Αρκετοί από τους σημερινούς αριστερίζοντες ισχυρίζονται ότι ο σοσιαλισμός ποτέ δεν απέτυχε. Κατ’ αυτούς το να παρουσιάζονται ως παραδείγματα αποτυχίας η Κούβα, η Βενεζουέλα ή η Σοβιετική Ένωση είναι αδικία.
Υπάρχει όμως ένα πρότυπο για το οποίο όλοι οι σοσιαλιστές μιλούν επαινετικά: τα ισραηλινά Kibbutz (φωτογραφία). Οι αρχικές εκδοχές δημιουργήθηκαν από πρωτοποριακούς Σιωνιστές στις αρχές του 20ου αιώνα και «ενηλικιώθηκαν» μετά την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1950, κατοικούσαν σε Kibbutz 65.000 άτομα, περισσότερο από 5% του πληθυσμού. Παρέμειναν δε δημοφιλή μέχρι τη δεκαετία του 1980.
Οι πλείστοι που έζησαν σε Kibbutz δηλώνουν ότι θαύμαζαν την «ομαδικότητα και τον ριζοσπαστισμό» που επικρατούσε και αναπολούν με νοσταλγία την περίοδο εκείνη.
Ο καθένας αντιλαμβάνεται τη γοητεία: ζώντας σε ένα κοινόβιο περίπου 450 ατόμων, καλλιεργώντας τη γη σαν μια οικογένεια, από τον καθένα σύμφωνα με τις ικανότητές του. Ο στόχος ήταν η σφυρηλάτηση πνεύματος συλλογικότητος και η ανατροφή γενεών έτοιμων να εργαστούν για τον σοσιαλισμό και τον Σιωνισμό. Το σχέδιο απεδείχθη μια ολική καταστροφή.
Το πρώτο σημάδι προβλήματος στον παράδεισο, ήταν η αντίδραση για την κοινή ανατροφή των παιδιών. Για «να σπάσει» η τυραννία της μπουρζουάδικης κοινωνίας, τα παιδιά ανατρέφονταν και έμεναν σε ξεχωριστά σπίτια για να υπάρχει σωστή καθοδήγηση ούτως ώστε να αναπτυχθούν σε σωστούς σοσιαλιστές. Οι οικογενειακοί δεσμοί εθεωρούνταν ως η νέμεσις του τέλειου κολεκτιβισμού.
Υπήρχε ακόμη μια άλλη παράμετρος την οποία οι ουτοπικοί υποστηρικτές των Kibbutz δεν είχαν λάβει υπ’ όψιν: την κοκεταρία των γυναικών. Σ’ ένα παραδοσιακό Kibbutz, τα ενδύματα ήσαν κοινή περιουσία. Τα λερωμένα ρούχα πλένονταν σε κοινό πλυντήριο, ανήκαν σε όλους και αντικαθίσταντο τυχαία. Οι γυναίκες ήταν κάθετα κατά της πρακτικής αυτής και απαιτούσαν να πληρώνονται για να αγοράζουν τα δικά τους φορέματα.
Η ικανοποίηση της απαιτήσεως αυτής άνοιξε το κουτί της Πανδώρας του σκληρού ατομικισμού. Αφού μπορούσες να έχεις ενδύματα δικά σου, γιατί όχι και είδη τουαλέτας ή έπιπλα ή ακόμη και ψυγείο;
Η λεγόμενη «ιδιωτικοποίηση» επιβεβαίωσε αυτό που τώρα φαντάζει αυτονόητο: ότι ο κόσμος χρησιμοποιεί παραγωγικότερα το χρήμα όταν είναι δικό του. Στην αρχή, όταν η ιδιοκτησία ήταν κοινή και όλα ανήκαν σε όλους, τα φώτα έκαιγαν μέρα και νύκτα και οι Kibbutzniks προσκαλούσαν τους φίλους τους για δωρεάν γεύματα. Όταν οι διοικήσεις άρχισαν να χρεώνουν για τις υπηρεσίες που προσφέρονταν, η σπατάλη κόπηκε.
Δημιουργήθηκαν και άλλα προβλήματα. Τι γίνεται όταν δεν μπορείς να απολύσεις έναν τεμπέλη ή να επιβραβεύσεις κάποιο που είναι παραγωγικός; Μετά από τις δυσάρεστες εμπειρίες πολλοί έφθασαν στο συμπέρασμα ότι οι κοινότητες μετατρέπονταν σε «παράδεισο των παρασίτων».
Οι πλέον ταλαντούχοι και εργατικοί άρχισαν να φεύγουν. Η πρώτη γενιά των Kibbutzniks πίστευε ότι θα ήταν η πιο απροσάρμοστη, επειδή είχε μεγαλώσει σ’ ένα εγωιστικό κόσμο εθισμένο στις αγορές. Πίστευαν όμως ότι οι επόμενες γενιές θα ήταν πιο προσαρμόσιμες, γιατί θα μεγάλωναν μέσα στο νέο περιβάλλον της ομαδικότητος.
Αντ’ αυτού, οι νεαροί αυτοί σύντροφοι ανακάλυψαν ότι απαιτούσαν περισσότερα από τη ζωή και ότι δεν ήθελαν να είναι αντικείμενα εκμεταλλεύσεως. Ως αποτέλεσμα, στη δεκαετία του 1970, η πλειονότητα των παιδιών που μεγάλωσαν στα Kibbutz άρχισαν να τα εγκαταλείπουν. Μερικοί Kibbutzniks παρέμειναν, δανειζόμενοι μεγάλα ποσά για να αντεπεξέλθουν, πράγμα το οποίο οδήγησε σε κρίση χρέους στη δεκαετία του 1980 και χρειάστηκε κυβερνητική παρέμβαση για να διασωθούν.
Στη δεκαετία του 1990 τα Kibbutz άρχισαν να εργοδοτούν εξωτερικούς managers, καθώς και μη εξειδικευμένο προσωπικό και να πληρώνουν μισθούς ανάλογα με τα προσόντα των εργαζομένων. Τα περισσότερα Kibbutz ιδιωτικοποιήθηκαν, εκδίδοντας στα μέλη τους τίτλους ιδιοκτησίας για τις κατοικίες τους και την καλλιεργήσιμη γη και διανέμοντας μερίδια ιδιοκτησίας στα εργοστάσια. Μόνο λίγα θρησκευτικά Kibbutz παραμένουν πιστά στα κοινοτικά ιδεώδη.
Ούτε και ο σοσιαλιστικός ελευθερισμός ευδοκίμησε. Οι σοσιαλιστές του μεγάλου κράτους σε άλλες χώρες έχουν τη λύση: αναγκάζεις τους τεμπέληδες να δουλέψουν, σταματάς τους ταλαντούχους από το να μεταναστεύουν, υποχρεώνεις τις ματαιόδοξες γυναίκες να σιωπούν και φυλακίζεις τους διαφωνούντες.
Στα Kibbutz, όπως παντού, όπου υφίσταται σοσιαλισμός, το πρόβλημα δεν είναι ότι η κτηνώδης συμπεριφορά διαστρέφει τις καλές προθέσεις. Είναι ότι οι συμπεριφορές τους δεν εναρμονίζονται με την ανθρώπινη φύση. Στο τέλος, ο σοσιαλισμός μπορεί μόνο να επιβληθεί στις κοινωνίες με βίαια μέσα.
Με τα σοσιαλιστικά κόμματα να διεκδικούν την εξουσία η εμπειρία των Kibbutz είναι ένα θέμα που καλά θα κάνουμε να το θυμόμαστε.
