Η οικονομία της γνώσης άρρηκτα συνδεδεμένη με τον τομέα της καινοτομίας, θα συμβάλει θετικά στην ανάπτυξη και στη διάνοιξη νέων οριζόντων, την επόμενη μέρα της κρίσης που έφερε μαζί του ο κορωνοϊός, επηρεάζοντας όλες τις εκφάνσεις της καθημερινότητάς μας. Τον σημαντικό ρόλο που θα παίξει στην προσπάθεια αυτή, το αναπτυξιακό μοντέλο της οικονομίας της γνώσης, υπογραμμίζει ο πρύτανης του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου, Κώστας Γουλιάμος, μιλώντας στον «Φ» για τις προκλήσεις της επιστροφής μας στην κανονικότητα.
Ο καθηγητής Γουλιάμος σχολιάζει τις πολιτικές που στράφηκαν, κατά μονοδιάστατο τρόπο, όπως χαρακτηριστικά σημειώνει, στον τουρισμό ως το βασικό στήριγμα της κυπριακής οικονομίας και ο οποίος λόγω του COVID-19 έχει δεχθεί μεγάλο και βαθύ πλήγμα. Ταυτόχρονα, τα πανεπιστήμια της χώρας καλούνται να βρουν εκείνους τους τρόπους που θα οδηγήσουν στις προοπτικές ανάπτυξης και σταθερότητας, αλλά και να είναι σε ετοιμότητα να δεχτούν μεγαλύτερους αριθμούς φοιτητών.
– Με ποιους τρόπους τα ακαδημαϊκά ιδρύματα της Κύπρου μπορούν να επανέλθουν στην κανονικότητα, αξιοποιώντας ευκαιρίες που ενδεχομένως παρέχει η κρίση; Ποιες οι προκλήσεις για τα Πανεπιστήμια και τους φοιτητές τους;
Τα πανεπιστημιακά ιδρύματα της Κύπρου ανταποκρίθηκαν με αίσθημα ευθύνης σε ζοφερούς καιρούς. Η μετατροπή, για παράδειγμα, των συμβατικών σε εξ αποστάσεως προγράμματα, όπως βέβαια και η συναντίληψη μεταξύ της Συνόδου των Πρυτάνεων των Πανεπιστημίων και του Φορέα Διασφάλισης και Πιστοποίησης Ποιότητας Ανώτερης Εκπαίδευσης, αποτελούν ένα σαφές όσο και θετικό δείγμα για τις μεγάλες αναπτυξιακές δυνατότητες που μπορεί να προσφέρει ο τομέας της εκπαίδευσης στην πατρίδα μας. Ωστόσο, το μέγα διακύβευμα αφορά στα δεδομένα και τις συνθήκες, μέσα από τις οποίες θα γίνει η επιστροφή στην κανονικότητα κατά τη μεταπανδημική περίοδο. Είναι προφανές, ότι καταλυτικό ρόλο επ’ αυτού θα διαδραματίσει η ολιστικού χαρακτήρα καινοτομία. Θα έλεγα, μάλιστα, ότι, ενδεχομένως, ο πιο σημαντικός παράγοντας για τη βιωσιμότητα της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης στην εποχή μας, είναι αυτός της καινοτομίας. Άλλωστε, χωρίς καινοτομία δεν διασφαλίζεται η βιωσιμότητα κρατών και οργανισμών, δημοσίων και ιδιωτικών. Είμαστε για τούτο ιδιαίτερα ευτυχείς γιατί πριν από λίγες μέρες το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου κατατάχθηκε για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά στα κορυφαία 101+ πανεπιστήμια του κόσμου στην καινοτομία και τις υποδομές. Έχουμε κάνει τεράστιες επενδύσεις τα τελευταία χρόνια σε τομείς της καινοτομίας, για τούτο και μπορούμε -λόγω υψηλής τεχνογνωσίας και πρωτοποριακών υποδομών- να ανταποκρινόμαστε άριστα στις νέες εξ αποστάσεως συνθήκες διδασκαλίας, έρευνας, υπηρεσιών και διασύνδεσης με την κοινωνία και τη βιομηχανία. Η κρίση και οι προκλήσεις της, όπως είναι κατανοητό, αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά μόνο όταν οργανισμοί, όπως το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου, φέρουν τη σφραγίδα της καινοτομίας στη λειτουργία τους. Μπορεί ένας οργανισμός να είναι καλός ή πολύ καλός σε έναν, δύο ή τρεις το πολύ τομείς. Χωρίς, όμως, την καινοτομία δεν έχει βιωσιμότητα, δεν έχει μέλλον. Επειδή ακριβώς η ολιστικού χαρακτήρα καινοτομία είναι καταλύτης για όλες τις πτυχές λειτουργίας ενός πανεπιστημίου. Αποτελεί τον βασικό πυλώνα βιωσιμότητας και ανάπτυξης.
– Η οικονομία της Κύπρου στηρίζεται σχεδόν πλήρως στον τουρισμό, τομέας ο οποίος λόγω της πανδημίας έχει πληγεί σε τεράστιο βαθμό. Το γεγονός αυτό επιβεβαίωσε εμπράκτως πλέον αυτό το οποίο για χρόνια λέγαμε, ότι ενδεχόμενο σοβαρό πλήγμα στον τουρισμό θα έπληττε καίρια την οικονομία. Με τις αρνητικές συνέπειες να είναι βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες για την εθνική οικονομία, επανέρχεται στην επιφάνεια η αναγκαιότητα ανάπτυξης άλλων τομέων. Ποιοι είναι αυτοί και πώς πρέπει να προωθηθούν;
Μπορεί τα έσοδα από τον τουρισμό να είναι στο 13% του ΑΕΠ, ωστόσο, ο εν λόγω τομέας ανήκει σε ένα πεδίο οικονομικής δραστηριότητας με υψηλό δείκτη διακινδύνευσης. Επιπλέον, η Πολιτεία μας επί σειρά δεκαετιών εστίασε με μονοδιάστατο τρόπο στον τουρισμό, παρά τις όποιες συστάσεις διεθνών οργανισμών, της ΕΕ συμπεριλαμβανομένης. Σήμερα, και λόγω πανδημικής κρίσης, οφείλει όσο ποτέ άλλοτε η Πολιτεία να αναδιατάξει την κοινωνική, αναπτυξιακή και οικονομική της πολιτική με κεντρικό άξονα την «οικονομία της γνώσης». Να την εντάξει ακόμα και στη διπλωματία της εκπαίδευσης. Σε κάθε περίπτωση, οφείλουμε να κατανοήσουμε ότι στην εποχή μας όχι μόνο έχει αλλάξει και η μορφή των επενδύσεων αλλά και ότι η «οικονομία της γνώσης» δεν αναπτύσσεται με τον ίδιο τρόπο που αναπτύχθηκαν οι τομείς της βιομηχανίας και του τουρισμού. Εν ολίγοις, απαιτούνται διαφορετικά εργαλεία πολιτικής, διαφορετική νοοτροπία και διαφορετικοί δείκτες αξιολόγησης. Εν ολίγοις, η «οικονομία της γνώσης» μπορεί και πρέπει να αποτελέσει το αναπτυξιακό πρότυπο της Κύπρου για τις επόμενες δεκαετίες.
Ανταποκρινόμαστε ανθρωποκεντρικά στις ανάγκες της κοινωνίας
– Το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο αξιοποίησε το διάστημα αυτό για να προετοιμαστεί σε νέους τομείς και πεδία ώστε να σπρώξει τους φοιτητές προς νέες κατευθύνσεις στη βάση του σκεπτικού το οποίο συζητούμε;
Είχαμε και ενισχύουμε την αλυσίδα ανθρώπινης επικοινωνίας και αλληλεγγύης με τους φοιτητές μας. Στο επίκεντρο της λειτουργίας μας είναι ο άνθρωπος, η άμεση, διαπροσωπική σχέση. Η αριστεία και καινοτομία στη γνώση. Σπεύδω να σημειώσω πως το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο ανήκει στην Galileo Global Education, τον μεγαλύτερο οργανισμό τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην Ευρώπη. Ως οργανισμός έχουμε κάνει τεράστιες επενδύσεις τα τελευταία χρόνια, ακόμα και αυτή την περίοδο, σε τομείς της καινοτομίας προγραμμάτων σπουδών, υποδομών και διάχυσης της γνώσης και έτσι μπορούμε και ανταποκρινόμαστε αποτελεσματικά και ανθρωποκεντρικά στις ανάγκες και προτεραιότητες της κοινωνίας και της λεγόμενης αγοράς εργασίας. Είμαστε, για παράδειγμα, το πανεπιστήμιο με τη μεγαλύτερη προσφορά προγραμμάτων σπουδών στις επιστήμες υγείας, επιστήμες ζωής, ιατρικής και οδοντιατρικής. Από τα 23 προγράμματά μας στις εν λόγω επιστήμες, σχεδόν τα μισά εξ αυτών είναι μοναδικά, καθότι δεν προσφέρονται σε άλλα πανεπιστήμια στην Κύπρο. Η οδοντιατρική είναι ένα τυπικό παράδειγμα. Επιπλέον, πέραν των επιστημών υγείας και ζωής είμαστε σε διαδικασία τελικής έγκρισης στο εξ αποστάσεως μεταπτυχιακό πρόγραμμα Τεχνητής Νοημοσύνης, ενώ προσφέρεται και το εξ αποστάσεως μεταπτυχιακό στην κυβερνοασφάλεια.
– Είστε έτοιμοι να δεχτείτε όσον αφορά προγράμματα σπουδών και υποδομές, φοιτητές που ενδεχομένως λόγω των εξελίξεων, επιθυμούν να σπουδάσουν στην Κύπρο;
Το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο είναι σε πλήρη ετοιμότητα -ακαδημαϊκή, διοικητική, τεχνολογική αλλά και υποδομών- για να υποδεχθεί νέους φοιτητές. Είναι ακόμα έτοιμο να ενσωματώσει και εκείνους που δεν επιθυμούν να επιστρέψουν σε πανεπιστήμια που φοιτούσαν στην Ευρώπη, λόγω κακής πολιτικής διαχείρισης του CoVID-19 (λόγου χάρη στην Αγγλία). Έχουμε και τη δύναμη και τη δυνατότητα και, βέβαια, την υψηλή τεχνολογία και τεχνογνωσία όπως και τις ανάλογες υπηρεσίες, επειδή ακριβώς όλη η λειτουργία μας στηρίζεται σε πολιτικές και πρακτικές καινοτομίας. Η κοινωνία εμπιστεύεται την αριστεία και καινοτομία του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου, γι’ αυτό και παρατηρείται μεγάλη ζήτηση το τελευταίο διάστημα από γονείς, υποψήφιους φοιτητές και φοιτητές της αλλοδαπής. Είμαστε συνεχώς μαζί με τους φοιτητές μας.
ΜΕΘΟΔΙΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΩΝ
– Υπάρχουν τομείς που είναι υποβαθμισμένοι στην Κύπρο αλλά μπορούμε να επενδύσουμε πλέον σε αυτούς ώστε να πάρουν μπρος και άλλοι πυλώνες της Οικονομίας;
Θεωρώ πως πρέπει να επικεντρωθούμε στο αναπτυξιακό μοντέλο της «οικονομίας της γνώσης», η οποία στηρίζεται στην καινοτομία και, κατ’ επέκταση, στο άυλο κεφάλαιο. Παραδοσιακές επιχειρήσεις μπορούν να συστρατευθούν μαζί με τις επιχειρήσεις γνώσης. Αναφέρομαι ειδικά σε ένα στρατηγικό σχέδιο ουσιώδους συμπληρωματικότητας που πρέπει να διαπερνά τους παραδοσιακούς τομείς της όποιας κυπριακής παραγωγής έχει απομείνει, με τη συγκρότηση στρατηγικών κλαδικών πολιτικών και μεθοδευμένων αναπτυξιακών πρωτοβουλιών. Απαιτείται ένας μεθοδικός προγραμματισμός στρατηγικών πρωτοβουλιών που να βασίζονται σε πραγματολογικά δεδομένα, «αντί της άκριτης αποδοχής μιας εισαγόμενης πανάκειας». Χρειαζόμαστε την αναδιάταξη της παραγωγικής μας βάσης με άξονα την καινοτομία μέσα από το οικοσύστημα του τριπλού έλικα. Ήτοι, την εμπλοκή των πανεπιστημίων, της βιομηχανίας/κοινωνίας και των δημοσίων οργανισμών. Αυτός ο τριπλός έλικας πρέπει αναμφίβολα να γίνει η κορυφαία προτεραιότητα της εποχής μας. Σε αυτήν ακριβώς την προτεραιότητα το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο έχει αποδείξει εν τοις πράγμασι πως μπορεί να διαδραματίσει έναν από τους πρωταγωνιστικούς ρόλους.
Πρόεδρος Διεθνούς Ινστιτούτου ο Κώστας Γουλιάμος
Ο πρύτανης του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κώστας Γουλιάμος, εκλέγηκε πρόεδρος του Διεθνούς Ινστιτούτου Έρευνας για την Οικονομία και τη Διοίκηση (IRIEM) στο Χονγκ Κονγκ. Το IRIEM είναι ένας μη κερδοσκοπικός ακαδημαϊκός οργανισμός που προωθεί τις καινοτομίες της οικονομίας και της διαχείρισης/διοίκησης σε όλο τον κόσμο. Θα προεδρεύει του IRIEM για τα επόμενα τέσσερα (4) χρόνια μαζί με τον καθηγητή Shigeyuki Hamori (Πανεπιστήμιο Kobe / Ιαπωνία). Αξίζει να σημειωθεί ότι τα μέλη του IRIEM είναι διακεκριμένοι ακαδημαϊκοί, συμπεριλαμβανομένων των κατόχων του βραβείου Νόμπελ, όπως ο καθηγητής Eric Maskin (Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ) και ο καθηγητής James J. Heckman (Πανεπιστήμιο του Σικάγο).
