Ο Α. Χατζηαντώνης, ερευνητής της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας, γράφει λίγα για τον Μυτιληναίο σοφό.
Ο Πιττακός (650 – 570 π.Χ.), υιός του Υρράδιου, Μυτιληναίος, ήταν και αυτός ένας εκ των 7 σοφών της αρχαιότητος. Οι Μυτιληναίοι τίμησαν εξαιρετικά τον Πιττακό, που ήταν στρατηγός, μετά από το εξής περιστατικό: Ευρίσκονταν σε πόλεμο, με τους Αθηναίους, οι οποίοι τότε εθεωρούντο η θαλασσοκράτειρα δύναμη, στον τότε γνωστό κόσμο. Στη μάχη για τον έλεγχο της Αχιλείτιδος, ο στρατηγός των Αθηναίων, Ολυμπιονίκης στο παγκράτιο, στην πάλη δηλαδή, Φρύνων, προκαλεί σε μονομαχία τον Πιττακό…
Αυτός αποδέχεται την πρόκληση. Αλλά, τι πράττει; Κρύβει πίσω από την ασπίδα του, ένα δίχτυ, και με αυτό, τυλίγει τον Φρύνονα και τον σκοτώνει! Τον τίμησαν λοιπόν, με το να του αναθέσουν την εξουσία. Την ασκεί επί δέκα χρόνια και παραιτείται. Του προσφέρονται εκτάσεις γης, αλλά αυτός τις αφιερώνει στους θεούς του Ολύμπου. Απορρίπτει και ένα τεράστιο ποσό χρημάτων, που του προσφέρει ο Κροίσος.
Σύμφωνα με τα Υπομνήματα (ιστορικά σχόλια) της Παμφίλης, ο γιος του, Τυρραίος, δολοφονείται με τσεκούρι, ενώ βρισκόταν σε ένα κουρείο στην Κύμη. Όταν ο φονιάς οδηγείται ενώπιον του Πιττακού, αυτός τον αφήνει ελεύθερο, λέγοντας: «Τον συγχωρώ… Η συγχώρεση είναι ανώτερη από τη μετάνοια!».
Ως ανώτατος άρχων, φυσικά, θέσπισε και νόμους. Ένας εξ αυτών, έλεγε, πως αν κάποιος διαπράξει αδίκημα μεθυσμένος, η τιμωρία του θα είναι διπλάσια. Έλεγε, επίσης, ότι είναι πολύ δύσκολο για κάποιον να είναι καλός. Το γνωστό: «Αρχή, άνδρα δείκνυσιν», δηλαδή, ο πραγματικός χαρακτήρας κάποιου, φαίνεται ξεκάθαρα, όταν αυτός έχει εξουσία, αποδίδεται σε αυτόν, όπως και το: «Ανάγκα δ’ ουδέ θεοί, μάχονται», που έμεινε γνωστό και σαν «ανάγκα και θεοί πείθονται». Εδώ, να προσθέσουμε και κάτι που βρήκα κατά την έρευνά μου, αλλά ελέχθη από τον Δημόκριτο, τον Αβδηρίτη (460-370 π.Χ.) και λέγει: «Όσοι είναι ευτυχείς, πρέπει να καλοτυχίζουν τον εαυτό τους, αναλογιζόμενοι αυτά που υποφέρουν οι άλλοι». Ας το ακούσουμε εμείς, οι νεο-κύπριοι, που είμαστε σε μια σχετικά καλή κατάσταση και κλαιγόμαστε για ασήμαντα πράγματα. Όπως, π.χ., για μερικές σταγόνες βροχής, που μας δημιουργούν μικροπροβλήματα. Φανταστείτε, να ήμασταν στη θέση των Κούρδων, που υποφέρουν τα πάνδεινα, πολεμούμενοι από όλους.
Ερωτηθείς, ο Πιττακός, ποιο πράγμα θεωρεί ευχάριστο, απήντησε: Τον χρόνο. Προσθέτοντας: «Τι είναι σκοτεινό; Το μέλλον. Τι είναι αξιόπιστο; Η στεριά. Αναξιόπιστο; Η θάλασσα».
Είπε: «Σώφρονες είναι οι άνθρωποι που λαμβάνουν τα απαραίτητα μέτρα, προτού αρχίσουν οι δυσκολίες». Αυτό, δεν σας θυμίζει τη γνωστή παροιμία: «Των φρονίμων, τα παιδιά, πριν πεινάσουν, μαγειρεύουν»; Ανδρείοι, ωστόσο, συμπλήρωσε ο σοφός, είναι εκείνοι που, όταν παρουσιαστούν τα δύσκολα, τα αντιμετωπίζουν με τον σωστό τρόπο. Επίσης, έλεγε: «Μη μιλάς από πριν, για κάτι που προγραμματίζεις να κάνεις, γιατί αν αποτύχεις, όλοι θα σε περιγελούν». Θα το αποδώσω και στην αρχαία ελληνική, που τόσο μου αρέσει: «Ό μέλλεις πράττειν, μη πρόλεγε. Αποτυχών γαρ, γελασθήση». Αυτό, δεν το λέμε και σήμερα; Ο Θεός, ακούει, τα σχέδια των ανθρώπων για το μέλλον, και γελά; Ο Πιττακός, απέθανε τη χρονιά που ήταν άρχοντας ο Αριστομένης, δηλ. την τρίτη χρονιά της 52ης Ολυμπιάδος.
Θα κλείσω, πάλι με την υπέροχη αρχαία ελληνική γλώσσα. Που τόσο περιφρονούμε, που καταργήσαμε τη διδασκαλία της εις τα σχολεία! Επί του τάφου του χαράχτηκε η εξής επιγραφή: «Οικείοις δακρύοις, α γειναμένα κατακλαίει, Πιττακόν ήδ’ ιερά Λέσβος, αποφθίμενον». Όπερ μεταφραζόμενον, σημαίνει: «Η ιερή Λέσβος, που τον γέννησε, τον κλαίει με μαύρα δάκρυα νεκρό, τον Πιττακό της».
Αυτός αποδέχεται την πρόκληση. Αλλά, τι πράττει; Κρύβει πίσω από την ασπίδα του, ένα δίχτυ, και με αυτό, τυλίγει τον Φρύνονα και τον σκοτώνει! Τον τίμησαν λοιπόν, με το να του αναθέσουν την εξουσία. Την ασκεί επί δέκα χρόνια και παραιτείται. Του προσφέρονται εκτάσεις γης, αλλά αυτός τις αφιερώνει στους θεούς του Ολύμπου. Απορρίπτει και ένα τεράστιο ποσό χρημάτων, που του προσφέρει ο Κροίσος.
Σύμφωνα με τα Υπομνήματα (ιστορικά σχόλια) της Παμφίλης, ο γιος του, Τυρραίος, δολοφονείται με τσεκούρι, ενώ βρισκόταν σε ένα κουρείο στην Κύμη. Όταν ο φονιάς οδηγείται ενώπιον του Πιττακού, αυτός τον αφήνει ελεύθερο, λέγοντας: «Τον συγχωρώ… Η συγχώρεση είναι ανώτερη από τη μετάνοια!».
Ως ανώτατος άρχων, φυσικά, θέσπισε και νόμους. Ένας εξ αυτών, έλεγε, πως αν κάποιος διαπράξει αδίκημα μεθυσμένος, η τιμωρία του θα είναι διπλάσια. Έλεγε, επίσης, ότι είναι πολύ δύσκολο για κάποιον να είναι καλός. Το γνωστό: «Αρχή, άνδρα δείκνυσιν», δηλαδή, ο πραγματικός χαρακτήρας κάποιου, φαίνεται ξεκάθαρα, όταν αυτός έχει εξουσία, αποδίδεται σε αυτόν, όπως και το: «Ανάγκα δ’ ουδέ θεοί, μάχονται», που έμεινε γνωστό και σαν «ανάγκα και θεοί πείθονται». Εδώ, να προσθέσουμε και κάτι που βρήκα κατά την έρευνά μου, αλλά ελέχθη από τον Δημόκριτο, τον Αβδηρίτη (460-370 π.Χ.) και λέγει: «Όσοι είναι ευτυχείς, πρέπει να καλοτυχίζουν τον εαυτό τους, αναλογιζόμενοι αυτά που υποφέρουν οι άλλοι». Ας το ακούσουμε εμείς, οι νεο-κύπριοι, που είμαστε σε μια σχετικά καλή κατάσταση και κλαιγόμαστε για ασήμαντα πράγματα. Όπως, π.χ., για μερικές σταγόνες βροχής, που μας δημιουργούν μικροπροβλήματα. Φανταστείτε, να ήμασταν στη θέση των Κούρδων, που υποφέρουν τα πάνδεινα, πολεμούμενοι από όλους.
Ερωτηθείς, ο Πιττακός, ποιο πράγμα θεωρεί ευχάριστο, απήντησε: Τον χρόνο. Προσθέτοντας: «Τι είναι σκοτεινό; Το μέλλον. Τι είναι αξιόπιστο; Η στεριά. Αναξιόπιστο; Η θάλασσα».
Είπε: «Σώφρονες είναι οι άνθρωποι που λαμβάνουν τα απαραίτητα μέτρα, προτού αρχίσουν οι δυσκολίες». Αυτό, δεν σας θυμίζει τη γνωστή παροιμία: «Των φρονίμων, τα παιδιά, πριν πεινάσουν, μαγειρεύουν»; Ανδρείοι, ωστόσο, συμπλήρωσε ο σοφός, είναι εκείνοι που, όταν παρουσιαστούν τα δύσκολα, τα αντιμετωπίζουν με τον σωστό τρόπο. Επίσης, έλεγε: «Μη μιλάς από πριν, για κάτι που προγραμματίζεις να κάνεις, γιατί αν αποτύχεις, όλοι θα σε περιγελούν». Θα το αποδώσω και στην αρχαία ελληνική, που τόσο μου αρέσει: «Ό μέλλεις πράττειν, μη πρόλεγε. Αποτυχών γαρ, γελασθήση». Αυτό, δεν το λέμε και σήμερα; Ο Θεός, ακούει, τα σχέδια των ανθρώπων για το μέλλον, και γελά; Ο Πιττακός, απέθανε τη χρονιά που ήταν άρχοντας ο Αριστομένης, δηλ. την τρίτη χρονιά της 52ης Ολυμπιάδος.
Θα κλείσω, πάλι με την υπέροχη αρχαία ελληνική γλώσσα. Που τόσο περιφρονούμε, που καταργήσαμε τη διδασκαλία της εις τα σχολεία! Επί του τάφου του χαράχτηκε η εξής επιγραφή: «Οικείοις δακρύοις, α γειναμένα κατακλαίει, Πιττακόν ήδ’ ιερά Λέσβος, αποφθίμενον». Όπερ μεταφραζόμενον, σημαίνει: «Η ιερή Λέσβος, που τον γέννησε, τον κλαίει με μαύρα δάκρυα νεκρό, τον Πιττακό της».
