέτρων του ΟΗΕ» – «η κοινωνική ειρήνη είναι σημαντική παράμετρος για την ανάπτυξη»
Βιβλιογραφικές πηγές
Αγγλοελληνικό Λεξικό Word Reference.com
Γ. Μπαμπινιώτη, Λεξικό για το Σχολείο & το Γραφείο
Λεξικό Τριανταφυλλίδη – Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα
Αγγλοελληνικό Λεξικό Word Reference.com
Γ. Μπαμπινιώτη, Λεξικό για το Σχολείο & το Γραφείο
Λεξικό Τριανταφυλλίδη – Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα
