Η Κομισιόν με αιτιολογημένη γνώμη στις 30/10/2020 κάλεσε την Κύπρο να ολοκληρώσει το δίκτυο προστατευόμενων περιοχών Natura 2000, εφαρμόζοντας πλήρως την οδηγία 92/43/ΕΟΚ για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων, καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας και την οδηγία 2009/147/ΕΚ για την προστασία των άγριων πτηνών.
Σύμφωνα με την Κομισιόν, η Κύπρος δεν υπέβαλε εξαντλητικό κατάλογο προτεινόμενων περιοχών και δεν παρείχε όλες τις απαραίτητες πληροφορίες για κάθε τόπο. Είχε προηγηθεί η αποστολή προειδοποιητικής επιστολής (18/5/2018), στην οποία το κράτος-μέλος κλήθηκε να διευκρινίσει τα γεγονότα ή και να συμμορφωθεί με τις υποδείξεις της Κομισιόν. Με την αποστολή αιτιολογημένης γνώμης δόθηκε προθεσμία δύο μηνών στην Κύπρο για να διορθώσει την κατάσταση. Διαφορετικά, η Κομισιόν μπορεί να αποφασίσει να παραπέμψει την υπόθεση στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Σύμφωνα με την ενωσιακή νομοθεσία για τη διατήρηση της φύσης (Οδηγία 92/43/ΕΟΚ για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας, και Οδηγία 2009/147/ΕΚ για τη διατήρηση των άγριων πτηνών), τα κράτη-μέλη συμφώνησαν να συμβάλουν στη σύσταση ενός συνεκτικού ευρωπαϊκού δικτύου περιοχών προστασίας της φύσης, υπό την ονομασία Natura 2000.
Σε αυτό το πλαίσιο, τα κράτη μέλη οφείλουν να καθορίσουν τις πλέον κατάλληλες περιοχές σε εθνικό επίπεδο ως «Ζώνες Ειδικής Προστασίας» («ΖΕΠ» σύμφωνα με την οδηγία για τα πτηνά) και να προτείνουν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή «Τόπους Κοινοτικής Σημασίας» («ΤΚΣ» σύμφωνα με την οδηγία για τους οικοτόπους) που να καλύπτουν επαρκώς όλους τους σημαντικούς τύπους φυσικών οικοτόπων και τα είδη άγριας χλωρίδας και πανίδας που απαντώνται στο έδαφός τους.
Η ανάλυση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής φανερώνει τέσσερις κατηγορίες προβλημάτων όσον αφορά τον ανεπαρκή καθορισμό του δικτύου Natura 2000 στην Κύπρο.
• «Μέτριες ανεπάρκειες»: Για τρεις θαλάσσιους (1110 Αμμοσύρτεις που καλύπτονται διαρκώς από θαλάσσιο νερό μικρού βάθους, 1120 Εκτάσεις θαλάσσιας βλάστησης με Ποσειδωνία και 1170 Ύφαλοι) και εφτά χερσαίους τύπους φυσικών οικοτόπων (1430 Μεσογειακές αλο-νιτρόφιλες λόχμες, 3140 Σκληρά ολιγο-μεσοτροφικά ύδατα με βενθική βλάστηση χαροειδών σχηματισμών, 3170* Μεσογειακά εποχικά τέλματα, 5220* Δενδροειδή matorrals με Zyziphus, 62B0 Σερπεντινόφιλα λειβάδια της Κύπρου, 8210 Ασβεστολιθικά βραχώδη πρανή με χασμοφυτική βλάστηση και 9540 Μεσογειακά πευκοδάση με ενδημικά είδη πεύκων της Μεσογείου), καθώς και για εφτά χερσαία είδη πανίδας και χλωρίδας (1222 Mauremys caspica, 1321 Myotis emarginatus, 4002 Rousettus aegyptiacus, 4007 Natrix natrix cypriaca, 2131 Astragalus macrocarpus spp lefkarensis, 2209 Phlomis brevibracteata και 2329* Ophrys kotschyi), οι ανεπάρκειες όσον αφορά το δίκτυο ΤΚΣ στην Κύπρο είναι«μέτριες». Το γεγονός αυτό σημαίνει ότι απαιτείται η ένταξη ή επέκταση μίας ή περισσότερων συμπληρωματικών περιοχών για να επιτευχθεί η επάρκεια του δικτύου. Επομένως, αν δεν προταθούν ή επεκταθούν συμπληρωματικές περιοχές για χαρακτηρισμό, δεν είναι δυνατόν να συναχθεί το συμπέρασμα ότι η Κυπριακή Δημοκρατία έχει υποβάλει πλήρη κατάλογο με τους ΤΚΣ όπως απαιτείται από το άρθρο 4, παράγραφος 1, της οδηγίας για τους οικοτόπους.
• «Μικρές ανεπάρκειες»: Για τέσσερις χερσαίους τύπους φυσικών οικοτόπων (1430 Μεσογειακές αλο-νιτρόφιλες λόχμες, 3170* Μεσογειακά εποχικά τέλματα, 5220* Δενδροειδή matorrals με Zyziphus και 9540 Μεσογειακά πευκοδάση με ενδημικά είδη πεύκων της Μεσογείου), καθώς και για τέσσερα χερσαία είδη πανίδας και χλωρίδας (1321 Myotis emarginatus, 1305 Rhinolophus Euryale, 1306 Rhinolophus blasii και 2329* Ophrys kotschyi), έχουν διαπιστωθεί «μικρές ανεπάρκειες» στο προτεινόμενο δίκτυο ΤΚΣ. Το γεγονός αυτό σημαίνει ότι οι συγκεκριμένοι τύποι φυσικών οικοτόπων ή τα συγκεκριμένα είδη άγριας χλωρίδας και πανίδας θα πρέπει να προστεθούν σε μία ή περισσότερες από τις ήδη προτεινόμενες προστατευόμενες περιοχές. Επομένως, αν δεν προστεθούν οι τύποι φυσικών οικοτόπων και τα είδη άγριας χλωρίδας και πανίδας σε μία ή περισσότερες προτεινόμενες υφιστάμενες περιοχές, δεν είναι δυνατόν να συναχθεί το συμπέρασμα ότι η Κυπριακή Δημοκρατία έχει υποβάλει πλήρη κατάλογο με τους ΤΚΣ, όπως απαιτείται από το άρθρο 4, παράγραφος 1, της οδηγίας για τους οικοτόπους.
• «Επιστημονικές επιφυλάξεις»: Για ένα θαλάσσιο είδος (1349 Tursiops truncatus), δύο χερσαίους τύπους φυσικών οικοτόπων (62B0 Σερπεντινόφιλα λειβάδια της Κύπρου και 92D0 Νότια παρόχθια δάση-στοές και λόχμες) και δύο χερσαία είδη χλωρίδας και πανίδας (4002 Rousettus aegyptiacus και 4023 Propomacrus cypriacus), οι ανεπάρκειες που διαπιστώθηκαν χαρακτηρίστηκαν από «επιστημονικές επιφυλάξεις». Το γεγονός αυτό σημαίνει ότι υπάρχει ανάγκη να εκπονηθούν περαιτέρω επιστημονικές μελέτες σχετικά με την εμφάνιση των συγκεκριμένων τύπων φυσικών οικοτόπων και ειδών άγριας χλωρίδας και πανίδας και ανάλογα να χαρακτηριστούν οι περιοχές. Επομένως, αν δεν εκπονηθούν περαιτέρω επιστημονικές μελέτες και δεν χαρακτηριστούν ανάλογα οι συμπληρωματικές περιοχές, δεν είναι δυνατόν να συναχθεί το συμπέρασμα ότι η Κυπριακή Δημοκρατία έχει υποβάλει πλήρη κατάλογο με τους ΤΚΣ, όπως απαιτείται από το άρθρο 4, παράγραφος 1, της οδηγίας για τους οικοτόπους.
• «Διόρθωση δεδομένων»: Για ένα θαλάσσιο είδος (1349 Tursiops truncates), δέκα χερσαίους τύπους οικοτόπων (1430 Μεσογειακές αλο-νιτρόφιλες λόχμες, 3140 Σκληρά ολιγο-μεσοτροφικά ύδατα με βενθική βλάστηση χαροειδών σχηματισμών, 3170* Μεσογειακά εποχικά τέλματα, 3290 Ποταμοί της Μεσογείου με περιοδική ροή από Paspalo-Agrostidion, 5330 Θερμομεσογειακές και προερημικές λόχμες, 5420 Φρύγανα από Sarcopoterium spinosum, 6420 Υγροί μεσογειακοί λειμώνες με υψηλές πόες από Molinio-Holoschoenion, 92C0 Δάση Platanus orientalis και Liquidambar orientalis, 92D0 Νότια παρόχθια δάση-στοές και λόχμες και 9320 Δάση με Olea και Ceratonia) και δώδεκα χερσαία είδη χλωρίδας και πανίδας (1222 Mauremys caspica, 1321 Myotis emarginatus, 1305 Rhinolophus euryale, 1303 Rhinolophus hipposideros, 1304 Rhinolophus ferrumequinum, 1306 Rhinolophus blasii, 1310 Miniopterus schreibersii, 4002 Rousettus aegyptiacus, 4005 Ovis orientalis ophion, 4007 Natrix natrix cypriaca, 4023 Propomacrus cypriacus και 6199 Euplagia quadripunctaria), διαπιστώθηκαν ανεπάρκειες για τις οποίες απαιτείται «διόρθωση δεδομένων». Το γεγονός αυτό σημαίνει ότι οι πληροφορίες σχετικά με τα εν λόγω είδη και τους υπό αναφορά τύπους φυσικών οικοτόπων στο τυποποιημένο έντυπο δεδομένων πρέπει να διορθωθούν, να συμπληρωθούν ή να διαγραφούν.
Θα συμμορφωθούμε, λέει το υπ. Γεωργίας
Στην πρώτη του αντίδραση για το θέμα, το υπουργείο Γεωργίας διαβεβαιώνει ότι θα προβεί στις απαραίτητες ενέργειες ώστε να κλείσει κάθε εκκρεμούσα υπόθεση, με απώτερο στόχο την ορθή συμμόρφωση με το κεκτημένο και την εφαρμογή των Οδηγιών για προστασία της φύσης στην Κύπρο.
Με οδηγίες του υπουργού Γεωργίας, Κώστα Καδή, έχει ήδη ξεκινήσει η κωδικοποίηση όλων των αδυναμιών που υποδεικνύει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ώστε να αποφασιστούν οι ενέργειες που πρέπει να γίνουν από όλες τις αρμόδιες υπηρεσίες, καθώς και να τεθούν συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα υλοποίησης των ενεργειών αυτών.
Εντός των επόμενων ημερών, ο κ. Καδής θα συγκαλέσει συνάντηση όλων των εμπλεκόμενων Υπηρεσιών (Τμήμα Περιβάλλοντος, Τμήμα Δασών, Τμήμα Αλιείας και Θαλασσίων Ερευνών και της Υπηρεσίας Θήρας) για συντονισμό των ενεργειών που πρέπει να γίνουν, καθώς και για την ετοιμασία της απάντησης που θα σταλεί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Το υπουργείο Γεωργίας σημειώνει ότι, τα τελευταία χρόνια, η Κυπριακή Δημοκρατία έχει προβεί σε πολλαπλές ενέργειες σχετικά με την επάρκεια του Δικτύου Natura 2000. Με τις ενέργειες αυτές, σημειώνει, καλύφθηκαν μια σειρά από σημαντικές εκκρεμότητες που είχε η Κυπριακή Δημοκρατία σε σχέση με την υιοθέτηση των προνοιών των σχετικών Οδηγιών της ΕΕ.
Οι μεγαλύτερες ανεπάρκειες που εντοπίστηκαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή αφορούν στον χαρακτηρισμό και την προστασία παράκτιων και υπεράκτιων περιοχών και ειδών, τόσο σε Τόπους Κοινοτικής Σημασίας όσο και σε Ζώνες Ειδικής Προστασίας για τα πτηνά.
